Στις μέρες μας, ο αριθμός των σκύλων που εντάσσεται μέσα στα σπίτια μας ή στις αυλές μας, δηλαδή στο οικογενειακό μας περιβάλλον, ολοένα και αυξάνεται. Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι μαζί με τον αριθμό των σκύλων συντροφιάς αυξάνεται και ο αριθμός των ιδιοκτητών, και, αδιαμφισβήτητα, αυτό που ο κάθε ιδιοκτήτης επιθυμεί είναι να έχει αρμονική συμβίωση με το σκύλο του, δίχως φασαρία, εντάσεις και ζημιές. Κατά συνέπεια, έχει οξυνθεί η ανάγκη να διδάξουμε στα σκυλιά μας κάποιους τρόπους και κανόνες συμπεριφοράς, ώστε να καταφέρουμε να συμβιώσουμε αρμονικά, πράγμα που έχει συμβάλλει άμεσα στην άνθιση και στην εξέλιξη του τομέα της Εκπαίδευσης Σκύλου. Δυστυχώς, όμως, υπάρχει προκατάληψη απέναντι σε αυτόν τον τομέα, άγνοια σχετικά με το ποιός είναι ο ρόλος του ιδιοκτήτη στη διαδικασία της εκπαίδευσης καθώς και λανθασμένη εντύπωση όσον αφορά το τί πραγματικά σημαίνει Εκπαίδευση Σκύλου.
Είναι γεγονός ότι, οι παλαιότερες μέθοδοι εκπαίδευσης περιστρέφονταν γύρω απ’ τη φιλοσοφία του εξαναγκασμού του σκύλου για να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, η χρήση βίας ήταν αναπόφευκτη. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, είναι απολύτως λογικό να έχει δημιουργηθεί προκατάληψη απέναντι στον τομέα της Εκπαίδευσης Σκύλου. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε πως, με την πάροδο του χρόνου, τα πράγματα έχουν αλλάξει, όπως η φιλοσοφία όσων ασχολούνται – επαγγελματικά ή μη – με τα σκυλιά! Ο τομέας της Εκπαίδευσης Σκύλου έχει εξελιχθεί ραγδαία, τόσο χάρη στις αναρίθμητες έρευνες που έχουν γίνει και έχουν αποδείξει ότι τα σκυλιά όχι μόνο μπορούν να εκπαιδευτούν με θετική ενίσχυση, αλλά μαθαίνουν καλύτερα καθ’ αυτόν τον τρόπο όσο χάρη στις καινοτόμες θετικές μεθόδους εκπαίδευσης που κάποιοι εκπαιδευτές παγκοσμίου φήμης έχουν δημιουργήσει. Με τις καινούριες αυτές μεθόδους, πάντα υπό την προϋπόθεση ότι κατέχουμε τις απαιτούμενες θεωρητικές και τεχνικές γνώσεις, η διαδικασία της εκπαίδευσης έχει πλέον μετατραπεί σε κάτι τόσο διασκεδαστικό που ο σκύλος είναι παραπάνω από πρόθυμος να συνεργαστεί μαζί μας και, πάνω απ’ όλα, το κάνει με σκοπό να μας ευχαριστήσει.
Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στο γεγονός ότι, πολλοί από εμάς, έχουμε την εντύπωση πως για να εκπαιδεύσουμε το σκύλο μας θα πρέπει να τον πάμε σε έναν εκπαιδευτή, ο οποίος θα τον κρατήσει στο χώρο του για κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, θα του μάθει μερικές εντολές και τέλος θα μας τον παραδώσει “εκπαιδευμένο”. Αυτή η εντύπωση υπάρχει επειδή, πράγματι, πάρα πολλοί εκπαιδευτές λειτουργούσαν – και ακόμη λειτουργούν – καθ’ αυτόν τον τρόπο, δηλαδή χωρίς την παρουσία και τη συμμετοχή των ίδιων των ιδιοκτητών, πράγμα που συνήθως γίνεται για λόγους εξοικονόμησης χρόνου, κόπου και, πολλές φορές, για λόγους απόκρυψης των πραγματικών μεθόδων που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης. Αυτό που θα πρέπει όμως να καταλάβουμε είναι ότι δε λειτουργούν όλα τα συστήματα με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχει και το σύστημα εκπαίδευσης με την παρουσία και τη συμμετοχή των ιδιοκτητών, στο οποίο ο ρόλος του εκπαιδευτή είναι να μεταβιβάζει στον ιδιοκτήτη όλες τις απαραίτητες θεωρητικές και τεχνικές γνώσεις ενώ παράλληλα τον επιβλέπει και τον καθοδηγεί κατά τη διάρκεια των συνεδριών, ούτως ώστε ο ίδιος ο ιδιοκτήτης να είναι αυτός που εκπαιδεύει το σκύλο του, όχι κάποιος άγνωστος. Συμμετέχοντας λοιπόν στη διαδικασία της εκπαίδευσης, ο ιδιοκτήτης μαθαίνει να δουλεύει με τον σκύλο σαν ομάδα. Έτσι, μοιράζονται κοινούς στόχους και συνεπώς αναπτύσσουν μια πολύ καλή επικοινωνία μεταξύ τους και ένα πολύ ισχυρό δέσιμο! Αξίζει βεβαίως να επισημανθεί ότι αυτό το σύστημα προϋποθέτει ότι ο ιδιοκτήτης θα είναι διατεθειμένος να αφιερώνει χρόνο στο σκύλο του, σε καθημερινή βάση και πέραν των ωρών που θα βρίσκεται με τον εκπαιδευτή. Η λειτουργία και η αποδοτικότητα αυτού του συστήματος βασίζονται στο να κατανοήσει ο ιδιοκτήτης όλη τη θεωρία και το σκεπτικό που κρύβεται πίσω από κάθε άσκηση ή τεχνική που πρόκειται να διδαχθεί από πρώτο χέρι, σε αντίθεση με το σύστημα εκπαίδευσης χωρίς την παρουσία και τη συμμετοχή των ιδιοκτητών, στο οποίο απλώς ακολουθεί τυφλά τους κανόνες και εκτελεί μηχανικά τις ασκήσεις που του έχει υποδείξει ο εκπαιδευτής, χωρίς να καταλαβαίνει τί κάνει, γιατί το κάνει και υπό ποιες προϋποθέσεις να το κάνει!
Τι σημαίνει όμως Εκπαίδευση Σκύλου; Πολλοί θα σκεφτούν: “Μα φυσικά, η εκμάθηση των εντολών Κάτσε, Ξάπλωσε, Μείνε, Έλα, Μαζί, Άστο”, δηλαδή η εκπαίδευση ενός σκύλου στην υπακοή εντολών. Δεν υπάρχει αμφιβολία, η Βασική Υπακοή Εντολών είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ολοκληρωμένης διαδικασίας που ονομάζουμε Εκπαίδευση Σκύλου, δεν είναι όμως το μοναδικό! Κατά την άποψή μας, ένα πλήρες και σωστά δομημένο πρόγραμμα Βασικής Εκπαίδευσης Σκύλου θα πρέπει να αποτελείται από τρία ξεχωριστά κομμάτια, με το καθένα να εξυπηρετεί το δικό του διαφορετικό σκοπό:
- Το πρώτο κομμάτι ονομάζεται Βασική Ψυχολογία Σκύλου, αφορά αποκλειστικά τον ιδιοκτήτη και αποσκοπεί στο να τον εξοπλίσει με όλες τις βασικές θεωρητικές γνώσεις που χρειάζεται να έχει σχετικά με τα εξής: ποιός είναι ο σωστός τρόπος κοινωνικοποίησης ενός σκύλου, πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος του σκύλου και ποιές είναι οι δυνατότητές του, ποιοί είναι οι κανόνες αγέλης σύμφωνα με τους οποίους τα σκυλιά είναι απ’ τη φύση τους “προγραμματισμένα” να ζουν, ποιές είναι οι βασικές ανάγκες ενός σκύλου και πώς να τις καλύψουμε επαρκώς και τέλος πώς να επικοινωνούμε με το σκύλο μας χρησιμοποιώντας το Marker Training, ένα σύστημα επικοινωνίας με τα ζώα βασισμένο σε δυο μορφές μάθησης της ψυχολογίας ανθρώπων και ζώων, την Κλασσική Εξαρτημένη Μάθηση (Classical Conditioning) και τη Συντελεστική Εξαρτημένη Μάθηση (Operant Conditioning).
- Το δεύτερο κομμάτι ονομάζεται Βασική Υπακοή Εντολών και στοχεύει στο να διδαχθεί ο ιδιοκτήτης όλες τις ασκήσεις και τεχνικές που απαιτούνται έτσι ώστε να μπορέσει να εκπαιδεύσει ο ίδιος το σκύλο του να υπακούει στις εντολές που προαναφέρθηκαν, πάντα υπό την καθοδήγηση του εκπαιδευτή, και επομένως να έχει την ικανότητα να τις χρησιμοποιεί προς διευκόλυνσή του μέσα σε διάφορες περιστάσεις της καθημερινότητάς του, ακόμη και μετά τη λήξη των συνεδριών.
- Το τρίτο κομμάτι, το οποίο είναι απαραίτητο για να ολοκληρωθεί το πλήρες πρόγραμμα Βασικής Εκπαίδευσης Σκύλου και συνεπώς να τελειοποιηθεί η διαδικασία της εκπαίδευσης, ονομάζεται Διαχείριση Συμπεριφοράς Σκύλου και έχει να κάνει με το να διδαχθεί ο ιδιοκτήτης πώς να διαχειρίζεται όλες τις συνήθεις ανεπιθύμητες συμπεριφορές που πολλοί σκύλοι συντροφιάς παρουσιάζουν, είτε μέσα στους χώρους του σπιτιού είτε έξω στη βόλτα. Εκτεταμένο γαύγισμα, άγχος αποχωρισμού, καταστροφές στο σπίτι, ζητήματα τουαλέτας, υπερκινητικότητα, φοβίες, πήδημα πάνω σε ανθρώπους, κοπροφαγία, τράβηγμα λουριού στη βόλτα, κυνήγι αυτοκινήτων ή άλλων ερεθισμάτων στο περιβάλλον (γάτες, άλλα σκυλιά κλπ), βρώση φαγητού απ’ το έδαφος κ.α. είναι ορισμένα παραδείγματα προβληματικών συμπεριφορών τις οποίες κάθε ιδιοκτήτης είναι αναγκαίο να γνωρίζει πώς να τις αντιμετωπίζει, ανά πάσα στιγμή.
Συνοψίζοντας, λοιπόν, πραγματική Εκπαίδευση Σκύλου σημαίνει τόσο εκμάθηση κανόνων συμπεριφοράς και εντολών απ’ τη μεριά του σκύλου όσο και εκμάθηση θεωρίας, ασκήσεων και τεχνικών διαχείρισης απ’ τη μεριά του ιδιοκτήτη. Με άλλα λόγια, Εκπαίδευση Σκύλου είναι η δημιουργία μιας γλώσσας επικοινωνίας καθώς και μιας υγιούς σχέσης μεταξύ σκύλου και ιδιοκτήτη, της οποίας σχέσης τα θεμέλια είναι η γνώση απ’ τη μεριά του ιδιοκτήτη, η υπακοή απ’ τη μεριά του σκύλου και ο αμοιβαίος σεβασμός, με τελικό αποτέλεσμα την αρμονική τους συμβίωση. Ένας σωστά εκπαιδευμένος σκύλος έχει και έναν σωστά “εκπαιδευμένο” ιδιοκτήτη!
Βασίλης Ιωάννου
Εκπαιδευτής Σκύλων
ProDogs