του Νικολάου Μάννη,
Εκπαιδευτικού
Αιδεσιμολογιώτατε,
Aνέγνωσα την υμετέρα «Ανοιχτή Επιστολή» που αποστείλατε προς τον π. Παΐσιο Παπαδόπουλο και οφείλω ως Ορθόδοξος Χριστιανός και συμπατριώτης σας, να σας επισημάνω (δυστυχώς δημοσίως, μιας και τα δημοσίως γραφόμενα, δημοσίως κρίνονται) τα ατοπήματα τα οποία περιέχει η εν λόγω «Ανοιχτή Επιστολή».
Βεβαίως για τα ατοπήματα αυτά δεν ευθύνεστε Σεις, διότι, όπως προς τιμήν Σας ομολογείτε: «δεν είμαι θεολόγος, αλλά για τα θέματα αυτά κάθισα και διάβασα και τους Κανόνες μέσω εγκρίτων ερμηνευτών θεολόγων, ως ο μακαριστός π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος».
Στα ατοπήματα λοιπόν αυτά έπεσε, μόνος από όλη την χορεία των εγκρίτων θεολόγων που ερμήνευσαν τους Ιερούς Κανόνες (ενδεικτικά αναφέρω τους Βαλσαμώνα, Ζωναρά, Αριστηνό, Άγιο Νικόδημο Αγιορείτη, Νικόδημο Μίλα), ο αείμνηστος π. Επιφάνιος, ο οποίος, διαφοροποιούμενος στην ερμηνεία από τους προγενεστέρους, συμπαρέσυρε στα ατοπήματά του, πολλούς της εποχής του, αλλά και μεταγενεστέρους θεολόγους ή μη.
Τα ατοπήματά του όμως έχουν αναιρεθεί από πολλούς επίσης εγκρίτους θεολόγους, και κυρίως από τον μακαριστό Αγιορείτη Ιερομόναχο Θεοδώρητο (Μαύρο), συμφοιτητή του π. Γεωργίου Μεταλληνού (των οποίων την Αλληλογραφία εκδίδουμε εντός του μηνός), ο οποίος εγκατέλειψε λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα, για να επιδοθεί στην μοναχική πολιτεία. Ο π. Θεοδώρητος λοιπόν στο πόνημά του «Το αντίδοτον» (Αθήνα, 1990) αναιρεί τα ατοπήματά αυτά ένα προς ένα, χωρίς οι αναιρέσεις του να έχουν αντικρουσθεί από κανέναν μέχρι σήμερα.
Έτσι το να έρχεται κάποιος σήμερα και να επαναλαμβάνει τα ατοπήματα αυτά, φαντάζει σαν προσπάθεια οπαδών του Πτολεμαίου να επαναφέρουν την γεωκεντρική θεωρία, σαν να μην υπήρξε η αναίρεσή της από τον Αρίσταρχο τον Σάμιο και τον Κοπέρνικο!
Συγκεκριμένα:
Α. Το πρώτο ατόπημα έγκειται στην υποχρεωτικότητα η μη της εφαρμογής του ΙΕ΄ Κανόνος της Πρωτοδευτέρας. Δυστυχώς ο π. Επιφάνιος με την προσωπική του γνώμη, διαφοροποιείται από την χορεία των υπόλοιπων ερμηνευτών που αναφέρθηκαν. Προς επίρρωση αυτής ης παρατηρήσεως, ας ανατρέξει κανείς στις γνωστές εκδόσεις ερμηνείας των Ιερών Κανόνων (Πηδάλιον, Σύνταγμα Ιερών Κανόνων κλπ.).
Β. Το δεύτερο ατόπημα βρίσκεται στην σύγκριση μεταξύ ανομοίων καταστάσεων, ήτοι της καταστάσεως που υπάρχει κήρυξη αιρέσως και της καταστάσεως που γίνεται μια άδικη δίωξη από Ορθοδόξους όμως. Αν ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος και οι άλλοι επίσκοποι που καταδίκασαν τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο με την εν Δρυ Σύνοδο ήταν αιρετικοί, ο Άγιος δεν θα απέτρεπε τους προσκείμενους σε αυτόν επισκόπους να κοινωνήσουν μαζί τους για να αποφευχθεί το σχίσμα, αφού ποτέ δεν θεωρήθηκε από τους Αγίους Πατέρες ως «σχίσμα» η διακοπή κοινωνίας με τους αιρετίζοντες. Τρανό παράδειγμα, από τον βίο του ιδίου του Αγίου Χρυσοστόμου η στάση του ως πρεσβυτέρου στην Αντιόχεια. Δεν είχε καμία κοινωνία με τον επίσημο επίσκοπο Αντιοχείας Ευζώιο, ο οποίος ήταν φιλοαρειανός, αλλά αντιθέτως μνημόνευε τον «παράνομο» και εξόριστο ορθόδοξο επίσκοπο Μελέτιο (τον οποίο τιμούμε σήμερα ως Άγιο!), του οποίου το ποίμνιο εκκλησιαζόταν σε έναν ναό έξω από την πόλη (δείτε στα σχετικά κεφάλαια των εκκλησιαστικών ιστορικών Σωζομενού, Σωκράτους και Θεοδωρήτου Κύρου).
Γ. Το τρίτο και μεγαλύτερο – μέγιστο! – ατόπημα αφορά την υποτιθέμενη στάση της Εκκλησίας, και του Μεγάλου Φωτίου (α΄ πατρ. 858-867, β΄ πατρ. 877-886) συγκεκριμένα, απέναντι στην αίρεση του Filioque. Καμία οικονομία δεν έγινε στο θέμα του filioque εξ αρχής. Μόλις ο Πάπας Νικόλαος (παπ. 858-867) το δέχθηκε, μαζί με άλλες καινοτομίες, ο Μέγας Φώτιος συγκάλεσε Σύνοδο το 867 η οποία καθαίρεσε τον Νικόλαο και επήλθε έτσι το λεγόμενο πρώτο Σχίσμα μεταξύ της Ορθοδόξου Ανατολής και της καινοτόμου Ρώμης. Το Σχίσμα αυτό ήρθη το 879 με νέα Σύνοδο, την γνωστή και ως Η΄ Οικουμενική, την οποία αποδέχτηκε και ο νέος Πάπας Ιωάννης ο Η΄ (παπ. 872-882), του οποίου το όνομα επανεγράφη στα Δίπτυχα της Ορθοδόξου Εκκλησίας και άρχισε ξανά να μνημονεύεται μετά των άλλων Πορκαθημένων, διότι και αυτός απέκρουσε το filioque! Δικαίως λοιπόν ο Μέγας Φώτιος τον εγκωμιάζει (όχι το 855, όπως γράφετε, αλλά το 885) ως «κεχαριτωμένο» και «ανδρείο την ευσέβεια». Από κει και πέρα η Εκκλησία της Ρώμης δεν ξαναδέχτηκε πλέον το filioque επίσημα, παρά μόνο το 1014 από τον Πάπα Βενέδικτο τον Η΄ (παπ. 1012-1024) και για τον λόγο αυτόν ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος ο Β΄ (πατρ. 999-1019) διέκοψε το μνημόσυνό του διαγράφοντας το όνομά του από τα Δίπτυχα, γεγονός που οδήγησε σταδιακά στο μεγάλο Σχίσμα της Ρώμης από την Εκκλησία με τα Αναθέματα του 1054.
Με εκτίμηση
Νικόλαος Μάννης