ΑΡΧΙΜ. ΠΑΪΣΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΦΙΛΩΤΑ
Όταν έχουμε ένα σοβαρό ζήτημα για το οποίο θέλουμε να κάνουμε προσευχή, διότι δεν γνωρίζουμε τί να κανουμε, πώς να το χειριστούμε αλλά και επειδή ως άνθρωποι είμαστε αδύνατοι, επίσης έχουμε άγνοια και κυρίως δεν έχουμε αρετή, χρειαζόμαστε καθοδήγηση και φώτιση. Ο Κύριος μας μας διαβεβαίωσε ότι θα μας δίδει: «Αἰτεῖτε, καὶ δοθήσεται ὑμῖν· ζητεῖτε, καὶ εὑρήσετε· κρούετε, καὶ ἀνοιγήσεται ὑμῖν. πᾶς γὰρ ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει καὶ τῷ κρούοντι ἀνοιγήσεται» (ΜΘ. 7, 7-8). Ένας καλός τρόπος να κάνουμε προσευχή είναι ο εξής: Εφόσον διαθέτουμε χρόνο το μεσημέρι ξεκινούμε λέγοντας με διάθεση και με όρεξη πρώτα το « Βασιλεῦ Οὐράνιε …« και στην συνέχεια το«Πάτερ ἡμῶν«.
1. Είπαμε άλλοτε ότι η μεγαλύτερη αρετή και άσκηση στην ζωή μας είναι να κάνουμε το θέλημα του Θεού, γι’ αυτό έπειτα από το«Πάτερ ἡμῶν…«προσευχόμαστε με δικά μας λόγια, αυτοσχέδια, αφήνοντας εντελώς την ύπαρξή μας στα «χέρια» του Θεού με απόλυτη εμπιστοσύνη και ζητώντας να γίνει ό,τι, και όπως και όποτεθέλει ο Παντογνώστης, Παντοδύναμος και Πανάγαθος σχετικά με εκείνο που μας αφορά. Εμείς ζητούμε να μας φανερώσει τον εαυτό μας, για να τον γνωρίσουμε στο μέτρο που θα αντέχουμε. Διότι, αν από την αρχή δούμε όλα τα ελαττώματα μας, τις κακίες και τα διάφορα πάθη που κατακλίζουν την ψυχή μας, ίσως να μην αντέξουμε και φτάσουμε έτσι στην απόγνωση. Γι’ αυτό στο μέτρο που Εκείνος θέλει, γνωρίζοντας την κατάστασή μας, την κακή και την καλή, διότι δεν έχουμε μόνο ελαττώματα αλλά έχουμε και χαρίσματα, τα οποία επίσης, ίσως δεν είναι καλό να τα γνωρίζουμε εξ αρχής και σε τέλειο βαθμό, θα μας δείξει εκείνο που χρειαζόμαστε «Κύριε ὁ Θεός, δεῖξόν μοι τὴν ὁδὸν τοῦ θελήματός Σου ἐν τῇ ἀπείρῳ Σου ἀγαθότητι..«και «γνώρισόν μοι, Κύριε, ὁδόν, ἐν ᾗ πορεύσομαι».
2. Αφού λοιπόν κάνουμε με δύναμη ψυχής αυτοσχέδια προσευχή με πόνο και σπαραξικάρδια, στην συνέχεια με ένα εκατοστάρι κομποσχοίνι ζητούμε να μας οδηγήσει να μην πλανηθούμε προσευχόμενοι τρείς φορές απλά και λιγοστά λόγια, λέγοντας: «Κύριε, Εσύ γνωρίζεις την άγνοια της ψυχής μου και το μόνο που Σου ζητώ είναι να με οδηγήσεις μήπως και κάνω κάποια ενέργεια που δεν θα είναι σωστή και προξενήσω έτσι κακό στον εαυτό μου και στους αδελφούς μου».
Και αφού ταπεινά και με πόνο ψυχής ξεκινήσουμε έτσι την ευχή, με αυτό τον τρόπο, λέμε στην συνέχεια το «Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με» φωναχτά τόσο που να το ακούμε και κάνοντας με αίσθηση πίστεως το σημείο του Τιμίου Σταυρού. Έτσι κάνουμε το πρώτο κομποσχοίνι μας!
Στο δεύτερο παρακαλούμε «Κύριε Ιησού Χριστέ δείξε μου πώς και με ποιό τρόπο να κάνω το θέλημά Σου»και αφού το πούμε και αυτό με πνευματική αίσθηση συνεχίζουμε την ευχή με το κομποσχοίνι νιώθοντας την νοερά παράσταση της ψυχής μας ενώπιον του Θεού με πολύ πίστη και εμπιστοσύνη ότι ο Κύριος θα απαντήσει στο αίτημά μας.
Στο τρίτο κομποσχοίνι στην συνέχεια τον παρακαλούμε να μας δώσει σοφία, δύναμη και αγαθότητα να κάνουμε με φόβο Θεού το θέλημά Του.
Στο τέταρτο και τελευταίο κομποσχοίνι για τον συγκεκριμένο κύκλο επικαλούμαστε την Κυρία Θεοτόκο, την Παναγία και της ζητούμε να μεσιτεύσει και με την πρεσβεία της να μας βοηθήσει άμεσα. Και έτσι κλείνουμε τον πρώτο κύκλο της προσευχής μας.
3. Έπειτα απ΄αυτό όταν δεν έχουμε την δυνατότητα να ρωτήσουμε και είναι επιτακτική ανάγκη να πληροφορηθούμε, ανοίγουμε την Καινής μας Διαθήκη και μελετούμε τυχαίο κεφάλαιο και, αν όντως ειλικρινά αναζητούμε το θέλημα του Θεού, ίσως ο Θεός να επιτρέψει να βρούμε κάτι σχετικό, όπως ο Άγιος Αυγουστίνος επίσκοπος Ιππώνος και τόσοι άλλοι, και βεβαιώνεται έτσι η καρδιά μας για εκείνο που ψάχνουμε. Βέβαια, αυτό δύναται να γίνει και με άλλη πληροφορία είτε είτε να μας μιλήσει κάποιος άνθρωπος, είτε να συμβεί κάποιο περιαστατικό, ακόμη και να μας πληροφορήσει ο Θεός με κάποιον άγιο ή την Παναγία μας στον ύπνο, ή ακόμη και όταν είμαστε ξυπνητοί. Όμως αυτά δεν πρέπει να τα επιζητούμε, διότι υπάρχει κίνδυνος πλάνης. Πάντως όταν θέλει ο Θεός να πάρουμε πληροφορία επειδή την έχουμε ανάγκη με οποιδήποτε τρόπο θα το καταλάβουμε πολύ καλά!
4. Όλα αυτά κρατώντας μετάνοια δια βίου, μυστηριακή ζωή και κάνοντας την καλώς νοουμένη υπακοή στον πνευματικό μας, όταν αυτά που μας λέει δεν είναι αντίθετα με την Παράδοση της Πίστεως όπως έχει οριοθετηθεί στην Ορθόδοξη διδασκαλία.
5. Αν έχουμε αμφιβολία για κάτι που μας λέει ο Γέροντάς μας, πως δεν είναι σωστό κάνουμε προσευχή επί τρείς ημέρες, νηστεύοντας αυστηρά με εννάτη και με τον τρόπο που αναφέραμε, τρείς φορές. Ο δεύτερος όμως κύκλος προσευχής γίνεται με τριακοσάρι κομποσχοίνι, και βέβαια τρείς φορές την ημέρα, επί τρεις ημέρες, και ο Θεός που αγαπά την σωτηρια μας, οπωσδήποτε θα μας δείξει! Αυτά δεν γίνονται όμως για μικροζητήματα και με το παραμικρό. Θα πείτε θέλει αγώνα τρείς ημέρες νηστεία με Θ’ Ώρα, τρείς φορές την ημέρα, και τρείς κύκλους κάθε φορά και τον δεύτρο κύκλο τριακοσάρι! Δηλαδή, συνολικά 3+1 μία φορά με εκατοστάρι, 3+1 δεύτερη φορά με τριακοσάρι, 3+1 τρίτη φορά με εκατοστάρι, όλα αυτά τρείς φορές την ημέρα, για τρείς ημέρες και με νηστεία μέχρι το μεσημέρι στις 03:00 μ.μ. νηστικοί που λέγεται Θ’ στην εκκλησιαστική ορολογία, σαφώς δεν είναι εύκολο! Έτσι είναι. Χρειάζεται προσευχή για να δοκιμάσουμε τον πνευματικό μας αν ενεργεί σωστά! Δεν είναι καλό με το παραμικρό να κρίνουμε τον πνευματικό, διότι είναι οδηγός και για να γίνει πνευματικός δοκιμάστηκε. Δεν έγινε τυχαία. Έπειτα έχει κάποια θεολογική παιδεία, αν έχει και προσευχή και το γνωρίζουμε εκεί τα πράγματαείναι πιο σοβαρά. Και αν γνωρίζουμε ότι έχει και ορθόδοξη συνείδηση και αγωνίζεται εκεί θέλει πολύ διάκριση και πολύ προσευχή για να πεις ότι πλανήθηκε και πάλι μην είσαι σίγουρος. Και αν μεν πλανήθηκε μην βιαστείς να τον κατηγορήσεις αλλά κάνε και πάλι προσευχή να μπορέσει να μετανοήσει. Αν όμως δεν πλανήθκε και εσύ θεωρείς ότι πλανήθηκε θα λειτουργήσουν οι πνευματικοί νόμοι και δεν γνωρίζω πλέον που θα βρεθείς πνευματικά, διότι θα χάσεις όχι μόνο την προσευχή αλλά όλη την πνευματική σου μέχρι τώρα κατάσταση και ο δρόμο της επιστροφής δεν θα είναι καθόλου εύκολος!
Τὸ πῶς οἰκοδομεῖ ὁ καθένας θὰ τὸ φανερώσει ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου κατὰ τὴν κρίση, τότε «ἑκάστου τὸ ἔργον φανερὸν γενήσεται», διότι ἡ φωτιὰ θὰ τὸ δοκιμάσει ἂν εἶναι αὐθεντικὸ ἢ ψεύτικο. Μέχρι τότε ὁ καθένας ἔχοντας αὐτεξούσιο μπορεῖ νὰ οἰκοδομεῖ μὲ χρυσό, ἄργυρο, λίθους τιμίους, ξύλα ἢ ἄχυρο ἢ καλάμια. Πάντως ὅποιου τὸ ἔργο διασωθεῖ θὰ λάβει μισθό. Ἀπεναντίας ἐκείνου τὸ ἔργο ποὺ θὰ καταστραφεῖ θὰ ζημιωθεῖ, καὶ αὐτὸς «σωθήσεται οὕτως δὲ ὡς διὰ πυρός» (Α΄ Κορ. 3,14-15). Ἔχουμε λοιπὸν τὸ ἐλεύθερο νὰ κτίζουμε, τὸ θέμα εἶναι ἂν χρησιμοποιοῦμε τὴν ἀρχιτεκτονικὴ τοῦ Πνεύματος, ὥστε αὐτὸ ποὺ δημιουργεῖ νὰ εἶναι ἐν Χριστῷ καὶ ὄχι γιὰ τὴν προσωπική μας φιλοδοξία καὶ ἀνθρωπαρέσκεια. Ποιός ὅμως θὰ μᾶς δείξει «ποιά… εἶναι ἡ ὁλοκλήρωση τῆς κατὰ Χριστὸν Οἰκοδομῆς, στὴν ὁποῖα πρέπει νὰ ἀποβλέπουμε καὶ νὰ βάλομε τὴν κατάλληλη ἀρχὴ στὴ θεμελίωση, ὥστε ὅταν ἔρθει καιρός, ἢ μάλλον ὅταν ἀξιωθοῦμε νὰ λάβουμε πλούσια τὴ θεία βοήθεια, νὰ προσθέσουμε καὶ τὴν ἀντάξια ὀροφὴ μὲ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ τοῦ Πνεύματος». Ἀσφαλῶς χρειαζόμαστε πνευματικὸ διδάσκαλο, ὁδηγὸ κατὰ Θεόν! Σ’ αὐτὸ τὸ θέμα χρειάζεται πολὺ προσοχή! Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης ἐπισημαίνει·«Δὲν πρέπει ὅλους νὰ τοὺς ρωτάει (ὁ πιστὸς), παρὰ ἕναν, ποὺ νὰ τοῦ ἔχουν ἐμπιστευθεῖ τὴν καθοδήγηση καὶ ἄλλων καὶ νὰ ἔχει ζωὴ ποὺ ἀστράφτει ἀπὸ ἀρετή (ὁ πνευματικὸς ὁδηγὸς ἢ ἐξομολόγος), φτωχὸ ἀλλὰ ποὺ νὰ κάνει πλούσιους πολλοὺς κατὰ τὴν Γραφή. Γιατὶ πολλοὶ ἄπειροι ἔβλαψαν πολλοὺς ἀνόητους, τῶν ὁποίων θὰ ἔχουν τὸ κρίμα μετὰ θάνατον. Δὲν ταιριάζει σ’ ὅλους νὰ ὁδηγοῦν ἄλλους, ἀλλὰ σ’ ἐκείνους ποὺ δόθηκε ἡ θεία διάκριση, ἡ ὁποῖα ὀνομάζεται ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο «διάκρισις πνευμάτων» καὶ ξεχωρίζει τὸ χειρότερο ἀπὸ τὸ καλύτερο μὲ τὴν μάχαιρα τοῦ λόγου. Ὁ καθένας ἔχει τὴ δική του γνώση καὶ διάκριση, φυσικὴ ἢ πρακτικὴ ἢ ἀπὸ μάθηση, δὲν ἔχουν ὅμως ὅλοι τὴ διάκριση τοῦ Πνεύματος. Γι’ αὐτὸ ἔλεγε ὁ σοφὸς Σειράχ· «οἱ φίλοι σου, μὲ τοὺς ὁποίους θὰ εἰρηνεύεις, νὰ εἶναι πολλοί, οἱ σύμβουλοί σου ὅμως ἕνας στοὺς χίλιους». Καὶ δὲν εἶναι μικρὸς ὁ ἀγῶνας, νὰ βρεῖς ὁδηγὸ ποὺ δὲν πλανᾶται καὶ στὰ ἔργα καὶ στὰ λόγια καὶ στὰ νοήματα. Ὁ ἀπλανὴς ὁδηγὸς φαίνεται ἀπὸ τὸ ἂν ἡ ζωή του καὶ ἡ φρόνησή του συμφωνεῖ μὲ τὶς μαρτυρίες τῶν θείων Γραφῶν κι ἂν εἶναι μετριόφρων». Αὐτὸ ἀκριβῶς προτείνουν ἐπίσης οἱ ἅγιοι Κάλλιστος καὶ Ἰγνάτιος, οἱ Ξανθόπουλοι, ποὺ ἀναμφισβήτητα εἶναι μέρος τῆς συμφωνίας ὅλων τῶν ἁγίων Πατέρων· «Νὰ φροντίσεις δηλαδὴ πολὺ, νὰ βρεῖς ὁδηγὸ καὶ ἀπλανὴ διδάσκαλο. Αὐτὸ θὰ τὸ γνωρίσεις, ἂν γιὰ ὅσα λέει φέρνει μαρτυρία ἀπὸ τὶς ἱερὲς Γραφὲς καὶ ἂν ἡ ζωὴ του εἶναι πνευματοφόρα καὶ συμφωνεῖ μὲ τὰ λόγια του. Νὰ ἔχει ἐπίσης ὑψηλὴ τὴ διάνοια ἀλλὰ ταπεινὸ τὸ φρόνημα καὶ νὰ εἶναι ἐνάρετος στοὺς τρόπους καὶ γενικὰ ὅπως περιστάνουν τὰ θεοπαράδοτα λόγια τὸν κατὰ Χριστὸν διδάσκαλο. Καὶ ἀφοῦ τὸν βρεῖς καὶ προσκολληθεῖς σωματικὰ (μὲ τὴν εἰδικὴ ἔννοια τῆς ὑπακοῆς) καὶ πνευματικὰ σ’ αὐτον, ὡς υἱὸς φιλόστοργος σὲ πατέρα γνήσιο, ὁλόκληρος ν’ ἀκολουθεῖς ἀποκλειστικὰ καὶ πιστὰ τὶς ἐντολές του, ἀποβλέποντας σ’ αὐτὸν, ὅπως στὸν ἴδιο τὸν Χριστὸ καὶ ὄχι σὲ ἄνθρωπο». Ὁ δὲ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος γράφει· «Ὅταν πρόκειται νὰ κλίνωμε τὸν αὐχένα μας στὸν Κύριον, καὶ νὰ εμπιστευθοῦμε τὸν ἑαυτό μας σὲ ἄλλον, μὲ λογισμὸ ταπεινοφροσύνης καὶ μὲ κύριο σκοπὸ νὰ ἐξασφαλίσουμε τὴ σωτηρία μας, πρὶν ἀπὸ τὴν εἴσοδό μας στὴ ζωὴ τῆς ὑπακοῆς, ἂν τυχὸν διαθέτουμε κάποια πονηρία καὶ σύνεσι, ἂς ἐξετάσουμε ἐρευνητικὰ καὶ -ἂς τὸ εἰπῶ ἔτσι- ἂς δοκιμάσουμε τὸν κυβερνήτη. Γιὰ νὰ μὴν πέσουμε σὲ ναύτη ἀντὶ σὲ κυβερνήτη, σὲ ἀσθενὴ ἀντὶ σὲ ἰατρό, σὲ ἐμπαθὴ ἀντὶ σὲ ἀπαθή, σὲ πέλαγος ἀντὶ σὲ λιμάνι, καὶ ἔτσι προξενήσουμε στὸν ἑαυτό μας βέβαιο ναυάγιο. Μετὰ τὴν εἴσοδό μας ὅμως στὸ στάδιο τῆς εὐσεβείας καὶ τῆς ὑποταγῆς, ποτὲ πλέον καὶ σὲ τίποτε ἀπολύτως ἂς μῆ ἐξετάζουμε τὸν καλὸ ἀγωνοθέτη μας, ἕστω καὶ ἂν παρατηρήσουμε σ’ αὐτόν, σὰν σὲ ἄνθρωπο, μερικὰ μικρὰ ἴσως σφάλματα. Διότι διαφορετικὰ τίποτε δὲν ὠφελούμεθα ἀπὸ τὴν ὑποταγή, ἐὰν τὸν ἐξετάζουμε καὶ τὸν κρίνωμε».