Δρ. Κωνσταντινόπουλος Π Συμεών
Για να κατανοήσει κανείς καλύτερα το προσφυγικό/μεταναστευτικό πρόβλημα θα πρέπει να ανατρέξει στο έτος 2011, κατά τη διάρκεια του οποίου η Αραβική Άνοιξη ήταν το έναυσμα και η αιτία για ένα τεράστιο προσφυγικό κύμα προς την Ευρώπη. Η αποσταθεροποίηση της Λιβύης στη συνέχεια, οφειλόμενη σε ένα τρομερό και καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο – και όχι μόνο εξαιτίας της στρατιωτικής επέμβασης της Δύσης – προκάλεσε την εμφάνιση μιας άνομης ζώνης στις νότιες ακτές της Μεσογείου, διευκολύνοντας τη λαθραία επιβίβαση σε πλοία.
Στη συνέχεια, ακολούθησε η αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής, με την αποσύνθεση και διάλυση κατ’ αρχήν του Ιράκ και στη συνέχεια της Συρίας και την εμφάνιση στο προσκήνιο του αιμοχαρούς ισλαμικού κράτους, το οποίο προκάλεσε ένα γιγαντιαίο κύμα αφίξεων ενός εκατομμυρίου περίπου ανθρώπων μέσω των ελληνικών νησιών στη Γερμανία κατά τη διάρκεια του 2015. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Angela Merkel και του Τούρκου Προέδρου Erdogan επέτρεψαν τον περιορισμό των προερχόμενων προσφυγικών ροών από τη Μέση Αναστολή.
Ταυτόχρονα ένα νέο μεταναστευτικό κύμα ξεκίνησε από τη Σαχάρια Αφρική με αφετηρία τις ακτές της Λιβύης προς τις ακτές της Ιταλικής νήσου Lambeduza μεταφέροντας δεκάδες χιλιάδες άτομα στην Ιταλία Το Aquarius είναι το σύμβολο της ευρωπαϊκής πανωλεθρίας. Στις 19 Μαρτίου 2019 επίσης το ανθρωπιστικό πλοίο Mare Jonio με ιταλική σημαία μπλοκαρίστηκε με 48 μετανάστες στις ακτές της Lambedusa. Οι ιταλικές αρχές απαγόρευσαν να προσορμίσει και στη συνέχεια η οικονομική αστυνομία προχώρησε στη διαδικασία της κατάσχεσης του πλοίου και για αυτό συνοδεύτηκε στο λιμάνι της Lambedusa. «Στο εξής υπάρχει στην Ιταλία μια κυβέρνηση που υπερασπίζει τα σύνορα και καθιστά σεβαστούς τους νόμους κυρίως σε ότι αφορά στους λαθρέμπορους ανθρώπων» δήλωνε ο πρώην Υπουργός Εσωτερικών Matteo Salvini.
Η υπόθεση του Aquarius και άλλων ανθρωπιστικών πλοίων και τελευταία του Mare Jonio είναι εμβληματικές και συνιστούν τις μεγαλύτερες αποτυχίες της Ευρώπης από το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Η μεταναστευτική κρίση οδήγησε σε κλείσιμο των ακτών της Ιταλίας και την απαγόρευση αποβιβάσεων από πλοία στις ιταλικές ακτές. Η συνδεδεμένη κρίση με το Aquarius αποκαλύπτει την κακή διαχείριση εκ μέρους των βασικών ευρωπαϊκών διαχειριστών της μεταναστευτικής κρίσης. Σε σημείο μάλιστα που το ερώτημα αυτό να απειλεί το ίδιο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Η διαχείριση των μεταναστευτικών ροών είχε καταστεί ένα θέμα προτίμησης της δεξιάς και ακροδεξιάς και για τις ευρωπαϊκές εκλογές του Μαΐου. Το πρόβλημα της μετανάστευσης έχει καταστεί τόσο σημαντικό, που καθορίζει και τα ίδια τα εκλογικά αποτελέσματα στις χώρες της Ευρώπης. Στο εξής μπορεί να καθορίσει και το ίδιο το μέλλον της Ευρώπης, της οποίας θέτει σε αμφισβήτηση ακόμη και το ίδιο το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο αυτής. «Η μετανάστευση θέτει σε κίνδυνο την ίδια την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης» προβλέπει ο Πρόεδρος του Ιταλικού Κοινοβουλίου, Antonio Tajani. Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι ικανή να υπερασπίσει τα κοινά εξωτερικά της σύνορα θα καταρρεύσει ο χώρος της Schengen, τονίζει.
Η μετανάστευση για παροχή ασύλου στην Ευρωπαϊκή Ένωση την περασμένη χρονιά οπισθοχώρησε. Ωστόσο, μπορεί οι αιτήσεις ασύλου να μειώθηκαν στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά αυξήθηκαν στη Γαλλία, Ελλάδα και Ισπανία. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή υπηρεσία στατιστικής το 2018 υπέβαλλαν περίπου 580.000 για πρώτη φορά ένα αίτημα ασύλου και ήταν 11% λιγότεροι από το προηγούμενο έτος (2017) και σαφώς λιγότεροι από τα έτη ρεκόρ 2015, 2016.
Είναι γεγονός ότι η μετανάστευση για την παροχή ασύλου βρίσκεται σαφώς πάνω από το επίπεδο των προ της μεταναστευτικής κρίσης ετών. Ιστορικά ιδωμένη, από το 2009 έχουμε μια συνεχόμενη ελαφρά αύξηση των αιτούντων για πρώτη φορά άσυλο, ήτοι το 2009 (196.000), το 2013 (368.000), το 2014 (563.000) και στη συνέχεια έχουμε κατακόρυφη αύξηση.
Το 2018 περίπου το ¼ των αιτούντων άσυλο για πρώτη φορά (162.000) υπέβαλλε αίτηση στις γερμανικές αρχές, ακολουθεί η Γαλλία με 110.000 στη δεύτερη θέση. Σε σχέση με το μέγεθος του πληθυσμού η Γερμανία δε βρίσκεται, ωστόσο, επικεφαλής εδώ και πολύ καιρό. Επικεφαλής βρίσκεται η Κύπρος με 8.805 αιτήσεις ανά εκατομμύριο κάτοικοι, ακολουθεί η Ελλάδα με 6051, ενώ η Γερμανία έχει 1954 αιτούντες άσυλο ανά εκατομμύριο.
Σύμφωνα με μια μελέτη του BertelsmannStiftung (DerSpiegel 12/2/2019) η Γερμανία για να καλύψει τις ανάγκες της σε εργατικά χέρια τα επόμενα 40 χρόνια κάθε χρόνο θα χρειάζεται τουλάχιστο 260.000 μετανάστες. Χωρίς τη συνδρομή της μετανάστευσης «η προσφορά εργατικών χεριών εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού της κοινωνίας θα μειωθεί μέχρι το 2060 κατά 16 εκατομμύρια άτομα – δηλαδή στο ένα τρίτο», τονίζουν οι ερευνητές.Από το άλλο μέρος η γερμανική κοινωνία δε θέλει να στερηθεί και από το νεανικό πνεύμα, την ενέργεια και την αναζωογόνηση που κουβαλούν μαζί τους οι μετανάστες – πρόσφυγες.
Μελέτες που υλοποιήθηκαν σε μεγάλο αριθμό χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έφεραν στο φως επίσης τους προκαλούμενους φόβους από τη μεταναστευτική κρίση και τη δική τους επίδραση πάνω στην απασχόληση, την ασφάλεια ή την ταυτότητα των σχετικών χωρών. Έτσι σύμφωνα με μια έρευνα του Friedrich- Ebert – StiftunginBerlinμια μικρή πλειοψηφία του 53% θεωρεί τη μετανάστευση γενικά ως ευκαιρία για τη Γερμανία. Περίπου το 70% των ερωτηθέντων είναι της άποψης ότι η Γερμανία θα πρέπει να αποδέχεται στο μέλλον ακριβώς τόσους πολλούς μετανάστες – ανθρώπους που φεύγουν από τους πολέμους και τους διωγμούς, όπως και σήμερα. Το 57% των ερωτηθέντων αντιτίθεται στη μετανάστευση που οφείλεται στη φτώχεια στις χώρες προέλευσής τους.
Περισσότερο από το ¼ των Γερμανών (29%) θεωρεί ότι η μετανάστευση δε συνιστά ευκαιρία για τη Γερμανία. Κάθε τέταρτος Γερμανός απορρίπτει επίσης και τη μετανάστευση εξειδικευμένων εργατών, ενώ το 63% την εγκρίνει. Σε ότι αφορά στους φόβους, το 86% φοβάται από την αύξηση της δεξιάς, της εξτρεμιστικής και ρατσιστικής βίας, ενώ τη δεύτερη θέση καταλαμβάνει ο φόβος εξαιτίας του αυξανόμενου κοινωνικού ρήγματος (81%). Την τρίτη θέση καταλαμβάνει ο προκαλούμενος φόβος εξαιτίας της αυξανόμενης εγκληματικότητας και την τέταρτη θέση ο φόβος εξαιτίας της τρομοκρατίας. Στη Γερμανία επίσης αυξάνονται οι ρατσιστικές συμπεριφορές. Αυτό αποδεικνύεται από μια πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Λειψίας. Στο στόχαστρο βρίσκονται κυρίως οι Μουσουλμάνοι, οι Sinti και οι Roma (βλ. DieWelt, 21/03/2019).
Θα πρέπει τέλος να τονιστεί με έμφαση επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δε φαίνεται να είναι έτοιμη να ξεπεράσει αυτήν την ιστορική πρόκληση. Οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι το φαινόμενο δεν είναι παρά στο ξεκίνημά του. Σύμφωνα με προβλέψεις του ΟΗΕ, ο πληθυσμός της Αφρικής θα περάσει από το 1,3 δισεκατομμύρια κατοίκους σήμερα στα 2,4 δισεκατομμύρια το 2050 και θα υπερβεί τα 4 δισεκατομμύρια στο τέλος του αιώνα. Χωρίς ένα σχέδιο ανάπτυξης μεγάλου βεληνεκούς με σκοπό τη συγκράτηση των μεταναστών στο Νότο, η Ευρώπη κινδυνεύει να μην μπορεί να υπερβεί την κρίση.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο Deutsch-griechischeZeitschrift, γερμανικοελληνικό περιοδικό HERMES – ΕΡΜΗΣ, τεύχος 1/2019