Το κείμενο επέλεξε και επιμελήθηκε ο Γιάννης Ξηντάρας,
Ψυχολόγος-Οικογενειακός Σύμβουλος
Ας μιλήσουμε για το φόβο του σκοταδιού!
Μέχρι τα δύο χρόνια το παιδί δεν φοβάται το σκοτάδι. Έπειτα, ξαφνικά, μία μέρα αρχίζει να παραπονιέται και ζητάει να του αφήσουν ένα φως αναμμένο στο δωμάτιο ή στο διάδρομο ή να μένει η πόρτα μισάνοιχτη. Μερικές φορές, ξυπνάει μέσα στη νύχτα και το βρίσκουμε καθισμένο στο κρεβατάκι του τρέμοντας από φόβο! Μιλάει για λύκους, για τέρατα, για ένα κακό όνειρο ή για έναν φόβο χωρίς αντικείμενο. Είναι σπάνιο να μην φοβάται το παιδί μεταξύ δύο ετών και πέντε.
Ο φόβος για το σκοτάδι, πρόκειται για έναν φόβο που εμφανίζεται, παράλληλα με ένα σημείο καμπής στην ανάπτυξη του παιδιού, για παράδειγμα κατά τη διάρκεια μιας καινούριας εκμάθησης ή τη στιγμή που συμβαίνει μία αλλαγή στη ζωή του. Οι αιτίες του φόβου μπορούν να αποδοθούν από το παιδί σε ένα τέρας που είναι κρυμμένο κάτω από το κρεβάτι ή στους κλέφτες που μπορεί να έρθουν. Γύρω στα τρία του χρόνια, αναπτύσσεται μία γόνιμη φαντασία την οποία θέτει στην υπηρεσία των ανησυχιών του. Οι βαθύτεροι λόγοι του φόβου του για το σκοτάδι είναι ότι θα χάσει τα σημεία αναφοράς του. Το παιδί δεν βλέπει αυτούς που το αγαπούν και το καθησυχάζουν σε περίπτωση κάποιου κινδύνου. Ο κόσμος που το προστατεύει φαίνεται να εξαφανίζεται μέσα στο σκοτάδι.
Μία άλλη αιτία το φόβου είναι το άγχος του αποχωρισμού. Ο φόβος αυτός παραμένει μέχρι την ηλικία των τεσσάρων. Το βράδυ, το παιδί βρίσκεται αντιμέτωπο με τον εαυτό του. Μεγαλώνοντας, το παιδί θα αναπτύξει άμυνες που θα του επιτρέψουν να αντιμετωπίσει αυτή την αγωνία. Κατά τα έξι του χρόνια, είναι περισσότερο ικανό να καταλάβει τη διαφορά ανάμεσα στο πραγματικό, αυτό που είναι δυνατό να γίνει και το φανταστικό. Όντας, λοιπόν ικανό να κρατήσει τις τρομακτικές σκέψεις του σε απόσταση , φοβάται λιγότερο το σκοτάδι.
Υπάρχουν κάποιες στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να καταπολεμήσει το φόβο του για το σκοτάδι.
- Το βράδυ αφήστε ένα φως. Το να μπορεί το παιδί να βρει τα σημεία αναφοράς του στον χώρο , όταν ξυπνάει μέσα στη νύχτα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Με το σκοτάδι το παιδί χάνεται και τις περισσότερες φορές θα φωνάξει τους γονείς του να το καθησυχάσουν. Αν, όμως, βλέπει επαρκώς χάρη σε ένα φως που θα του έχουμε αφήσει ανοιχτό , θα βγει γρήγορα από το όνειρό του, θα αναγνωρίσει το δωμάτιό του , θα ξαναξαπλώσει κανονικά στο κρεβάτι του, ίσως πάρει αγκαλιά το αρκουδάκι του και θα ξανακοιμηθεί. Όταν δεν φορά πλέον τις πάνες του, θα σηκώνεται μόνο του για να πάει στην τουαλέτα, κάτι το οποίο αν υπάρχει απόλυτο σκοτάδι, θα κάνει μετά από πολλά χρόνια.
Το να αφήνετε ένα μικρό φως αναμμένο, δεν βλάπτει την αυτονομία του παιδιού, αντίθετα την ενισχύει.
- Τη νύχτα βοηθήστε το να διώξει τους εφιάλτες. Αν το παιδί φωνάζει από το φόβο ή επειδή είδε έναν εφιάλτη, αρχίστε σιγά-σιγά να του ανάβετε το φως. Βοηθήστε το να ηρεμήσει ξαναβρίσκοντας τα αρκουδάκια του και τα αγαπημένα του παιχνίδια. Δώστε του να κατανοήσει ότι δεν υπάρχει κανείς άλλος στ δωμάτιο εκτός από εσάς. Μουρμουρίστε στο αυτί του μερικές θετικές φράσεις που θα το βοηθήσουν να ηρεμεί όταν θα μένει μόνο του όπως: «Όλα είναι εντάξει ο μπαμπάς και η μαμά είναι εδώ. Τίποτα δεν μπορεί να σου συμβεί , δεν κινδυνεύεις από τίποτα. Κανείς δεν θα έρθει να σου κάνει κακό, όλα είναι στο όνειρό σου.» καλό είναι να βγαίνετε από το δωμάτιο όταν το παιδί έχει ηρεμήσει χωρίς να περιμένετε να αποκοιμηθεί.
- Την ημέρα ενισχύστε του την αυτοπεποίθηση. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Πρώτον, μιλώντας με το παιδί για τους φόβους του, χωρίς να το γελοιοποιήσετε ή κοροϊδέψετε. Δεύτερον, αν είναι αρκετά μεγάλο ζητήστε του να ζωγραφίσει τους φόβους του. Πολεμάμε καλύτερα αυτό που γνωρίζουμε. Τέλος, παίξτε ένα παιχνίδι στα τυφλά ή την τυφλόμυγα. Θα του επιτρέψει να δαμάσει την αίσθηση που έχει μέσα στο σκοτάδι.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Οι γονείς ρωτούν Οι ψυχολόγοι απαντούν», της Anne Bacus.
Ο Γιάννης Ξηντάρας είναι Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος στο Περιστέρι, τ.συνεργ. στο Νοσοκομείο Παίδων “Αγία Σοφία”, μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Εφηβικής Ιατρικής και του Ευρωπαϊκού Συλλόγου Ψυχοθεραπείας. Απόφοιτος Ε.Κ.Π.Α, επιστημονικός υπεύθυνος στο Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχολογικής Υποστήριξης “Επαφή”.