Αν θέλαμε να προσεγγίσουμε τις καταιγιστικές εξελίξεις, τις οποίες πυροδοτεί η υγειονομική κρίση του Covid-19, θα πρέπει να σταθούμε πέρα και έξω από το ανθρώπινο δράμα, να δούμε τάσεις και δυναμικές, σχέδια και επιδιώξεις. Η περίοδος ,μετά το πέρας της κατάστασης «έκτακτης ανάγκης», θα είναι εξίσου πυκνή σε κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις. Στο σημείωμα αυτό θα διατυπωθούν κάποιες πρώτες σκέψεις, με κριτήριο τη δημιουργία γόνιμου προβληματισμού για την επόμενη μέρα. Φυσικά δεν είναι υποχρεωτικό να επιβεβαιωθούν όλες, μπορούν να αποτελέσουν όμως την έναρξη ενός παράλληλου διαλόγου, πέρα από την εφαρμογή των αναγκαίων μέτρων καθημερινής προστασίας των απλών ανθρώπων.
Διεθνής αντίκτυπος
Ήδη στην παγκόσμια οικονομία έχουν συντελεστεί τεράστιες αλλαγές. Νέοι παγκόσμιοι οικονομικοί γίγαντες έρχονται στο προσκήνιο. Ομάδες χωρών, γεωπολιτικοί σχηματισμοί και ολοκληρώσεις σηματοδοτούν το μοντέρνο Καπιταλισμό του 21ου αιώνα. Οι ανακατατάξεις αυτές όμως δεν μπορούν να κατοχυρωθούν σε περιόδους ομαλότητας – ηρεμίας. Η ανθρωπότητα ξέρει καλά, πως η δραματική αλλαγή των παγκόσμιων ισορροπιών ιστορικά καταγράφεται με τεράστιας κλίμακας πολέμους. Τι διαφορετικό ήταν οι δύο Παγκόσμιοι Ιμπεριαλιστικοί Πόλεμοι;
Η σημερινή κρίση παίζει έναν διπλό ρόλο. Είναι μια υβριδική μορφή, ένα θανατερό σφιχταγκάλιασμα ενός Οικονομικού κραχ και μιας Πολεμικής σύρραξης. Στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα από τα δύο, αλλά συμπυκνώνει συνέπειες και από τα δύο. Η υγειονομική κρίση ,χωρίς να είναι πόλεμος, καταγράφει δεκάδες χιλιάδες νεκρούς σε όλο τον κόσμο. Η υγειονομική κρίση ,χωρίς να είναι οικονομικό κραχ, κατακρημνίζει τα παγκόσμια χρηματιστήρια και την οικονομική δραστηριότητα. Παράλληλα επιταχύνει δομικές αλλαγές στο χαρακτήρα της οικονομικής παραγωγής, όσο και βαθιές διεργασίες συνείδησης σε πλατιά στρώματα του πληθυσμού.
Μόνο τυχαίο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί το γεγονός της ,σχετικά εύκολης, αντιμετώπισης της κρίσης από τις ανερχόμενες οικονομικά χώρες της Ανατολής, από τις ηγέτιδες δυνάμεις της ΕΕ, και από χώρες με ισχυρά συστήματα υγείας. Σε πλήρη αντιδιαστολή με τη «γηρασμένη» Ευρώπη της λιτότητας και των οικονομικών προγραμμάτων διάσωσης. Είναι πιθανό η περιδίνηση του ιού να κατοχυρώσει τον ηγεμονικό ρόλο χωρών της Ανατολής, και να θέσει υπό αμφισβήτηση το σαθρό οικοδόμημα της Ε.Ε..
Αφορμή ή αιτία της Οικονομικής Κρίσης;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι κομβική, πολύ περισσότερο ΤΑΞΙΚΗ. Σήμερα δεν υπάρχει κανένας σοβαρός αναλυτής που να μην θεωρεί ,ακόμη και τα στελέχη της Κυβέρνησης το αποδέχονται, ότι στο τέλος του Covid-19 θα υπάρξει κάποιος λογαριασμός.
Ακόμη και οι τρόποι αντιμετώπισης της πανδημίας καθορίστηκαν από τον οικονομικό προγραμματισμό και τις αντοχές της οικονομίας, και όχι φυσικά από το φαινόμενο της αγέλης. Οι περιπτώσεις ΗΠΑ και Αγγλίας είναι χαρακτηριστικές, η αναδίπλωση ήρθε όταν την οικονομία φρέναραν τα 100άδες θύματα, ενώ στις χώρες με αυστηρά περιοριστικά μέτρα προβληματίζει η παρατεταμένη χαμηλή οικονομική δραστηριότητα. Αυτό είναι το απάνθρωπο πρόσωπο του Καπιταλιστικού συστήματος.
Όπως όλες οι κρίσεις ιστορικά, έτσι και αυτή «σκάει» σε έναν κλάδο της Οικονομίας. Ας σκεφτούμε πως η κρίση των αρχών του ’70 εκκίνησε από τις τιμές του Πετρελαίου, αυτή του 2007 από τα τραπεζικά παράγωγα των στεγαστικών δανείων. Με τους μηχανισμούς της παγκόσμιας αγοράς αυτή μεταφέρεται από τον έναν κλάδο στους υπόλοιπους και από εκεί στα δημόσια οικονομικά κάθε χώρας. Με ανάλογο τρόπο πλήττει και μεταφέρεται ,υπό μορφή χιονοστιβάδας, από τις ισχυρότερες χώρες, στις πλέον αδύναμες και εξαρτημένες. Η κρίση του Covid-19 θα έχει δραματικές συνέπειες για τους απλούς ανθρώπους, καθώς μειώνει την πραγματική παραγωγή, εμποδίζει τις μετακινήσεις με πτώση του τουρισμού, και εμπεδώνει ιδιαίτερες λογικές απομόνωσης των ανθρώπων.
Η συζήτηση έχει μεταφερθεί για κάποιου είδους Ευρω-ομόλογο ή Κορωνο-ομόλογο. Δηλαδή κάποιου είδους δάνειο με συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Υπάρχει πλούσια πείρα από το ποιοι βγαίνουν κερδισμένοι από αυτές τις συμβάσεις, ενώ παράλληλα πρέπει να προσθέσουμε το παράλληλο εργοδοτικό πάρτυ με αφορμή τον Covid-19.
Ας έχουμε ανοιχτά τα μάτια και τα αυτιά στους χώρους μαζικής εργασίας της πόλης, ας ενδιαφερθούμε για τους εργαζόμενους που έπληξε η απολιγνιτοποίηση στα ιδιωτικά ορυχεία με αναγκαστικές παύσεις εργασίας, αυτοί δεν δικαιούνται άραγε τα 800 Ευρώ; Τί γίνεται με τα ωράρια σε σούπερ μάρκετ, ντελίβερι κλπ;
Άλλες πτυχές
Ήδη έχουμε στο Δημόσιο λόγο μια ανερυθρίαστη και τρομακτική ανακοίνωση της Google. Η ικανότητα παρακολούθησης της δραστηριότητας των απλών ανθρώπων έχει φτάσει σε καινοφανή επίπεδα. Την ίδια ώρα ο εγκλεισμός και η απομόνωση καταστρέφουν τις κοινωνικές και ανθρώπινες επαφές, ο «άλλος» δεν είναι αυτός που θα βαδίσουμε πλάι – πλάι για να αντιμετωπίσουμε το φόβο, αλλά ο δυνητικά ένοχος της προσβολής από τον ιο. Ο ασφυκτικός έλεγχος της προσωπικής μας ζωής, η αμφιλεγόμενη (υγειονομικά) απαγόρευση της κυκλοφορίας, και η εισβολή του κράτους στον προσωπικό μας χώρο θα αφήσουν κάποιο ίχνος, ίσως και για καιρό.
Η τηλεργασία και όσα προωθούνται με αφορμή την Covid-19 δημιουργούν ένα νέο τοπίο στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων. Ακόμη και οι επαφές με κριτήριο την ατομική κατανάλωση αποξενώνουν τους ανθρώπους. Η επίκληση ενός αόρατου εχθρού διαμορφώνει έναν ιδιότυπο περιορισμό στην ελευθερία έκφρασης και πολιτικής δράσης.
Τι πρέπει να γίνει;
Είναι απαραίτητο να διαχωριστούν τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας από την επιχείρηση ιδεολογικής κατατρομοκράτησης από Κυβέρνηση και ΜΜΕ.
Η ατομική ευθύνη είναι κοινωνική στάση αλληλεγγύης απέναντι στους συνανθρώπους μας, ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΕΤΡΟ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ. Σε καμία περίπτωση ΔΕΝ μπορούν να κρυφτούν πίσω από την ατομική ευθύνη, όσοι επί χρόνια εφάρμοζαν Μνημόνια (Γαλάζια ή Ροζ).
Σε καμία περίπτωση ΔΕΝ πρέπει να δεχτούμε την πολιτική φίμωση ως αναγκαστική συνέπεια την πανδημίας. Αυτή είναι η ώρα να συζητήσουμε για την πορεία της κοινωνία μας, για την καταστροφή του περιβάλλοντος, για τις απάνθρωπες μεγαλουπόλεις, για τις συνέπειες του σύγχρονου τρόπου ζωής σε ανθρώπους και φύση, για το ρόλο της ΕΕ, για τη σχέση Δημόσιου – Ιδιωτικού, για το τι είναι εμπόρευμα και τι καθολικό δικαίωμα, και τελικά για τα ιστορικά όρια του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής.
Άμεσα πρέπει να απαιτήσουμε μέτρα ενίσχυσης του Δημόσιου συστήματος υγείας. Να στηρίξουμε όλες τις διεκδικήσεις των υγειονομικών. Πρόσληψη νέων ιατρών και νοσηλευτών, στήριξη όλων των εργαζομένων στα Νοσοκομεία, καθαρίστριες – μάγειρες – φύλακες κ.α. Να αντιταχθούμε σε μέτρα που φορτώνουν την κρίση στους πλέον αδύναμους ή χαρίζουν «δωράκια» σε καναλάρχες και κλινικάρχες. Το μυαλό μας είναι σε όσους είναι εκτεθειμένοι σε ιδιαίτερες συνθήκες εγκλεισμού (φυλακές – στρατιώτες – μετανάστες), στους άστεγους, στους χρήστες ναρκωτικών και στις ουρές του ΟΚΑΝΑ.
Επιλογικά
Η επίσημη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία περιγράφει πως κάθε κρίση είναι και μια ευκαιρία. Αυτό είναι σωστό ως έναν βαθμό, αν και δεν μπαίνουν όλοι με τα ίδια όπλα σε αυτό τον αγώνα. Σε κάθε περίπτωση ποιος θα κερδίσει και ποιος θα χάσει είναι πεδίο αντιπαράθεσης, και αυτό δεν έχει ακόμη κριθεί. Τόσο στην Ιστορία όσο και στη φύση το καινούριο γεννιέται μέσα από σπασμούς και οδύνες.
Ας ευχηθούμε σε όλους «καλή υγεία» και για τα υπόλοιπα ζούμε σίγουρα τις πιο ενδιαφέρουσες στιγμές της τελευταίας περιόδου.
Τζώτζης Βασίλης
Μέλος ΑΝΤΑΡΣΥΑ