Ἀρχιμ. Εἰρηναῖος Χατζηεφραιμίδης
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος βίωσε σεισμοὺς στὴν ἐποχή του, τόσο στὴν Ἀντιόχεια, ὅσο καὶ στὴν Κωνσταντινούπολη. Μὲ τὸν φωτισμὸ τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν πνευματική του ἐμπειρία, ἔχει νὰ μᾶς διδάξει πολλὰ γιὰ τὸν σεισμό.
1. Ποιά εἶναι ἡ αἰτία τῶν σεισμῶν.
Σίγουρα οἱ σεισμοὶ εἶναι φυσικὸ φαινόμενο, ποὺ ἐξηγεῖται φυσιοκρατικῶς καὶ μὲ ἐπιστημονικὰ δεδομένα. Ἀλλὰ ποιά εἶναι ἡ αἰτία, κατὰ τὸν ἱερὸ Πατέρα μας; Γιατί ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει νὰ γίνονται σεισμοί; «Διὰ γὰρ τοῦτο ὁ σεισμός, διὰ τὴν ραθυμίαν τὴν ἡμετέραν˙ ἐρραθυμήσαμεν καὶ ἐκαλέσαμεν τὸν σεισμόν». Ὁ σεισμός, συνεχίζει ὁ ἅγιος, εἶναι σὰν κήρυκας, ποὺ προαναγγέλλει σὲ ὅλους τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ, ὥστε μὲ τὸν φόβο νὰ γίνουμε καλύτεροι καὶ νὰ ἀποκρούσομε τήν «διὰ τῶν πραγμάτων τιμωρίαν» (PG 48, 1027-1028)1.
Ἄλλοι φοβοῦνταν, λέγει, μὴ πέσει ἡ πόλη (Ἀντιόχεια) καὶ πεθάνουν. Ἐγώ, ὅμως, φοβήθηκα, διότι ὁ Θεὸς ὀργίζεται γιὰ ἐμᾶς. Δὲν φοβόμουν γιὰ τὸν σεισμό, ἀλλὰ γιὰ τὴν αἰτία τοῦ σεισμοῦ. «Ἡ γὰρ αἰτία τοῦ σεισμοῦ ἡ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ, τῆς δὲ ὀργῆς αἴτιον αἱ ἁμαρτίαι ἡμῶν» (PG 48, 1030).
Ὡς αἴτιο καὶ πάλι τὴν ἁμαρτία τονίζει ὁ πνευματοφόρος ἅγιος. Ἄν, λέγει, κάποιος ἐρωτηθεῖ, ἀπὸ ποῦ σείσθηκε ἡ πόλη, ἀκόμη καὶ ἂν ἐκεῖνος δὲν τὸ εἰπεῖ, εἶναι παν- θομολογούμενο ὅτι «διὰ τὰς ἁμαρτίας, διὰ τὰς πλεονεξίας, διὰ τὰς ἀδικίας, διὰ τὰς παρανομίας, διὰ τὰς ὑπερηφανίας, διὰ τὰς ἡδονάς, διὰ τὸ ψεῦδος» (PG 50, 716).
2. Τὸ ὄφελος τοῦ σεισμοῦ.
Αὐτὴ εἶναι ἡ ὠφέλεια τοῦ σεισμοῦ: «Ἦλθε ὁ σεισμὸς καὶ πέταξε ἔξω τὴν ἀνωμαλία τοῦ βίου. Ποῦ εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ ντύνονταν τὰ μεταξωτά; Ποῦ ὁ χρυσός; Ὅλα ἐκεῖνα ἐξαφανίσθηκαν καὶ ἔσπασαν πιὸ εὔκολα ἀπὸ τὸν ἱστὸ τῆς ἀράχνης. Εἴδατε φιλανθρωπία Δεσπότου, ποὺ σείει τὴν πόλη καὶ στηρίζει τὸν νοῦ; Σαλεύει τὰ θεμέλια καὶ στηρίζει τὰ φρονήματα; Κάνει σαθρὴ τὴν πόλη καὶ ἰσχυροποιεῖ τὴ γνώμη; Σκέψου τὴ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ˙ ἔσεισε λίγο καὶ διηνεκῶς στερέωσε˙ ὁ σεισμὸς σὲ δύο ἡμέρες, ἀλλὰ ἡ εὐλάβεια νὰ μείνει ὅλο τὸν χρόνο… Ὁ σεισμὸς φωνάζει˙ σᾶς φόβισα, ὄχι γιὰ νὰ σᾶς λυπήσω, ἀλλὰ γιὰ νὰ σᾶς καταστήσω πιὸ προσεκτικούς. Ἦλθα, ὄχι γιὰ νὰ σᾶς κατα- χώσω, ἀλλὰ γιὰ νὰ σᾶς ἐνδυναμώσω» (PG 50, 713-714).
Τὴ ματαιότητα δὲ τῶν ἀνθρωπίνων ἀναλογίζονταν ὁ ἅγιος κατὰ τὸν σεισμὸ καὶ ἔλεγε:
«Ποῦ εἶναι οἱ ἁρπαγές; Ποῦ οἱ πλεονεξίες; Ποῦ οἱ τυραννίδες; Ποῦ οἱ παραφροσύνες; Ποῦ οἱ ἐξουσίες; Ποῦ οἱ ἐξαντλήσεις τῶν ἀνθρώπων; Ποῦ οἱ λεηλασίες τῶν πτωχῶν; Ποῦ οἱ ὑπερηφάνειες τῶν πλουσίων; Ποῦ οἱ ἀπειλές; Ποῦ οἱ φόβοι; Σὲ μιὰ ροπὴ καιροῦ ὅλα ἐκεῖνα ἐξαφανίσθηκαν, καὶ θρῆνος τῆς πόλεως ὑπῆρχε καὶ ὅλοι ἔτρεχαν στὴν ἐκκλησία» (PG 48, 1047). Aὐτὸ ἰδιαίτερα τόνιζε ὁ Χρυσόστομος: τὶς παννυχίδες, τὶς ὁλονύκτιες ἀγρυπνίες, τὴ συρροὴ τοῦ κόσμου στὴν ἐκκλησία.
Ταῦτα ἔλεγε τότε ὁ ἅγιος Ἰωάννης. Ἦταν πραγματιστὴς τοῦ παρόντος, ὁραματιστὴς τοῦ μέλλοντος. Ὁ λόγος του ἦταν παραμυθητικός, ἀλλὰ καὶ ἐπιστυπτικός. Παραμυθοῦσε, ἀλλὰ καὶ κτυποῦσε ἀνελέητα τὴν ἀδικία, τὴ διαφθορά, τὸν ἄδικο πλουτισμό. Ἔλεγε πάλι στὴν Ἀντιόχεια, ἡ ὁποία συχνὰ ταλαιπωροῦνταν ἀπὸ σεισμούς: «Ἔκανα τὴ διδασκαλία πιὸ κοφτερὴ ἀπὸ μαχαίρι, γιὰ νὰ ἀποβάλει ὁ καθένας σας τὴ σαπίλα. Μέχρι πότε θὰ εἶσθε προσηλωμένοι στὰ παρόντα; Τὸ λέγω πρὸς ὅλους, προπάντων πρὸς ὅσους νοσοῦν πνευματικῶς˙ μᾶλλον δὲ στὸν μὲν νοσοῦντα, γιὰ νὰ ὑγιάνει, στὸν δὲ ὑγιῆ, γιὰ νὰ μὴ νοσήσει. Μέχρι πότε χρήματα; Μέχρι πότε πλοῦτος; Μέχρι πότε πολυτελῆ οἰκοδομήματα; Μέχρι πότε λύσσα γιὰ τὴν ἄψυχη φιληδονία;» (PG 48, 1028).
Ἴσως σὲ ἐμᾶς φαίνονται παρωχημένα ὅσα λέγει γιὰ τὸν σεισμό. Ἀλλ’ ὁ ἅγιος κάνει τὴν ὑπέρβαση τοῦ πνεύματος καὶ μέσα ἀπὸ τὰ φυσικὰ φαινόμενα βλέπει τὴν πρόνοια καὶ φιλανθρωπία τοῦ οἰκτίρμονος Θεοῦ˙ ὁ ὁποῖος δὲν θέλει τὸν θάνατο τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ὡσότου ἐπιστρέψει καὶ ζήσει. Λοιπόν, θαρσεῖν χρή˙ τὰχ’ αὔριον ἔσσετ’ ἄμεινον. Μὲ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
1 PG = Patrologia Graeca – Ἑλληνικὴ Πατρολογία, Migne.