Π. Πέρκα: «Tα λάθη της Κυβέρνησης και οι εναλλακτικές προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για την πράσινη μετάβαση» (video)

Εισήγηση Π. Πέρκα στο θεματικό τραπέζι «Κλιματική Κρίση – Ενέργεια» στο 3^ο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ

Τα βασικά σημεία της εισήγησης της Π. Πέρκα:

Πράσινη μετάβαση

• Βιώνουμε ήδη την εποχή της κλιματικής κρίσης.
• Εμμένουμε στη θέση για απανθρακοποίηση του συνόλου της οικονομίας μας με ορίζοντα το 2045, λαμβάνοντας υπόψη τους νέους στόχους της ΕΕ για το 2030.
• Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έχει παρουσιάσει το εναλλακτικό του σχέδιο με κεντρικό σύνθημα ΝΑ ΜΗ ΜΕΙΝΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΠΙΣΩ.

Θέση ΣΥΡΙΖΑ

• Εμείς είχαμε σχεδιασμό απολιγνιτοποίησης με ορίζοντα 15ετίας, σταδιακή μείωση της λιγνιτικής παραγωγής και αντικατάσταση κάθε μονάδας που θα έκλεινε με ΑΠΕ.
• Απαραίτητες προϋποθέσεις για την απολιγνιτοποίηση βάσει του σχεδίου μας είναι η εξασφάλιση της επάρκειας ισχύος του συστήματος, το χαμηλό κόστος ενέργειας και η ικανοποίηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης.

Πολιτική της ΝΔ για το φυσικό αέριο

• Η ΝΔ με πρόφαση την πράσινη μετάβαση και την απολιγνιτοποίηση, στην πραγματικότητα αντικατέστησε τον λιγνίτη με φυσικό αέριο, με την έκδοση  4 νέων αδειών φυσικού αερίου στις οποίες θα προστεθεί και η Πτολεμαΐδα 5.
• Αυξήθηκε η συμμετοχή του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή κατά 24% όταν οι υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες το μειώνουν.
• Τα ομολογιακά δάνεια που έχει συνάψει η ΔΕΗ με ρήτρα διοξειδίου του άνθρακα που τη δεσμεύουν να έχει περισσότερη εξάρτηση στο φυσικό αέριο.
• Η κριτική μας ήταν έντονη ήδη από το 2019 και δικαιωθήκαμε πολύ γρήγορα.

Λιγνίτες- Χρονοδιάγραμμα απολιγνιτοποίησης

• Ο κ. Μητσοτάκης πρόσφατα από την Κοζάνη έδωσε χρονική παράταση στο κλείσιμο των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων για τουλάχιστον 2 χρόνια και πρότεινε τη συμμετοχή του εγχώριου λιγνίτη στο μείγμα, σε ποσοστό άνω του 15%.
• Είναι σαφές ότι προκειμένου να τηρηθούν οι προϋποθέσεις, που πολύ σωστά θέσαμε, χρειαζότανε περισσότερος χρόνος και κυρίως άλλες πολιτικές.
• Προφανώς στην παρούσα συγκυρία, ως βραχυπρόθεσμα άμεσα μέτρα κατά της ακρίβειας απαιτείται καιοι λιγνίτες να μπουν περισσότερο στο μείγμα της ηλεκτρο-παραγωγής.
• «Σήμερα υπάρχουν 7 μονάδες σε λειτουργία. Θα μπορούσαν σε περιόδους κρίσης όπως τώρα, να συμμετέχουν περισσότερο. Όχι να ανοίξουν μονάδες που έχουν ήδη κλείσει.
• Είναι λάθος να ακυρώσουμε την πρόοδο και την υπευθυνότητα που έχουμε επιδείξει στο ζήτημα της απολιγνιτοποίησης με αόριστη παράταση του χρονοδιαγράμματος.
• Το μέλλον στο ενεργειακό μείγμα είναι η επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ, η εξοικονόμηση και η αποθήκευση ενέργειας. Εκεί που πρέπει να δοθεί η ιδεολογική και πολιτική μάχη είναι στο ότι η μετάβαση αυτή να είναι για τους πολίτες και όχι για τις εταιρίες.

ΑΠΕ

• Οι αναταραχές στις αγορές ενέργειας και η μετακύληση της αστάθειας στους καταναλωτές είναι δομικό στοιχείο της αγοράς ενέργειας βασισμένης στα ορυκτά καύσιμα.
• Ωστόσο η πολιτική της κυβέρνησης στο θέμα των ΑΠΕ με την καθυστέρηση του Ειδικού χωροταξικού για τις ΑΠΕ, των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών στις περιοχές NATURA, τα τραγικά λάθη του κ. Χατζηδάκη με την υπερθέρμανση,έφεραν τις τοπικές κοινωνίες απέναντι.
• Σε ότι αφορά στη στοχαστικότητα των ΑΠΕ, δυστυχώς παρατηρείται αδράνεια της Κυβέρνησης για το θεσμικό πλαίσιο αποθήκευσης, για τα θαλάσσια αιολικά και για τα υβριδικά στα νησιά.
• Μείζον θέμα, αποτελεί η εξασφάλιση του απαιτούμενου ηλεκτρικού χώρου ώστε να μπορούν να συνδεθούν στο δίκτυο τα φ/βστη στέγη, οι ΕΚΟΙΝ, μικρά έργα ΑΠΕ. Υπάρχουν πάνω από 4GW σε ΑΠΕ που περιμένουν σύνδεση στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ.
• Έχουμε ένα μικρό παράθυρο ευκαιρίας να αποφύγουμε τα πυρηνικά και να επιταχύνουμε τις εγκαταστάσεις ΑΠΕ και την απανθρακοποίηση.

Έλλειψη συμμετοχής – ΕΠΣ-μοντέλο διακυβέρνησης απολιγνιτοποίησης

• Η έλλειψη συμμετοχής εντοπίζεται σε όλες τις φάσεις κατάρτισης των σχεδίων της Κυβέρνησης για την απολιγνιτοποίηση.
• Ακόμα και τα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ) προχωρούν πολύ αργά και χωρίς τη συμμετοχή της τοπικής Κοινωνίας.
• Το μοντέλο διακυβέρνησης που ψηφίστηκε πρόσφατα, δεν πληροί τις προϋποθέσεις των Κανονισμών των ταμείων της Ε.Ε., της εργαλειοθήκης της Ευρ. Επιτροπής καθώς και τις υποδείξεις της παγκόσμιας τράπεζας.

Ορυχεία – Μετεγκαταστάσεις

• Στις λιγνιτικές περιοχές βρίσκονται εγκαταλελειμμένα ορυχεία με αυταναφλέξεις, ερημοποιημένα τοπία, καθιζήσεις, κρανίου τόπος.
• Καμία εξέλιξη στην επιβεβλημένη στήριξη και μετεγκατάσταση περιοχών λόγω της εξορυκτικής δραστηριότητας. Βαλτόνερα – Αχλάδα – Ακρινή.
• Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί η πρόταση του Δήμου Αμυνταίου για την μετατροπή του ορυχείου της Βεγόρας σε αμπελώνες, στο πλαίσιο του οίνο -τουρισμού. Ούτε αυτό προχωράει.

Αποκαταστάσεις εδαφών

• Προβλέπεται η μεταφορά των λιγνιτικών εδαφών από τη ΔΕΗ μέσω εταιρίας ειδικού σκοπού (spv), την Μετάβαση Α.Ε., και συγχρόνως μεταβιβάζεται και η υποχρέωση για την αποκατάσταση αυτών των εδαφών από τη ΔΕΗ στο Κράτος. Χωρίς να υπάρχει καμία μελέτη, αν η αξία των εδαφών και το κόστος αποκατάστασης είναι συγκρίσιμα μεγέθη.
• Αυτό οδηγεί σε κοινωνικοποίηση του κόστους αποκατάστασης των εδαφών και μη εφαρμογή της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει.
• Η ΔΕΗ κρατάει για δικιά της χρήση, οικόπεδα που δεν απαιτούν μεγάλο κόστος αποκατάστασης και παραχωρεί τα εδάφη με μεγάλο κόστος αποκατάστασης.
• Η χρηματοδότηση των αποκαταστάσεων έχει πρόβλημα. Χωρίς να υπάρχει σχετική μελέτη, προέβλεψαν μόνο 300 εκ. από το Ταμείο Ανάκαμψης για την αποκατάσταση  000 στρεμμάτων λιγνιτικών εδαφών όταν όλη η έκταση είναι περίπου 250 χιλ. στρέμματα.

Άνεργοι

• Το μόνο που αυξάνεται στις λιγνιτικές περιοχές είναι η ανεργία. Έχουν προστεθεί στους ήδη υπάρχοντες, πάνω από 4000 άνεργοι που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την μείωση της λιγνιτικής δραστηριότητας.

Πόροι

• Η πρόωρη δέσμευση του πρωθυπουργού για απολιγνιτοποίηση είχε ως  αποτέλεσμα να χαθεί το πλεονέκτημα της διαπραγμάτευσης για γενναιότερη χρηματοδότηση. Πρώτοι δεσμευτήκαμε αλλά είμαστε 9^η στην Ε.Ε στους πόρους του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (755 εκ. ευρώ). Όταν η   Βουλγαρία και η Ρουμανία, οι οποίες δεν συζητούν καν ακόμα για πλήρη απολιγνιτοποίηση, θα λάβουν μόνο από το ΕΤΔΜ (χωρίς δηλαδή τη μόχλευση από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ+) σχεδόν €1,2 δις και €2 δις, αντίστοιχα.
• Στα κριτήρια κατανομής των πόρων του ΕΤΔΜ δεν συμπεριλήφθηκαν, το ποσοστό ανεργίας και ο βαθμός εξάρτησης των τοπικών κοινωνιών στον λιγνίτη. Τόσο η ανεργία, όσο και η εξάρτηση από τη λιγνιτική δραστηριότητα στις περιφέρειές μας είναι οι υψηλότερες στην ΕΕ-27.
• Ακούμε διάφορα νούμερα 5 δις έως 7 δις ή 7,5 εμείς εξακολουθούμε να βλέπουμε μόνο €1.6 δις του ΠΔΑΜ. Θεωρούμε απαράδεκτο να συνυπολογίζουν πόρους που θα πήγαιναν έτσι και αλλιώς στην ΠΔΜ. Επίσης δάνεια και εγγυήσεις εφόσον και αν υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον.
• Η κυβέρνηση αναθέτει τη μετάβαση στο αόρατο χέρι της αγοράς. Είναι εκκωφαντική η απουσία δημόσιων φορέων και δημόσιων επενδύσεων.

Ενεργειακές κοινότητες (ΕΚΟΙΝ)

• Βασικό εργαλείο για τη διάχυση του οφέλους της μετάβασης στις τοπικές κοινωνίες είναι οι ΕΚΟΙΝ.
• Χρειάστηκαν δυο χρόνια έντονης κριτικής για συμπερίληψη των ΕΚΟΙΝ στο σχεδιασμό της Κυβέρνησης για την απολιγνιτοποίηση. Προβλήματα όμως παραμένουν, αφού με νόμους Χατζηδάκη και Σκρέκα, οι ΕΚΟΙΝ εντάσσονται σε διαγωνιστικές διαδικασίες, με ασφυκτικές προθεσμίες και αντιμετωπίζονται ως εταιρείες.
• Παρόλα αυτά οι κοινωνίες κινητοποιούνται. Είναι σημαντικές οι προσπάθειες της τοπικής αυτοδιοίκησης, να συμμετάσχουν στον ενεργειακό μετασχηματισμό των λιγνιτικών περιοχών.
• Ενώ λοιπόν υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για ΕΚΟΙΝ, παραμένει ως μεγάλο πρόβλημα η δυνατότητα σύνδεσης στο ηλεκτρικό δίκτυο. Ο διαθέσιμος ηλεκτρικός χώρος είναι ελάχιστος έως ανύπαρκτος επειδή αφενός δεν έχουν γίνει τα απαραίτητα έργα όπως οι υποσταθμοί και αφετέρου γιατί κρατάνε ηλεκτρικό χώρο για τις μεγάλες επενδύσεις.
• Εκτός από την έλλειψη του ηλεκτρικού χώρου, βασικό πρόβλημα παραμένει και η έλλειψη χρηματοδότησης τους αφού η Κυβέρνηση πάγωσε τα προβλεπόμενα κονδύλια της Κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ.
• Εμείς έχουμε στο πρόγραμμα μας ότι το 50% του ενεργειακού δυναμικού να παράγεται από νοικοκυριά, μικρές επιχειρήσεις και τοπικές κοινωνίες μέσω ΕΚΟΙΝ και άλλων σχημάτων.

ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ

• Θα πρέπει να μη μας διαφεύγει ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ενεργειακώναναγκών μας δενείναι η ηλεκτροπαραγωγή. Η ηλεκτροπαραγωγή είναι το εύκολο κομμάτι. Το υπόλοιπο κομμάτι είναι θέρμανση σπιτιών, μετακινήσεις (καύσιμα), αερομεταφορές, πλοία, βιομηχανία, ο πρωτογενής τομέας κ.τ.λ.
• Πρέπει να δοθεί βάρος στην αναβάθμιση των σπιτιών, στην ενεργειακή αυτονομία ή σε οικολογικές μορφές θέρμανσης. Μια τέτοια πολιτική θα προστάτευε τα νοικοκυριά και από αυξήσεις των τιμών όπως τη σημερινή. Ενώ θα επιτάχυνε και τη πράσινη μετάβαση της χώρας με μέριμνα για τους πιο αδύναμους.
• Δυστυχώς οι ασκούμενες πολιτικές είναι από ανύπαρκτες έως ανεπαρκείς και σε αυτούς τους τομείς εξοικονόμησης ενέργειας.
• Το ‘Εξοικονομώ 2021’ ξεκίνησε στο τέλος του 2021 παγωμένο, με τεράστιες καθυστερήσεις. Αντίστοιχες καθυστερήσεις παρατηρούνται και στην ενεργειακή αναβάθμιση των δημόσιων κτηρίων, (ΗΛΕΚΤΡΑ).

ΗΛΕΚΤΡΟΚΙΝΗΣΗ   

• Το ‘Κινούμαι Ηλεκτρικά’, έχει αποτύχει και αφορά κυρίως ηλεκτρικά ποδήλατα, και δεν αφορά όπως θα έπρεπε δημόσια μέσα μεταφοράς, επαγγελματικά οχήματα, φορτηγά και ταξί, εταιρικά και στο τέλος τα Ι.Χ.
• Αν προσθέσουμε και το θέμα της απόσυρσης, όπως και τις καθυστερήσεις στα Σχέδια Φόρτισης Ηλεκτρικών Οχημάτων, δεν μπορούμε να είμαστε καθόλου αισιόδοξοι για την πορεία της ηλεκτροκίνησης στη χώρα μας.

Τηλεθέρμανση

• Και ενώ όλες οι ευρωπαϊκές χώρες επενδύουν σε τηλεθερμάνσεις -τηλεψύξεις, στη χώρα μας έγινε η τραγική επιλογή να σταματήσει το έργο της τηλεθέρμανσης σε Φλώρινα και Μεγαλόπολη.
• Το γεγονός ότι η τηλεθέρμανση συνδέθηκε αρχικά με τις λιγνιτικές μονάδες δε σημαίνει, ότι αυτή η επιλογή είναι μονόδρομος. Τα δίκτυα τηλεθέρμανσης είναι ένα σύστημα μεταφοράς ενέργειας με τη μορφή θερμότητας ανεξαρτήτως της πηγής.
• Η Βόρεια Ευρώπη, η Αμερική και ο Καναδάς εδώ και 10ετίες, μετατρέπουν τα δίκτυα τηλεθέρμανσης σε σύγχρονα πράσινα δίκτυα. Έχουν καταφέρει να τροφοδοτούν τα συστήματά τους από τις πιο αναπάντεχες πηγές θερμότητας όπως, λύματα ή τους εξαερισμούς τον υπογείων τούνελ του μετρό.

ΤΕΛΟΣ

Οι νέες εξελίξεις με την ραγδαία αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και τον πόλεμο στην Ουκρανία πρέπει να μας οδηγήσει σε ένα άλμα προς τα μπροστά και όχι προς τα πίσω. Ακόμα και εάν στη σημερινή συγκυρία φαντάζει ο πόλεμος ως η μεγαλύτερη απειλή, η απειλή της  κλιματικής κρίσης παραμένει.