Η ραχοκοκαλιά μιας κοινωνίας είναι οι εργαζόμενοί της
Πολλές φορές ξεχνάμε τον ζωτικό, κρίσιμο, αναγκαίο ρόλο που παίζουν οι εργαζόμενες και οι εργαζόμενοι μιας χώρας. Όμως, τις περισσότερες φορές οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζονται απλώς ως ένα λογιστικό μέγεθος, απλώς ως «κόστος εργασίας». Για όποιον ξέρει πραγματικά τι σημαίνει να παράγεται ένα ποιοτικό προϊόν, σε οποιονδήποτε κλάδο της οικονομίας, είναι αυτονόητο ότι δεν πρόκειται για «κόστος εργασίας», αλλά για «επένδυση εργασίας». Και μόνο η φράση «κόστος εργασίας» είναι και υποτιμητική και βαθιά εσφαλμένη. Και μάλιστα για την πιο κρίσιμη επένδυση, αφού τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις δεξιότητες, τις γνώσεις, την επινοητικότητα, το μεράκι και την ακεραιότητά τους. Η εργασία δεν είναι «εργατικό κόστος», είναι ο πυρήνας της οικονομίας και της κοινωνικής ζωής. Οι επιχειρήσεις που δεν επενδύουν στους εργαζομένους τους, νομίζουν ότι βελτιώνουν τους ισολογισμούς τους. Στην πραγματικότητα απλώς υπονομεύουν το μέλλον τους. Όλες και όλοι αυτοί που το μόνο που έχουν για να ζουν και για να φροντίζουν την οικογένειά τους είναι η δουλειά τους, είναι ο μισθός τους.
Το φαινόμενο της «Μεγάλης Παραίτησης»
Τελευταία επανέρχεται διαρκώς η συζήτηση για τις ελλείψεις προσωπικού σε διαφόρους κλάδους. Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό. Στο εξωτερικό παρατηρούνται ανάλογα προβλήματα σε αρκετούς τομείς, ενώ παρατηρείται και το φαινόμενο της «Μεγάλης Παραίτησης», δηλαδή το φαινόμενο εργαζόμενοι να εγκαταλείπουν μαζικά θέσεις εργασίας που δεν τους ικανοποιούν. Όλα αυτά δείχνουν ότι τελείωσε η εποχή που οι εργαζόμενοι ήταν έτοιμοι να εργαστούν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες και για εξαιρετικά χαμηλές αμοιβές. Εκείνες ήταν εποχές κρίσης και επισφάλειας. Σήμερα, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι εργαζόμενοι συνειδητοποιούν ότι δεν μπορούν απλώς να αντιμετωπίζονται ως κόστος εργασίας και ότι δεν μπορεί στο όνομα της ευελιξίας να γίνεται η ζωή τους λάστιχο. Ούτε μπορούν να είναι περιπλανώμενοι εργαζόμενοι. Και αυτό αφορά τόσο τους εργαζόμενους με πτυχία αλλά και αυτούς που είναι προσανατολισμένοι σε εργασίες πιο πρακτικές ή χωρίς μεγάλες απαιτήσεις τυπικών προσόντων. Και επειδή έχουν επίγνωση ότι παίζουν έναν κρίσιμο ρόλο απαιτούν και την ανάλογη αξιοπρέπεια. Να μπορούν να ζήσουν από τη δουλειά τους και να μπορούν να ζήσουν πέρα από το να δουλεύουν.
Γι’ αυτό και αρνούνται να εργαστούν «κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες». Ιδίως σε μια εποχή που το κόστος ζωής αυξάνει σημαντικά. Ανάπτυξη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τους εργαζομένους και παράλληλα δεν έχει νόημα η ανάπτυξη εάν δεν ωφελεί πρώτα και κύρια τους εργαζομένους.
Τι γίνεται στην περιοχή μας;
Η ανεργία έχει αποκλιμακωθεί αρκετά, δεν παύει όμως να βρίσκεται στο διπλάσιο ποσοστό του μέσου όρου της χώρας. Σημαντική παράμετρος της μείωσης της ανεργίας στον νομό, αποτελούν και τα διάφορα προγράμματα απασχόλησης της ΔΥΠΑ (ΟΑΕΔ), τα οποία επιδοτούν επιχειρήσεις για την πρόσληψη προσωπικού για βραχυχρόνιο διάστημα. Οι αμοιβές και οι όροι εργασίας σε αυτά είναι βάσει της ΕΓΣΣΕ. Συμβάλουν στην καταπολέμηση της ανεργίας αλλά σε καμία περίπτωση δεν δημιουργούν σταθερές θέσεις εργασίας, καθώς με την παρέλευση του χρονικού διαστήματος του εκάστοτε προγράμματος ο εργαζόμενος επιστρέφει στους πίνακες των ανέργων. Αξίζει να σημειωθεί πως με τα παραπάνω προγράμματα δημιουργείται μια κακή κουλτούρα τόσο των εργοδοτών, μιας και επί της ουσίας ο εργοδότης είναι το κράτος που πληρώνει (από τις εισφορές των εργαζομένων), τόσο και των εργαζομένων που δεν πρόκειται να διεκδικήσουν κάτι καλύτερο για τις συνθήκες εργασίας θεωρώντας κανονικότητα την παραπάνω σχέση εργασίας.
Πολλές βέβαια είναι και οι συμβάσεις εργασίας με μερική απασχόληση και ελαστικών μορφών απασχόλησης οι οποίες δημιουργούν ημιάνεργους συμπολίτες μας και εκ των πραγμάτων εργαζόμενους που ζουν τις οικογένειες τους σε επίπεδα κάτω του ορίου της φτώχειας.
Στην περιοχή μας, δραστηριοποιούνται ελάχιστες μεσαίες επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζόμενους, λιγοστές μικρές επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζόμενους και η πλειονότητα τους αφορά πολύ μικρές επιχειρήσεις που απασχολούν κάτω από 10 εργαζόμενους.
Σε πολλές από αυτές, οι σχέσεις μεταξύ εργοδότη και εργαζομένου (ιδίως σε ατομικές εμπορικές επιχειρήσεις, ιατρεία κ.ο.κ) είναι ισορροπημένες. Εκ των πραγμάτων μιας και οι εργαζόμενοι αποτελούν αναπόσπαστο μέλος της επιχείρησης. Δεν παύουν όμως να υπάρχουν προβλήματα και καταστρατήγηση των εργασιακών δικαιωμάτων. Ειδικά σε ότι αφορά τον χρόνο εργασίας των εργαζομένων.
Η μεγαλύτερη καταστρατήγηση των εργασιακών δικαιωμάτων την συναντούμε στις μικρές επιχειρήσεις. Φαινόμενα ανασφάλιστης ή μερικώς ασφαλιζόμενης εργασίας, κατάχρηση του διευθυντικού δικαιώματος, ελλιπή μέτρα υγιεινής και ασφάλειας, απλήρωτη υπερωρία και υπερεργασία κ.ο.κ.. Στους χώρους βέβαια που υπάρχουν σωματεία εργαζόμενων τα πράγματα είναι σαφώς καλύτερα. Με τα όποια προβλήματα, οι εκεί εργαζόμενοι έχουν καταφέρει να βελτιώσουν τους όρους εργασίας. Θα πρέπει οι εργοδότες να κατανοήσουν πως, το να λειτουργούν συλλογικά οι εργαζόμενοι, δεν είναι εναντίον της επιχείρησης, απεναντίας λύνουν ζητήματα καθημερινότητας μιας και αυτοί είναι η καλύτεροι γνώστες της λειτουργίας μιας επιχείρησης.
Είναι πολύ εύκολο να εντοπίσει ο καθένας σε ποιες επιχειρήσεις συμβαίνουν τα παραπάνω. Αρκεί να δούμε ποιες από αυτές αναρτούν στα ΜΜΕ ολοένα και περισσότερες αγγελίες εργασίας. Συνήθως είναι οι ίδιες επιχειρήσεις. Οι εργαζόμενοι βλέποντας το κακό κλίμα στην εργασία, ευλόγως δεν παραμένουν στις θέσεις τους. Άρα λοιπόν, συνεπάγεται το συμπέρασμα πως, εάν θέλεις να “πάει μπροστά” η επιχείρηση σου ,θα πρέπει πρώτιστα να σέβεσαι και να επενδύεις στον εργαζόμενο”. Το να έχεις “κακή φήμη” στην αγορά εργασίας είναι μετά πολύ δύσκολο να την επανακτήσεις.
Τι γίνεται με την κουλτούρα των παραπάνω επιχειρήσεων;
Η θετική εταιρική κουλτούρα αυξάνει των ενθουσιασμό των εργαζομένων, ενθαρρύνει την παραγωγικότητα και οδηγεί σε καλύτερη απόδοση μιας εταιρείας. Οι εργαζόμενοι προσφέρουν περισσότερο όταν αισθάνονται ότι η δουλειά τους είναι αξιόλογη, όταν η διεύθυνση δείχνει σεβασμό και την εκτίμησης της και όταν υπάρχει το αίσθημα της ασφάλειας. Αναφαίρετο δικαίωμα του εργοδότη είναι το “διευθυντικό δικαίωμα”. Μπορεί να καθορίζει το είδος, τον τόπο, το χρόνο και τις λοιπές συνθήκες παροχής της εργασίας, καθώς και να ρυθμίζει κάθε θέμα που αφορά στην οργάνωση και στη λειτουργία της επιχείρησής του, προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς της. Σε καμία περίπτωση, όμως, το ανωτέρω δικαίωμα του εργοδότη δεν μπορεί να θεωρηθεί απεριόριστο ή ανεξέλεγκτο. Επομένως, επιβάλλεται και το δικαίωμα αυτό, να ασκείται σύμφωνα με την καλή πίστη και όχι στην κατάχρηση του δικαιώματος έχοντας υπ’ όψιν πως οι εργαζόμενοι είναι πρώτα από όλα άνθρωποι με ανασφάλειες και ανησυχίες και όχι γρανάζια μιας μηχανής. Σε πολλές βέβαια επιχειρήσεις διαπιστώνεται η κακή έννοια του διευθυντικού δικαιώματος. Τόσο από τους ίδιους τους εργοδότες, όσο και από μεσαία στελέχη των παραπάνω επιχειρήσεων (middle managers). Υπάρχουν συγκεκριμένες αναφορές και καταγγελίες σχετικά με τον τρόπο που τα παραπάνω στελέχη ασκούν το παραπάνω δικαίωμα. Σύμφωνα με έρευνες, το 75% των εργαζομένων παραιτείται από την εργασία του λόγω «κακών» διευθυντών ή τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος. Η δημιουργία ενός αρνητικού και τοξικού εργασιακού περιβάλλοντος μπορεί να προκληθεί από πολλούς παράγοντες, ωστόσο βασικός παράγοντας είναι η έλλειψη σεβασμού από τα ανώτερα στα κατώτερα στελέχη. Δεν είναι σεβασμός το να σε επιπλήττει ο ανώτερος σου για λάθη και ανεπάρκειες, που δεν έχεις κάνει, το να ξεσπάνε τα προσωπικά ή επαγγελματικά νεύρα τους πάνω σου, το να σε υποχρεώνουν είτε με έμμεσο είτε με άμεσο τρόπο, να κάνεις διπλάσια ή τριπλάσια δουλειά από αυτήν, που σου αναλογεί, το να σου ζητάνε συστηματικά να κάνεις προσωπικές εξυπηρετήσεις, το να σου επιρρίπτουν ευθύνες, οι οποίες δεν σου αναλογούν ή το να σου ασκούν συναισθηματικό εκβιασμό του τύπου “αν σου αρέσει, αν δεν σου αρέσει φύγε”.
Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, ότι σεβασμός είναι να αποδίδονται τα εύσημα στον εργαζόμενο για την καλή δουλειά του, η δίκαιη και ίση μεταχείριση των εργαζομένων, η τήρηση των εργασιακών συμφωνηθέντων, η υποστήριξη σε ένα προσωπικό ή επαγγελματικό πρόβλημα του υπαλλήλου.
Την μεγαλύτερη ευθύνη την έχει η ηγεσία.
Οφέλη μιας υγιούς σχέσης
Αν μια εταιρεία καταφέρει να δημιουργήσει ένα εργασιακό περιβάλλον, όπου θα επικρατεί ο σεβασμός μεταξύ των εργαζομένων τόσο από τα ανώτερα στα κατώτερα στελέχη, όσο και μεταξύ των εργαζομένων ίδιας ιεραρχικής θέσης, τότε τα οφέλη της θα είναι πάρα πολλά σε ανθρώπινο, εργασιακό αλλά και οικονομικό επίπεδο, καθώς θα υπάρχει ένα ευχάριστο κλίμα ανάμεσα στους εργαζόμενους κι απόρροια αυτού θα είναι η υψηλή εργασιακή επίδοση, η ομαδικότητα, η δημιουργικότητα, η συγκέντρωση στην επίτευξη των στόχων και η καλή φήμη της επιχείρησης στην αγορά εργασίας. Η έλλειψη σεβασμού στον εργασιακό χώρο συμβάλλει στην μη θετική συμπεριφορά των εργαζομένων με αντίκτυπο την αρνητική επαγγελματική τους απόδοση και παραγωγικότητα και κατά συνέπεια στην μείωση της ανταγωνιστικότητας της εταιρείας στην αγορά εργασίας.
Τις τελευταίες δεκαετίες όλο και περισσότερο μελετάται η συμπεριφορά των εργαζομένων μέσα στις επιχειρήσεις, καθώς έχει πλέον παγιωθεί η άποψη, ότι η επιτυχία μιας εταιρείας εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό από το ανθρώπινο δυναμικό της και κατά συνέπεια, αυτό είναι και ένα από τα σημαντικότερα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, που διαθέτει, έναντι των υπολοίπων επιχειρήσεων.
Άρα λοιπόν η εργασία δεν είναι «εργατικό κόστος», είναι τελικά ο πυρήνας της οικονομίας και της κοινωνικής ζωής. Και αυτό είναι ανάγκη να το καταλάβουν και οι πολιτικοί, αλλά και οι φορείς της επιχειρηματικότητας: να προσφέρουν καλύτερες συνθήκες αμοιβής και εργασίας, να διαμορφώσουν καλές θέσεις εργασίας που να προσελκύουν εργαζομένους, να επενδύσουν στην εκπαίδευση και την κατάρτιση των εργαζομένων.
Η επένδυση στην εργασία είναι πάντα η καλύτερη επένδυση.
Κωνσταντίνος Σιάκος
Πρόεδρος Εργατοϋπαλληλικού Κέντρο Φλώρινας
Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας