Γράφει η Αγγελική Βέργου,
Κλινική Λογοθεραπεύτρια Παίδων & Ενηλίκων
Επικοινωνούσαμε ανέκαθεν, και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. Ο άνθρωπος είναι εκ γενετής ένα κοινωνικό όν. Έχει ανάγκη να συναναστρέφεται και να αλληλεπιδρά με άλλους ανθρώπους. Τι συμβαίνει, όμως, και υπάρχει τόσο μεγάλη δυσκολία πλέον στη μεταξύ μας επικοινωνία; Ήταν ανέκαθεν ένα πρόβλημα ή εμφανίστηκε τώρα;
Το παρακάτω άρθρο δεν είναι ένα «καθαρά» επιστημονικό άρθρο, αλλά εμπεριέχει επιστημονικές πληροφορίες από τον κλάδο της λογοθεραπείας μαζί με μία προσωπική γνώμη βάσει της μέχρι τώρα κλινικής εμπειρίας μου.
Τι είναι η επικοινωνία; Είναι η μετάδοση, η μεταφορά ενός μηνύματος, μιας ιδέας, μιας σκέψης από έναν άνθρωπο σε έναν άλλο και τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Μπορεί να είναι εξωλεκτική (χειρονομίες, μορφασμοί, γκριμάτσες) και λεκτική, δηλαδή επικοινωνούμε μεταξύ μας χρησιμοποιώντας λέξεις. Χρειάζεται η αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων, αλλιώς μιλάμε για ενημέρωση (όταν παρευρίσκεσαι σε μια διάλεξη, όταν παρακολουθείς ειδήσεις δεν είναι επικοινωνία, αλλά ενημέρωση).
Η επικοινωνία επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες και μπορεί γίνεται, κατά καιρούς, δυσλειτουργική. Μερικοί παράγοντες που μπορεί να δυσκολέψουν την επικοινωνία είναι:
- Οι λέξεις ή η σύνταξη του μηνύματος (μπορεί αυτό που θέλουμε να πούμε να μην μεταφέρεται σωστά από λάθος λέξεις που χρησιμοποιούμε)
- Η σωματική και ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων που συμμετέχουν (όταν είμαστε κουρασμένοι, συναισθηματικά φορτισμένοι, ασθενείς, υπό πίεση δεν συγκρατούμε τις πληροφορίες το ίδιο εύκολα)
- Η προσοχή μας (όταν χωρίζεται η προσοχή μας με το να κάνουμε παράλληλα πράγματα, όπως να μιλάμε με κάποιον και να κοιτάμε το κινητό μας ή τον υπολογιστή. Να ψωνίζουμε στο σούπερ μάρκετ και να συζητάμε για κάποιο άλλο θέμα)
Ανέκαθεν, όμως, κάναμε κάτι από τα παραπάνω. Ανέκαθεν δυσκολευόμασταν που και που ή με μερικούς ανθρώπους να επικοινωνήσουμε κατάλληλα. Τώρα τι άλλαξε και είναι όλο και πιο συχνή η έλλειψη σωστής και επαρκούς επικοινωνίας;
Υπάρχουν άλλοι δύο παράγοντες που φαίνεται να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην κατάσταση που επικρατεί.
- Ο εγωισμός
- Τα όρια
Με τον όρο εγωισμό αναφέρομαι στην ευθιξία μας, στην έλλειψη αυτογνωσίας μας, στη διάθεση μας να είμαστε συνήθως, αν όχι συνέχεια, οι «σωστοί» και αυτοί που γνωρίζουν καλύτερα χωρίς επιχειρήματα. Η διάθεση του «δεν κάνω την αρχή, δεν μιλάω με αυτόν, δεν μου αρέσει να ακούω ότι είμαι λάθος, δεν με καταλαβαίνει κανείς». Τελευταία, οι άνθρωποι παρεξηγούμαστε για «ψύλλου πήδημα» γιατί δεν έχουμε τη διάθεση να ρωτήσουμε «τι εννοείς με αυτό;» ή να εκφράσουμε όταν κάτι δεν μας αρέσει ή μας φέρνει σε άβολη θέση. Παρεξηγούμαστε γιατί δεν ρωτάμε «τι συμβαίνει;» αλλά ΝΟΜΙΖΟΥΜΕ ότι ξέρουμε να ερμηνεύουμε την εξωλεκτική συμπεριφορά κάποιου χωρίς να τον έχουμε ρωτήσει. Βγάζουμε αυθαίρετα συμπεράσματα και έχουμε την πεποίθηση ότι ισχύουν κιόλας.Έχουμε μια διάθεση κριτικής στο συνάνθρωπο μας και όχι πραγματικού ενδιαφέροντος για τον ίδιο, για την πρόοδο του, για την εξέλιξη του ή ακόμα και για να μάθουμε ίσως κάτι περισσότερο και εμείς από αυτόν.
Τέλος, όταν αναφέρομαι στα ΟΡΙΑ εννοώ να ξέρουμε τι είναι δικό μας πρόβλημα και τι όχι. Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς και τι δεν είναι δική μας δουλειά. Αν εγώ δεν χρησιμοποιώ σωστά λέξεις, αν εγώ δεν ξέρω τι ακριβώς θέλω ή αν είμαι συναισθηματικά φορτισμένος, μπερδεμένος, συγχυσμένος δεν είναι ο συνάνθρωπος μου αυτός που πρέπει να «μαντέψει» τι θέλω ή τι μου συμβαίνει. Αν, από την άλλη, εκφράσω σε κάποιον τι μου συμβαίνει, τι με ενοχλεί, τι με δυσκολεύει και με σχολιάσει ή κοροϊδέψει ή μου πει «υπάρχουν και χειρότερα», «τι κάνεις έτσι», δεν είναι δική μου δουλειά να τον πείσω ότι είναι άδικος ή πως δεν σέβεται τις διαφορετικές ανάγκες του καθενός.
Η επικοινωνία βελτιώνεται. Αν έχουμε διάθεση να γνωρίσουμε ο ένας τον άλλο, αν σεβόμαστε εμάς και τους γύρω μας. Αν είμαστε ειλικρινείς πρώτα με τον εαυτό μας για όσα γνωρίζουμε και όσα δεν γνωρίζουμε. Αν έχουμε το θάρρος να πούμε τα λάθη μας. Αν δεχόμαστε ότι δεν είμαστε τέλειοι και μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο.
Αν φαίνονται πολλά αυτά που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε την κατάσταση, το κόστος από την έλλειψη επικοινωνίας είναι μεγαλύτερο τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα.