Αγγελική Βέργου
Κλινική Λογοθεραπεύτρια Παιδιατρικού & Ενήλικου Πληθυσμού
Οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας και τον εαυτό μας μέσω των αισθήσεων (αισθητηριακά συστήματα), οι οποίες – να υπενθυμίσουμε – είναι 8. Όχι 5, αλλά 8 .
Ο εγκέφαλος μας λαμβάνει πληροφορίες μέσω των αισθήσεων, τις επεξεργάζεται και έπειτα “παράγει” μια αντίδραση ανάλογα με την κατάσταση ή το ερέθισμα.
Για παράδειγμα, ανοίγεις την τηλεόραση, η ένταση είναι πολύ δυνατή και τη χαμηλώνεις.
Ο εγκέφαλος ορισμένων ανθρώπων δεν μπορεί να επεξεργαστεί τις πληροφορίες που λαμβάνει είτε από εξωτερικά ερεθίσματα (ήχος, φως, γεύση, κτλ) είτε από εσωτερικά (πείνα, δίψα, κτλ) ώστε να καταλάβει τι συμβαίνει και να ανταποκριθεί κατάλληλα.
Οι δυσκολίες στην επεξεργασία των πληροφοριών που λαμβάνουμε μέσω των αισθητήριων συστημάτων ονομάζονται αισθητηριακές δυσκολίες ή αλλιώς Διαταραχή Αισθητηριακής Επεξεργασίας .
Δεδομένου ότι τα αισθητηριακά συστήματα είναι 8, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως μπορεί να επηρεάζονται περισσότερα από 1 ταυτόχρονα. Οι δυσκολίες αυτές προκαλούν έντονο αίσθημα δυσφορίας ή πανικού στο παιδί ή τον ενήλικα καθώς δεν ξέρει πώς να αντιδράσει σε αυτό που βιώνει.
Επιγραμματικά, τα αισθητηριακά συστήματα είναι :
- το απτικό
- το οσφρητικό
- το γευστικό
- το ακουστικό
- το οπτικό
- το ιδιοδεκτικό
- το αιθουσιαίο και
- το ενδοδεκτικό
Ποιος έχει αισθητηριακές δυσκολίες;
Τουλάχιστον 1 στους 20 ανθρώπους παρουσιάζουν αισθητηριακές δυσκολίες.
Επίσης, περίπου το 90% των ανθρώπων με αυτισμό αντιμετωπίζουν αισθητηριακές δυσκολίες και γι ‘ αυτό θεωρούνται και ένα από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα του συνδρόμου.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πώς όσοι έχουν αισθητηριακές δυσκολίες, έχουν και αυτισμό.
Επιπλέον, παιδιά που γεννήθηκαν πρόωρα ή παιδιά με νευροαναπτυξιακές διαταραχές (π.χ. ΔΕΠΥ) συχνά παρουσιάζουν αισθητηριακές δυσκολίες.
Τέλος, αισθητηριακές δυσκολίες παρατηρούνται και σε ασθενείς με Long Covid.
Ποια είναι τα σημάδια (συμπτώματα);
Κάποια σημάδια – ενδείξεις μπορεί να είναι τα εξής:
- αποστροφή σε ήχους, φώτα, πολύ κόσμο
- ενόχληση από υφάσματα στα ρούχα
- συχνά και έντονα ξεσπάσματα
- μειωμένος αυτοέλεγχος
- επιλεκτική σίτιση (αποφεύγει διάφορα τρόφιμα, υφές ή μυρωδιές)
- αναζήτηση ακραίων ερεθισμάτων (να πηδάει πολύ ψηλά, να στριφογυρίζει γρήγορα)
- ασυνήθιστη αντίληψη του πόνου (είτε πονάει πολύ είτε καθόλου)
- αδεξιότητα στις κινήσεις
- τοποθέτηση μη φαγώσιμων αντικειμένων στο στόμα (πέτρες, μπογιές, πλαστελίνη)
- φόβος για παιχνίδια που χρειάζονται ισορροπία, όπως σκαρφάλωμα ή κουτσό
- παρορμητικότητα
- διαρκής κινητικότητα
- ελλιπής αντίληψη ότι έχει λερωθεί
- υπερβολική αντίδραση όταν έχει λερωθεί
- αποφυγή σωματικής επαφής (αγκαλιές, χάδια)
- χαμηλή διατήρηση της προσοχής του (διασπάται συχνά και εύκολα)
- δυσκολίες στον ύπνο ή στο ξύπνημα
- αισθητηριακή υπερφόρτωση (τα ερεθίσματα από το περιβάλλον είναι έντονα ή πολλά και ο άνθρωπος θέλει να αποχωρίσει από το συγκεκριμένο περιβάλλον για να μπορέσει να ηρεμήσει)
Είναι παράλογο να περιμένουμε από ένα παιδί ή έναν ενήλικα να ανταπεξέλθει στην καθημερινότητα του όταν το νευρολογικό του σύστημα δεν ανταποκρίνεται κατάλληλα στα ερεθίσματα που λαμβάνει.
Η απαραίτητη αξιολόγηση με την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση και με τροποποιήσεις στο περιβάλλον του ανθρώπου μπορούν να βοηθήσουν τον εγκέφαλο να οργανώνει καλύτερα τα ερεθίσματα και να ανταποκρίνεται καταλληλότερα.
“Αν αντιμετωπίζεις αισθητηριακές δυσκολίες που σου προκαλούν υπερευαισθησία, πιθανά δεν θα νιώθεις μόνο άγχος ή εκνευρισμό, αλλά είσαι και “επιλεκτικός” ή “υπερευαίσθητος”.
Αν φεύγεις τρέχοντας γιατί νιώθεις άγχος ή βιώνεις αισθητηριακή υπερφόρτωση και δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις τις γνωστικές σου λειτουργίες σωστά επειδή το σώμα σου βιώνει την κατάσταση “πάλης ή φυγής” και έχει την ανάγκη να φύγει, τότε είσαι “παρορμητικός”.
Αν δεν μπορείς να συντονίσεις τις κινήσεις του σώματος σου εξαιτίας μειωμένης σωματικής επίγνωσης και φτωχής οργάνωσης των περιοχών του εγκεφάλου που ελέγχουν την κίνηση , τότε είσαι “αδέξιος”.
Αν διασπάται εύκολα η προσοχή σου επειδή οι αισθητηριακές δυσκολίες σου σε εμποδίζουν και δεν αντιδράς κατάλληλα, μπορεί να συμπεριφέρεσαι πιο “ανώριμα” για την ηλικία σου”.
– ΝancyPesce