Με τρία χρόνια καθυστέρηση, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) δημοσίευσε στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης (ΦΕΚ) στις 20 Δεκεμβρίου 2024 την Κοινή Υπουργική Απόφαση για τη θεσμοθέτηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την καφέ αρκούδα. Ωστόσο, το σχέδιο που δημοσιεύτηκε είναι ένα επιλεκτικά αλλοιωμένο παράγωγο του επιστημονικά τεκμηριωμένου σχεδίου που είχε εκπονηθεί από ειδικούς επιστήμονες των περιβαλλοντικών οργανώσεων «Καλλιστώ» και «ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ»! Ενδεικτικά, το αρχικό σχέδιο που κατατέθηκε ήταν 196 σελίδες, ενώ αυτό που δημοσίευσε το Υπουργείο μόλις 72…!
Το αρχικό Σχέδιο Δράσης, που ολοκληρώθηκε το 2020, βασίστηκε σε περισσότερα από 30 χρόνια επιστημονικής έρευνας για την προστασία της καφέ αρκούδας. Αν και πέρασε από δημόσια διαβούλευση και έλαβε θετική αξιολόγηση από την Επιτροπή Φύση 2000, τελικά το ΥΠΕΝ παρενέβη αυθαίρετα στο περιεχόμενό του!
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ και Καλλιστώ σημειώνουν τα εξής «μελανά» σημεία του δημοσιευμένου από το ΥΠΕΝ Σχεδίου Δράσης:
- Αφαίρεση επιστημονικών δεδομένων: Σημαντικά επιστημονικά στοιχεία για την καφέ αρκούδα αφαιρέθηκαν αυθαίρετα χωρίς αιτιολογία, με αποτέλεσμα να μην τεκμηριώνονται επαρκώς οι δράσεις προστασίας.
- Αφαίρεση σημαντικών απειλών και πληροφοριών: Αφαιρέθηκαν στοιχεία για τις απειλές που συνδέονται με την εγκατάσταση Αιολικών Πάρκων Ενέργειας (ΑΠΕ) εντός του βιότοπου της καφέ αρκούδας.
- Αφαίρεση κρίσιμων χαρτών: Διαγράφηκαν όλοι οι χάρτες περιοχών ευαισθησίας και σημαντικότητας για το είδος, οι οποίοι είναι αναγκαίοι για τη διαχείριση και προστασία του βιότοπου.
- Αφαίρεση δράσεων: Από το αρχικό Σχέδιο Δράσης αφαιρέθηκαν 55 δράσεις, που είχαν σχεδιαστεί για τη βιωσιμότητα του είδους.
- Αλλοίωση του Σχεδίου Δράσης χωρίς διαβούλευση: Το ΥΠΕΝ προχώρησε σε σημαντικές αλλαγές χωρίς καμία προηγούμενη διαβούλευση με την επιστημονική ομάδα ή τους περιβαλλοντικούς φορείς.
- Αρνητική γνωμοδότηση της Επιτροπής Φύση 2000: Το αλλοιωμένο Σχέδιο Δράσης έλαβε ομόφωνη αρνητική αξιολόγηση από την Επιτροπή.
- Παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων: Στο σχέδιο δεν αναφέρονται οι συγγραφείς, ενώ οι αλλαγές προσβάλλουν την πνευματική ιδιοκτησία των επιστημόνων/συγγραφέων και των περιβαλλοντικών φορέων που εκπροσωπούν.
Η σημασία των αλλαγών
Η σημασία των αλλαγών στο «νέο» θεσμοθετημένο Σχέδιο Δράσης είναι μεγάλη:
- Απεικόνιση περιοχών ευαισθησίας/σημαντικότητας: Τα δεδομένα από μακροχρόνια παρακολούθηση είναι κρίσιμα για την αποφυγή κατακερματισμού και της υποβάθμισης του ενδιαιτήματος της καφέ αρκούδας.
- Υποστήριξη της περιβαλλοντικής διαχείρισης: Τα αφαιρεθέντα στοιχεία είναι αναγκαία για τη ζωνοποίηση των προστατευόμενων περιοχών μέσω των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ) που παρουσιάζουν επίσης μεγάλες και αδικαιολόγητες καθυστερήσεις στη θεσμοθέτησή τους.
- Αξιολόγηση μεγάλων έργων: Τα δεδομένα είναι απαραίτητα για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων μεγάλης κλίμακας, όπως οι αιολικοί σταθμοί στην ορεινή ζώνη.
- Θεσμική αξιοπιστία: Η αυθαίρετη αλλοίωση του Σχεδίου υπονομεύει τη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης και την αξιολόγηση που είχε ήδη περάσει.
- Επιστημονική εγκυρότητα: Η «λογοκρισία» υποβαθμίζει τη δουλειά και την επιστημονική αξιοπιστία των ειδικών που συμμετείχαν στη σύνταξη του αρχικού Σχεδίου.
Οι δύο οργανώσεις θεωρούμε ότι το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την καφέ αρκούδα όπως δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ υποβαθμίζει τη βιωσιμότητα του είδους και ακυρώνει ένα έργο που χρηματοδοτήθηκε με εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους μέσω του προγράμματος LIFE IP 4 Natura (LIFE16 IPE/GR/000002). Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι το πρωτότυπο Σχέδιο Δράσης, όπως αυτό συντάχθηκε από τους συγγραφείς του και παραλήφθηκε από την αρμόδια Επιτροπή Παραλαβής, παρέμεινε στην αφάνεια και δεν αναρτήθηκε ποτέ στην ιστοσελίδα του έργου LIFE IP 4Natura, όπως έχει υποχρέωση να κάνει το ΥΠΕΝ, ώστε η συγκεντρωμένη γνώση και τα τεκμήρια, που πληρώθηκαν από δημόσιους πόρους, να είναι διαθέσιμα και ανοιχτά σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Ζητούμε από το ΥΠΕΝ την άμεση απόσυρση του ΦΕΚ με το αλλοιωμένο Σχέδιο Δράσης για την καφέ αρκούδα και τη θεσμοθέτηση του πλήρους Σχεδίου Δράσης, όπως είχε εκπονηθεί, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ουσιαστική προστασία της καφέ αρκούδας και των ενδιαιτημάτων της στη χώρα μας.
Ιστορικό
Το πρωτότυπο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την καφέ αρκούδα εκπονήθηκε το 2020 στο πλαίσιο του έργου LIFE IP 4 Natura και βασίστηκε σε περισσότερες από τρεις δεκαετίες εμπειρίας και επιστημονικής έρευνας. Αφού πέρασε όλες τις απαραίτητες διαδικασίες δημόσιας διαβούλευσης και αξιολόγησης, ήταν έτοιμο για θεσμοθέτηση τον Μάϊο του 2022.
Ωστόσο, τον Φεβρουάριο του 2023, το ΥΠΕΝ τροποποίησε αυθαίρετα το περιεχόμενο, αφαιρώντας επιστημονικά δεδομένα, χάρτες ευαισθησίας και κρίσιμες δράσεις. Η Επιτροπή Φύση 2000 έδωσε ομόφωνα αρνητική γνωμοδότηση για το τροποποιημένο σχέδιο τον Μάϊο του 2023, αλλά παρόλα αυτά, το ΥΠΕΝ προχώρησε στη δημοσίευσή του σε ΦΕΚ, χωρίς να αναρτήσει το πρωτότυπο σχέδιο στην ιστοσελίδα του έργου, όπως ήταν υποχρεωμένο με βάση τον κανονισμό των έργων LIFE.