Το στρες είναι ένας ψυχολογικός και σωματικός μηχανισμός που εξελικτικά σχεδιάστηκε για να μας προστατεύει. Μοιάζει με έναν εσωτερικό συναγερμό: ενεργοποιείται όταν ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται απειλή — ακόμη κι όταν στην πραγματικότητα δεν υπάρχει.
Τι είναι στρες;
Σύμφωνα με τη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), το στρες δεν προκύπτει αποκλειστικά από τα γεγονότα, αλλά από τον τρόπο που τα ερμηνεύουμε.
Δύο άνθρωποι μπορεί να ζουν την ίδια συνθήκη (π.χ. εργασιακή πίεση), αλλά να αντιδρούν τελείως διαφορετικά — ανάλογα με τις σκέψεις που κάνουν για την κατάσταση αυτή.
Ο Συναγερμός του Στρες
Φαντάσου ότι έχεις ένα σύστημα συναγερμού στο σπίτι σου. Είναι χρήσιμο — σε προστατεύει. Τι γίνεται όμως όταν είναι υπερβολικά ευαίσθητο και χτυπά με κάθε θόρυβο; Η καθημερινότητά σου γεμίζει άγχος και ένταση.
Κάπως έτσι λειτουργεί και ο εγκέφαλός μας όταν βρίσκεται υπό χρόνια πίεση: υπερ-ενεργοποιεί τον “συναγερμό”, ακόμα και σε καταστάσεις που δεν αποτελούν πραγματική απειλή.
Η εξελικτική βάση του στρες
Στο παρελθόν, το στρες μας βοηθούσε να επιβιώσουμε: ενεργοποιούσε το σώμα όταν υπήρχε κίνδυνος. Σήμερα όμως, ο ίδιος μηχανισμός ενεργοποιείται για email, deadlines ή κοινωνικές απαιτήσεις. Το σώμα μας αντιδρά σαν να είμαστε σε κίνδυνο, ενώ το περιβάλλον μας είναι συχνά απλώς… απαιτητικό.
5 CBT Στρατηγικές Αντιμετώπισης
Η CBT προσφέρει πρακτικά και επιστημονικά τεκμηριωμένα εργαλεία για να μειώσουμε το στρες και να “επανεκπαιδεύσουμε” τον συναγερμό:
1. Αναγνώριση & πρόκληση αυτόματων σκέψεων
- Ποιες σκέψεις ενεργοποιούν το στρες μου;
- Είναι ρεαλιστικές ή περιέχουν γνωσιακές διαστρεβλώσεις όπως «καταστροφοποίηση» ή «πρέπει να είμαι τέλειος»;
- Ποιες εναλλακτικές σκέψεις μπορώ να κάνω;
2. Επανεκτίμηση κινδύνου – ενίσχυση ψυχικών πόρων
- Πόσο πιθανό είναι να συμβεί αυτό που φοβάμαι;
- Τι εμπειρίες έχω ήδη που αποδεικνύουν ότι μπορώ να τα καταφέρω;
3. Ρύθμιση του σώματος
- Αναπνοές, μυϊκή χαλάρωση, γείωση, διαλογισμός.
- Όταν ηρεμεί το σώμα, λαμβάνει το μήνυμα και ο εγκέφαλος: είμαστε ασφαλείς.
4. Έκθεση αντί για αποφυγή
- Αντί να αποφεύγουμε συνεχώς ό,τι μας αγχώνει, μαθαίνουμε να το πλησιάζουμε σταδιακά και με στήριξη.
- Έτσι ο εγκέφαλος μαθαίνει ότι δεν χρειάζεται να σημάνει συναγερμό.
5. Οριοθέτηση & αποφόρτιση της καθημερινότητας
- Η σωστή διαχείριση χρόνου και η θέσπιση ορίων είναι ψυχολογικές πανοπλίες.
- Το να λέμε «όχι» όταν χρειάζεται και να δημιουργούμε χώρο για ξεκούραση, ύπνο και προσωπικό χρόνο δεν είναι πολυτέλεια — είναι βασικό εργαλείο πρόληψης της εξουθένωσης.
- Ενσωμάτωση μικρών διαλειμμάτων, ρεαλιστικού προγραμματισμού και χρόνου χωρίς οθόνες βοηθούν στο να επαναφέρουμε τον εσωτερικό ρυθμό.
Το στρες δεν είναι εχθρός. Είναι σήμα κινδύνου — αλλά πολλές φορές το σύστημα το παρερμηνεύει. Η πρόκληση δεν είναι να το εξαλείψουμε, αλλά να το κατανοήσουμε και να το ρυθμίσουμε.
Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία μας δείχνει πώς να εκπαιδεύσουμε τον εσωτερικό μας συναγερμό, ώστε να λειτουργεί όταν πρέπει — και να σιωπά όταν όλα είναι εντάξει.
Σταυρούλα Παπανικολάου
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια CBT
Στεφάνου Δραγούμη 2, Φλώρινα
694 729 5599