Υπάρχει μια διαδεδομένη φήμη και ανησυχία που «πλανάται στον αέρα» τα τελευταία χρόνια: ότι οι έξυπνες συσκευές μας (κινητά, smart TVs, εφαρμογές, οικιακοί βοηθοί AI) «ακούνε» τις συνομιλίες μας και μετά εμφανίζουν στοχευμένες διαφημίσεις – και μάλιστα με τρόπο που μοιάζει να επιβεβαιώνει θεωρίες συνωμοσίας. Η αλήθεια όμως είναι πιο σύνθετη: ένα μέρος της ανησυχίας είναι δικαιολογημένο — αλλά δεν ισχύει το ότι όλες οι συσκευές «συνεχώς» καταγράφουν και στέλνουν ό,τι λέμε (τουλάχιστον αυτό μας λένε οι επιστήμονες). PCWorld
Τι έχει αποδειχθεί (πρακτικά):
- Υπάρχουν εταιρείες και τεχνολογίες που ισχυρίζονται πως «ακούν» (μέχρι κάποια εμβέλεια) και αναλύουν συνομιλίες για εμπορικούς σκοπούς. Τα τελευταία 1–2 χρόνια εμφανίστηκαν ρεπορτάζ και αναφορές για εργαλεία «active listening» (ενεργό άκουσμα) που αναλύουν ήχους/συζητήσεις κοντά σε συσκευές για να εντοπίσουν ευκαιρίες στόχευσης διαφημίσεων. Αυτό έχει αναφερθεί διεθνώς και έχει προκαλέσει δημόσιο ενδιαφέρον. PCWorld
- Οι γνωστοί AI βοηθοί των μεγάλων εταιριών (Siri, Google Assistant, Alexa) «ακούν» μόνο όταν ενεργοποιηθούν από κάποια λέξη – κλειδί ή όταν δώσει ο ιδιοκτήτης δικαίωμα στις αντίστοιχες εφαρμογές που διαθέτουν αυτά τα συστήματα AI– δηλαδή δεν βρίσκονται συνεχώς σε λειτουργία καταγραφής από προεπιλογή. Αν επιτραπεί η καταγραφή, αυτοί οι βοηθοί (mainstream voice assistants), που χρησιμοποιούν λέξεις-κλειδιά (wakewords) για να καταγράψουν τοπικά, αποστέλλουν έπειτα στο cloud δεδομένα ήχου που κατά πάσα πιθανότητα υπόκεινται σε επεξεργασία. Οι άδειες πρόσβασης στο μικρόφωνο που δίνουμε σε εφαρμογές στις κινητές μας συσκευές (smartphones, tablets) όμως, μπορούν να επιτρέψουν καταγραφή μόνο εφόσον έχουμε παραχωρήσει αυτές τις άδειες από το μενού ρυθμίσεων. Norton
- Έχουν αναφερθεί περιστατικά όπου άνθρωποι-αναλυτές άκουγαν ηχογραφημένα αποσπάσματα–και αυτό έχει δημιουργήσει ανησυχίες για τους κινδύνους από αυτές τις πρακτικές. Υπήρξαν ρεπορτάζ και έρευνες στο εξωτερικό που έδειξαν ότι σε κάποιες περιπτώσεις τα δεδομένα φωνής έχουν αξιολογηθεί από ανθρώπους για να βελτιωθούν μηχανικά μοντέλα φωνής. Αυτό αποδεικνύει ότι αποσπασματικές ηχογραφήσεις μπορούν να φτάσουν σε τρίτους. Stacker
Τι ΔΕΝ ισχύει γενικά:
- Δεν υπάρχει ακόμα απόδειξη ότι όλες οι εταιρείες έχουν μηχανισμούς που μυστικά καταγράφουν συνεχώς τους πάντες και στέλνουν τα πάντα για ανάλυση ώστε να προβάλλονται στους χρήστες στοχευμένες διαφημίσεις. Πολλές φορές οι «εξαιρετικά» στοχευμένες διαφημίσεις εξηγούνται καλύτερα από την συγκριτική ανάλυση δεδομένων (cookies, tracking, databrokers, τοποθεσία, ιστορικό αναζητήσεων) σε βάθος χρόνου, όχι από την συνεχή ακρόαση συνομιλιών. Grapeseed Media
Τα «voice cookies» — τι μπορεί να σημαίνουν
Ο όρος «voice cookie» δεν αντιστοιχεί σε κάποιο επίσημο τεχνικό πρότυπο όπως τα κλασικά HTTP cookies· χρησιμοποιείται συχνά «δημοσιογραφικά» για να περιγράψει τεχνολογίες που ανιχνεύουν/αναλύουν ήχους/φράσεις και συνδέουν τα ευρήματα με προφίλ χρηστών/διαφημίσεις. Στην πράξη, τέτοια συστήματα απαιτούν:
- Άδεια μικροφώνου (permission) στην εφαρμογή, ή/και
- ένα ειδικό λογισμικό που τρέχει στο παρασκήνιο και αναλύει ήχο,
και φυσικά υποδομή για σύνδεση και επεξεργασία (cloud, βάσεις δεδομένων). Securiti
Συμπέρασμα — είναι θεωρία συνωμοσίας ή όχι;
Η απάντηση είναι ότι: όχι δεν είναι 100% θεωρία συνωμοσίας, αλλά ούτε πλήρως απτή και καθολική αλήθεια. Υπάρχει τεχνολογία που μπορεί να το κάνει βέβαια -και έχουν αναφερθεί περιπτώσεις/παροχή τέτοιων υπηρεσιών – αλλά στα περισσότερα καθημερινά σενάρια των απλών ανθρώπων, οι στοχευμένες διαφημίσεις που βλέπουμε στα κινητά μας εξηγούνται καλύτερα από τον πλούτο άλλων δεδομένων που συλλέγονται (cookies, apps, location, αγορές) σε βάθος χρόνου. Ωστόσο, το γεγονός ότι η πρακτική αυτή (activelistening) έχει αναφερθεί σε έρευνες σημαίνει ότι αξίζει προσοχή και θέσπιση ρυθμιστικών κανόνων. PCWorld
Τι να κάνεις ως χρήστης / επιχειρηματίας — πρακτικά βήματα προστασίας
- Έλεγχος αδειών εφαρμογών (apppermissions): σε iOS/Android δες από τις ρυθμίσεις της συσκευής σου ποιες εφαρμογές έχουν πρόσβαση στο μικρόφωνο και αφαίρεσε την άδεια από όπου δεν χρειάζεται.
- Απενεργοποίησε πάντα τις «always–on» ρυθμίσεις: απενεργοποίησε τη «φράση-κλειδί» που επιμένει να μας ζητάει το κινητό μας αν δεν τη χρειάζεσαι ή περιόρισε τη λειτουργία της μέσω των αδειών στα διάφορα apps.
- Έλεγξε τις ρυθμίσεις απορρήτου (privacy indicators):η ανάλυση των σύγχρονων λειτουργικών συστημάτων που «τρέχουν» τα κινητά μας δείχνουν ότι όταν χρησιμοποιείται το μικρόφωνο/κάμερα (ένδειξη στο statusbar) — θα πρέπει να δείχνουμε την ανάλογη προσοχή (φυσικά αυτό απαιτεί γνώση των λειτουργιών του κινητού).
- Μην δίνεις άδειες πρόσβασης στο μικρόφωνο σε εφαρμογές που δεν εμπιστεύεσαι. Ρίξε μια ματιά σε κριτικές/πολιτικές απορρήτου/όρους χρήσης των εφαρμογών (φαίνεται βαρετό να διαβάσεις αλλά έχουν διδακτικό χαρακτήρα καθώς υπάρχουν πολλές ομοιότητες από εφαρμογή σε εφαρμογή).
- Κάνε τις αναβαθμίσεις / ενημερώσεις (updates) σε συσκευές & εφαρμογές: πολλές ρυθμίσεις ασφαλείας προστίθενται με updates.
- Χρησιμοποίησε εργαλεία απορρήτου: firewall, mobile antivirus, και privacy-focused browsers/ apps (προφανώς αυτό αφορά άτομα που ξέρουν τι κάνουν).
- Νομική / ρυθμιστική πληροφόρηση: ενημερώσου και στηρίξου σε τοπικούς κανονισμούς (GDPR στην ΕΕ κ.ά.) και, αν χρειαστεί, ενημέρωσε ή πάρε συμβουλές από κάποιον νομικό σύμβουλο / δικηγόρο που ειδικεύεται σε αυτά τα ευαίσθητα ζητήματα προσωπικών δεδομένων.
Πηγές & περαιτέρω ανάγνωση:
- Άρθρα/ρεπορτάζ για «phone listening» / active listening – PC World: «Do smartphones eavesdrop on conversations? New evidence says yes». PCWorld
- Άρθρα/ρεπορτάζ για marketing firms και «active listening» (παγκόσμια κάλυψη): NDTV / India Today (Σεπ. 2024). www.ndtv.com
- Λεπτομέρειες για το πώς δουλεύουν οι«voice assistants»και πότε ακούν: Norton / How-to. Norton
- Ερευνητικά άρθρα και ανάλυση του φαινομένου (δημοσιογραφικές απόψεις): The Guardian — «Yes, it sounds like a conspiracy theory. But maybe our phones really are listening to us». The Guardian
- Έρευνες για τις αντιλήψεις του κοινού γύρω από το «phonelistening» και την εμπιστοσύνη: ακαδημαϊκές μελέτες (SAGE journals). SAGEJournals
Ελπίζω να βρήκες χρήσιμο το άρθρο, αν ναι κοινοποίησε το στους φίλους στα social σου για το διαμοιρασμό της γνώσης!
Για το κλείσιμο, με αφορμή την αγάπη μου για τη Φλώρινα και με στόχο την παιδική γνώση και φαντασία, έχω φτιάξει μια πρωτότυπη σειρά εκπαιδευτικών μικρο-ιστοσελίδων με θέμα την ευρύτερη περιοχή. Ένα ψηφιακό ταξίδι γεμάτο βίντεο, ήχο, χρώμα, και απλότητα, ειδικά σχεδιασμένο για παιδιά (κυρίως δημοτικού) με προσεκτικά γραμμένα κείμενα και αφήγηση (απλά κάντε κλικ ή ταπ οπουδήποτε στην οθόνη για να την ενεργοποιήσετε/απενεργοποιήσετε!). Είναι ένας 100% προσβάσιμος από όλες τις συσκευές (Η/Υ, smartphone & tablet) μίνι-κόμβος χωρίς διαφημίσεις. Δείξτε το στα παιδιά για να εξάψετε τη φαντασία τους για την περιοχή μας!
Με εκτίμηση,
Λαζ. Γεωργούλας, Διαδικτυακός Εξερευνητής