Νέα επιστημονική δημοσίευση του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ καταγράφει για πρώτη φορά τη σύγκρουση ανάμεσα στην ενεργειακή μετάβαση και την προστασία της φύσης
Η επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης είναι αναγκαία. Ωστόσο, μια νέα επιστημονική μελέτη του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο εμβληματικό διεθνές επιστημονικό περιοδικό Journal of Environmental Management, αποκαλύπτει ότι ο τρόπος που γίνεται η χωροθέτηση έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στην Ελλάδα απειλεί ένα από τα πλέον εμβληματικά και προστατευόμενα είδη της χώρας: την καφέ αρκούδα (Ursus arctos).
Η μελέτη δείχνει ότι τα έργα ΑΠΕ, ιδίως τα αιολικά, χωροθετούνται συχνά μέσα ή δίπλα σε περιοχές που αποτελούν τον πυρήνα του βιότοπου της αρκούδας, χωρίς να λαμβάνεται επαρκώς υπόψη η παρουσία της. Ως αποτέλεσμα, πάνω από το 50% του κατάλληλου ενδιαιτήματος της αρκούδας βρίσκεται σε ακτίνα 5 χιλιομέτρων γύρω από υφιστάμενα ή σχεδιαζόμενα έργα ΑΠΕ.
Αν και οι φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις τείνουν να χωροθετούνται σε χαμηλότερης φυσικής αξίας περιοχές, η υπερβολική ανάπτυξή τους επηρεάζει τους διαδρόμους μετακίνησης της αρκούδας και άλλων ειδών, επηρεάζοντας τη συνδεσιμότητα των οικοσυστημάτων.
Η αρκούδα: ένα είδος “ομπρέλα” για ολόκληρη τη φύση
Η αρκούδα αποτελεί είδος-ομπρέλα: προστατεύοντάς την, διασφαλίζεται η επιβίωση δεκάδων άλλων ειδών ζώων και φυτών που μοιράζονται τον ίδιο βιότοπο. Η παρουσία της είναι δείκτης υγείας των ορεινών οικοσυστημάτων της Πίνδου και της Ροδόπης, που θεωρούνται από τις σημαντικότερες περιοχές βιοποικιλότητας στη Μεσόγειο.
Οποιαδήποτε απώλεια ή κατακερματισμός αυτών των οικοσυστημάτων δεν επηρεάζει μόνο την αρκούδα, αλλά ολόκληρη την ισορροπία της φύσης σε περιοχές που λειτουργούν ως πνεύμονες και θησαυροί βιοποικιλότητας για τη χώρα.
Θεσμικοί κίνδυνοι και εθνικές δεσμεύσεις
Η μελέτη προειδοποιεί ότι η άναρχη χωροθέτηση έργων ΑΠΕ μπορεί να οδηγήσει την Ελλάδα σε παραβίαση των ευρωπαϊκών υποχρεώσεών της στο πλαίσιο της Οδηγίας για τους Οικοτόπους και της Στρατηγικής της Ε.Ε. για τη Βιοποικιλότητα.
Ειδικότερα, επισημαίνεται ο κίνδυνος να μην επιτευχθεί ο στόχος του «ευνοϊκού καθεστώτος διατήρησης» (η διατήρηση δηλαδή ενός υγιούς και βιώσιμου πληθυσμού) για την αρκούδα, με συνέπειες όχι μόνο για το είδος, αλλά και για τη θεσμική αξιοπιστία της χώρας σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η λύση: έξυπνη και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση
Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ υπογραμμίζει ότι το πρόβλημα δεν είναι οι ΑΠΕ, αλλά ο τρόπος που χωροθετούνται. Η λύση είναι μια ενεργειακή μετάβαση που θα συνδυάζει την προστασία του κλίματος με τη διατήρηση της φύσης , όχι εις βάρος της.
Η μελέτη προτείνει τρεις βασικές παρεμβάσεις:
- Επανασχεδιασμό χωροθέτησης έργων ΑΠΕ, με βάση επιστημονικά δεδομένα για τα είδη και τα οικοσυστήματα.
- Ενίσχυση της ποιότητας των περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων, ώστε να λαμβάνουν υπόψη τις πραγματικές οικολογικές επιπτώσεις κάθε έργου.
- Συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση των επιπτώσεων, πριν και μετά την εγκατάσταση των έργων.
Ο Γενικός Διευθυντής του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, Δρ. Αλέξανδρος Καραμανλίδης, σχολίασε σχετικά με τα ευρήματα της μελέτης: «Η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι απολύτως απαραίτητη για το μέλλον του πλανήτη. Όμως πρέπει να γίνει με τρόπο που να σέβεται και να προστατεύει τη φύση. Η αρκούδα είναι δείκτης της υγείας των ορεινών μας οικοσυστημάτων, συνεπώς κάθε απειλή για το είδος αποτελεί απειλή για ένα ολόκληρο δίκτυο ζωής. Η μελέτη μας δείχνει ότι υπάρχει ακόμη χρόνος να σχεδιάσουμε σωστά, για να κερδίσουμε και το κλίμα και τη βιοποικιλότητα.»
Σχετικά με τη μελέτη
Η μελέτη, με τίτλο “Unsound renewable energy source development threatens an umbrella species in a Mediterranean biodiversity hotspot”, δημοσιεύθηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Journal of Environmental Management. Συγγραφείς του άρθρου είναι ο Γενικός Διευθυντής του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ Δρ. Αλέξανδρος Καραμανλίδης και επιστημονικός συνεργάτης του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ Miguel de Gabriel Hernando.
Βασίστηκε σε δεδομένα 20 ετών παρακολούθησης του πληθυσμού της αρκούδας στην Ελλάδα, συνδυασμένα με τη χαρτογράφηση 1.395 αιολικών και 4.430 φωτοβολταϊκών έργων.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, εάν συνεχιστεί η υφιστάμενη χωροθέτηση, πάνω από το μισό κατάλληλο ενδιαίτημα της αρκούδας θα δεχθεί πίεση από έργα ΑΠΕ.