Η πόλη φωνάζει: «Εδώ είναι Βαλκάνια»
Η Φλώρινα είναι ένα παλίμψηστο: περπατάς στο σήμερα, αλλά νιώθεις τα ίχνη του παρελθόντος
Γράφει ο Ηλίας Ιωαννίδης
Από τις 14 έως 18 Νοεμβρίου2025 διεξήχθη το «1οΠανόραμα Βαλκανικού Κινηματογράφου» που διοργανώθηκε στη Φλώρινα, από τη Λέσχη Πολιτισμού, με την αρωγή της Περιφερειακής Ενότητας, σε ένα πενθήμεροανάδειξης μέρους της πολιτιστικής και κυρίως της πολιτισμικής μας ταυτότητας, αλλά και της σύνδεσης του τόπου μας με τις γειτονικές χώρες. Όταν λέμε του «τόπου μας», εννοούμε τα «Βαλκάνια», καθώς η Φλώρινα αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα αυτούτου πολιτισμικού«συμπλέγματος» της ευρύτερης περιοχής, η οποία έχει αποτυπωθεί μέσα από εμβληματικές ταινίες σπουδαίων σκηνοθετών.
Ένας από τους μεγαλύτερους (αν όχι ο σπουδαιότερος) σκηνοθέτες της Βαλκανικής Χερσονήσου, υπήρξε ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος (μαζί με τον ΕμίρΚουστουρίτσα), αποτυπώνοντας τη φυσιογνωμία του τόπου μας, σε επτά ταινίες του που γυρίστηκαν εδώ. Η Φλώρινα είναι ο τόπος μας, αλλά έγινε και ο τόπος του. Η Φλώρινα τον έχει τιμήσει για την προσφορά του, αλλά αν το δούμε αντισταθμιστικά, του χρωστάει ακόμα περισσότερα. Του χρωστάει μεγάλο μέρος της φήμης της και αμέτρητες εικόνες μεγάλου λυρισμού και κινηματογραφικής αποτύπωσης της παραδοσιακής ομορφιάς της, μεταφέροντάς την στον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Δεν θα μπορούσε σε ένα Πανόραμα Βαλκανικού Κινηματογράφου, το οποίο διεξήχθη στη Φλώρινα, να λείπει ένα αφιέρωμα στον μεγάλο Έλληνα σκηνοθέτη. Την πρώτη ημέρα, Παρασκευή 14 Νοεμβρίου, προβλήθηκε ένα ωριαίο αφιέρωμα στη «Φλώρινα του Θόδωρου Αγγελόπουλου», σε επιμέλεια του συνεργάτη του, σκηνοθέτη Αλέξανδρου Λαμπρίδη, ενώ ακολούθησαν εισηγήσεις του πανεπιστημιακού Ανδρέα Ανδρέου, του προέδρου της Ομοσπονδίας Κινηματογραφικών Λεσχών Ελλάδας Δημήτρη Καλαντίδη και του Αλέξανδρου Λαμπρίδη. Παρούσα και η Φοίβη Οικονομοπούλου- Αγγελοπούλου, συμβία και παραγωγός του εκλιπόντος σκηνοθέτη, που αναβίωνε και μοιράστηκε μαζί μας καλές και κακές στιγμές, μέσα σε κλίμα συγκίνησης.
Το Σάββατο 15 Νοεμβρίου το πρωί, πραγματοποιήθηκε η περιήγηση σε χώρους γυρισμάτων του μεγάλου δημιουργού στην πόλη μας. Οι περιγραφές έφεραν ένα ρίγος συγκίνησης και μια μοναδική «ανατριχίλα» μνημονικότητας, που διαπέρασε όλο μου το σώμα. Η πόλη είναι ένα παλίμψηστο: περπατάς στο σήμερα, αλλά νιώθεις τα ίχνη του παρελθόντος. Αισθανόμουν την ανάσα του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι και τα βήματα στο χιόνι της Ζαν Μορό από δίπλα μου. Οι παραδοσιακές οικίες των Αδερφών Βογιατζή, Ναούμ, Λογκόρη, Λοκμάνη και Φιλιππίδη, με ταξίδεψαν νοερά σε κινηματογραφικές εικόνες του παρελθόντος.
Στη διάρκεια της περιήγησης, μάθαμε πως το σκηνικό με την υπέροχη μικρή «ξύλινη πολιτεία» που είχε στηθεί παραποτάμια, για τις ανάγκες της ταινίας «Το Μετέωρο Βήμα του Πελαργού» το 1990, μετά το πέρας των γυρισμάτων, ο σκηνοθέτης και η παραγωγή τα χάρισαν όλα στη Φλώρινα. Δεν τα μαζέψανε για να τα πάρουν με την ολοκλήρωση της ταινίας, παρόλο που είχαν συμβεί τα «μύρια όσα» εκείνη την εποχή. Τα άφησαν (δώρισαν) στην αγαπημένη του Φλώρινα, για να αναδείξουν την ομορφιά της ακόμα περισσότερο. Αναρωτιέστε τι απέγινε αυτό το υπέροχο σκηνικό; Φυσικά και «ξηλώθηκε» βίαια από ορισμένους ντόπιους και μεγάλο μέρος του έγινε στάχτη στα τζάκια Φλωρινιωτών. Το γιατί και ποιοι το έκαναν, είναι μεγάλη συζήτηση που πρέπει να αναλυθεί κάποια άλλη φορά… Σκεφτείτε αυτό το υπέροχο σκηνικό με τις ξύλινες κατασκευές, αν υπήρχε μέχρι σήμερα. Θα αποτελούσε από μόνο του, ένα «θεματικό πάρκο» στο ποτάμι, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με χίλιους δυο τρόπους για την ανάδειξη των τεχνών και του πολιτισμού στην πόλη μας.
Γυρνώντας στη θεματική του Βαλκανικού Πανοράματος τώρα, θα ήθελα να τονίσω την παρουσία σημαντικών κινηματογραφο-ανθρώπων όπως του Δημήτρη Κερκινού(Υπεύθυνου Αφιερωμάτων και SurveyExpanded του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης) που ήταν η «ψυχή του περιεχομένου» ως βαθύς γνώστης του βαλκανικού σινεμά και του Δημήτρη Καλαντίδη (προέδρου της ΟΚΛΕ), ενώ μας τίμησε με την παρουσία του και ο Ρουμάνος σκηνοθέτης, Πάουλ Νεγκουέσκου. Προβλήθηκαν πολυβραβευμένες βαλκανικές ταινίες της τελευταίας πενταετίας, αναδεικνύοντας σε μέγιστο βαθμό την πολιτιστική και πολιτισμική σύνδεση των χωρών, με κοινές θεματικές και πεδία στη Βαλκανική ενδοχώρα. Πραγματοποιήθηκε με ξεχωριστή επιτυχία και το Εργαστήρι Βαλκανικού Κινηματογράφου με εισηγήσεις του Δημήτρη Κερκινού «Μια σύντομη ανασκόπηση από τη δεκαετία του ’60 μέχρι σήμερα», και των πανεπιστημιακών του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών & Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Φωτεινής Τσιμπιρίδου «Το φιλμ ως εθνογραφία και πολιτισμική κριτική» και Ελένης Σιδέρη «Κινηματογραφικές συμπαραγωγές ως γέφυρες πολιτισμού και συνεργασίας».Επίσης, παρουσιάστηκε από την αντιπεριφερειάρχη Τουρισμού, Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, Πολυτίμη Φαρμάκη,το λογότυπο του Πανοράματος, μια μηχανή προβολής με τις μπομπίνες να σχηματίζουν δύο «Φ», γράμματα που γίνονται οπτική, πολιτιστική και συναισθηματική ταυτότητα. Παραπέμπει σε λαογραφικές αναφορές όπως η κεντητική των Βαλκανίων, στο χρώμα των σημαιών των χωρών τους και στις περίφημες Φωτιές. Δύο «φ» που σημαίνουν «Φλώρινα-Φωτιές» ή «Φλόγα του προβολέα», το οποίο ευελπιστούμε να μετεξελιχθεί σε «Φλώρινα-Φεστιβάλ».
Η Φλώρινα βίωσε τη διεξαγωγή ενός θεματικού «Πανοράματος Βαλκανικού Κινηματογράφου», δηλαδή την παρουσίαση – ανθολόγηση -προβολή επιλεγμένων ταινιών, που προσφέρει μια σφαιρική εικόνα (πανόραμα) αυτού του κινηματογραφικού είδους με επιτυχία. Είναι πλέον έτοιμη για το επόμενο βήμα, το μεγάλο και σπουδαίο της διοργάνωσης ενός «Φεστιβάλ Βαλκανικού Κινηματογράφου», το οποίο θα έχει συγκεκριμένη ταυτότητα, διαγωνιστικό τμήμα(βραβεία, κριτική επιτροπή, συμμετοχές, κανόνες) και μπορεί να γίνει «θεσμός» ως πανελλήνια επίσημη διοργάνωση. Η Φλώρινα το αξίζει και υπάρχουν δεκάδες λόγοι που πρέπει να συμβεί αυτό. Διαθέτει όλες τις προϋποθέσεις: 1) Είναι ένας τόπος που γειτνιάζει με άλλες δύο βαλκανικές χώρες (τριεθνές), βρισκόμενη στο ακροτελεύτιο σημείο της χώρας, 2) είναι η αγαπημένη πόλη του μεγαλύτερου Έλληνα Σκηνοθέτη που την τίμησε περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή στην Ελλάδα, 3) διαθέτει κινηματογραφική αίθουσα που φέρει το όνομά του, 4) είναι η πόλη των τεχνών, των καλλιτεχνών και του πολιτισμού, 5) η μουσική της παράδοση έχει τα πνευστά χάλκινα που συναντάμε σε όλα τα Βαλκάνια, 6) διαθέτει Πανεπιστημιακό τμήμα ΕικαστικώνΤεχνών(εδώ έδρευε μέχρι πρόσφατα και το Βαλκανικών Σπουδών) με την απαραίτητη ακαδημαϊκή γνώση του αντικειμένου, 7) διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή αρχιτεκτονική εικόνα μιας βαλκανικής πόλης μιας άλλης εποχής, με τα δεκάδες διατηρητέα νεοκλασικά και εκλεκτικιστικά κτίριακαι πολλοί άλλοι λόγοι. Δεν υπάρχει «ανταγωνισμός» όσον αφορά τις προϋποθέσεις, για τον τόπο διεξαγωγής ενός τέτοιου Φεστιβάλ.
Η πόλη φωνάζει: «Εδώ είναι Βαλκάνια».Ήρθε η ώρα να αποκτήσει και το δικό της θεματικό Φεστιβάλ και να καθιερωθεί, προσελκύοντας κάθε χρόνο επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Το Πανόραμα Βαλκανικού Κινηματογράφου 2025 λειτούργησε τροχιοδεικτικά και αποτέλεσε το πρώτο βήμα για τη δημιουργία και τη θεσμοθέτηση του Φεστιβάλ Βαλκανικού Κινηματογράφου Φλώρινας.Δεν πρέπει να χαθεί άλλη μια ευκαιρία για ανάδειξη της πόλης μας. Η Λέσχη Πολιτισμού Φλώρινας πράττει τα δέοντα προς αυτή την κατεύθυνση, ας «ακούσουν» και οι αρμόδιες τοπικές αρχές και οι φορείς, ώστε να στηρίξουν αυτήν την προσπάθεια, καθώς πρόκειται για ένα μεγάλο γεγονός. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη τιμή για την πόλη, τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, καλύτερη «προβολή» του τόπου, μέσα από ένα ετήσιο θεσμοθετημένο πανελλήνιο και πανβαλκανικό Φεστιβάλ Κινηματογράφου, αντίστοιχο με αυτό της Θεσσαλονίκης και της Δράμας, όπου όλα μαζίμπορούν να διαμορφώσουν τη δική τους Τρινακρία στον χώρο της κινηματογραφικής τέχνης και του πολιτισμούτης Ελλάδας, με επίκεντρο τη Βόρεια Ελλάδα.
Όπως έλεγε και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος στην προμετωπίδα του σεναρίου στο «Μετέωρο Βήμα του Πελαργού»: «Και μην ξεχνάς πως ήρθε η ώρα πάλι για ταξίδι, ο άνεμος φυσάει τα μάτια σου μακριά…»
Ηλίας Ιωαννίδης
Κινηματογραφιστής/Φωτογράφος
LINKS ΒΙΝΤΕΟ:
Το Πανόραμα Βαλκανικού Κινηματογράφου στη Φλώρινα
https://www.youtube.com/watch?v=E3RiLVx3in8
Η Φλώρινα του Θόδωρου Αγγελόπουλου (Σκηνές από ταινίες του, οι οποίες γυρίστηκαν στον τόπο μας)