Του Νικόλα Μπάρδη
Το Βαρικό είναι ένα μικρό χωριό της Φλώρινας, με περίπου 500 μόνιμους κατοίκους, που είναι ευρέως γνωστό για τα φασόλια του, και τη λαϊκή τέχνη της καλαθοπλεκτικής, μιας ιδιαίτερης παράδοσης που περνάει από γενιά σε γενιά και κρύβει μέσα της επιμονή, αγάπη και μπόλικο μεράκι. Ακόμη, το Βαρικό αποτελεί την μοναδική περιοχή στην Ελλάδα, όπου καλλιεργούνται βέργες ιτιάς, που είναι ευλύγιστες και κατάλληλες για την κατασκευή καλαθιών, κοφινιών, πανεριών και άλλων σχετικών προϊόντων που δημιουργούνται εξ ολοκλήρου από ιτιόβεργα.
Ο κ. Αθανάσιος Παπαστεργίου και ο κ. Στέργιος Μάτσας έμαθαν την τέχνη της καλαθοπλεκτικής από τους γονείς τους, και συνεχίζουν την παράδοση πεισματικά, κόντρα στις επιταγές της σύγχρονης ζωής. Και οι δύο πλέκουν καλάθια για περισσότερα από 30 χρόνια, και ενώ αυτή η δουλειά έχει πολλή κούραση και αρκετές δυσκολίες, έμαθαν να την αγαπούν, όπως λένε χαρακτηριστικά και στην κάμερα του Όπου Υπάρχει Ελλάδα. Μας άνοιξαν με καμάρι τα εργαστήριά τους, για να μας δείξουν τους κόπους μιας ζωής, αλλά και μία ιδιαίτερη τέχνη που τείνει να εκλείψει. Η καλαθοπλεκτική αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε με βάση τις ανάγκες κάθε εποχής, καθώς τα διάφορα είδη βέργας που αξιοποιούνταν κατά καιρούς, εξυπηρετούσαν και κάποιον συγκεκριμένο σκοπό.
Αρχικά, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αναπτύχθηκε η τεχνική της ψάθας, μετά ακολούθησαν τα καλάμια, που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της καλαμωτής στις οροφές, και έπειτα οι επόμενες γενιές μπήκαν στο καλάθι, το λεγόμενο κοφίνι, όπου τοποθετούσαν κάποτε τα καπνά, και εξακολουθούν να το χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα στις εκκλησίες, αλλά και στη συλλογή του κρόκου Κοζάνης. Πλέον, η τέταρτη γενιά καλαθοπλεκτών ανέλαβε το πανέρι και το εξέλιξε σε πιο σύγχρονες εκδοχές και χρήσεις του. Η παραδοσιακή καλαθοπλεκτική τέχνη της Φλώρινας κάνει θραύση και σε πολλά κυκλαδίτικα νησιά, όπως η Σαντορίνη, όπου ζητούν πλεκτές κατασκευές για την τοποθέτηση γλαστρών.
Η ιδιαιτερότητα που παρουσιάζει η καλαθοπλεκτική τέχνη της Φλώρινας, δεν περιορίζεται μόνο στον τρόπο όπου οι τεχνίτες «μπλέκουν» επιδέξια τις βέργες μεταξύ τους και δημιουργούν αληθινά κομψοτεχνήματα, αλλά και στο γεγονός ότι οι ίδιοι καλλιεργούν και την πρώτη ύλη. Στα παραδοσιακά εργαστήρια της περιοχής οι ειδικοί του επαγγέλματος περνούν από την παραγωγή στην μεταποίηση, και έπειτα στην πώληση. Οι βέργες ιτιάς που καλλιεργούνται εκεί απαιτούν αυξημένα ποσοστά υγρασίας, και κάθε χρόνο, το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Απριλίου, η ιτιόβεργα κόβεται και αυτοφύεται, μία διαδικασία που γίνεται για πολλές δεκαετίες στο Βαρικό Φλώρινας.
Τέλος, κάθε καλοκαίρι, την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου, πραγματοποιείται στο χωριό η ξακουστή γιορτή της φασολάδας. Όταν πέφτει η νύχτα, στην πλατεία του χωριού μοιράζεται δωρεάν στον κόσμο ψημένο, χωριάτικο ψωμί από ξυλόφουρνο και φασόλια, γίγαντες Βαρικού, που είναι μαγειρεμένα με την παραδοσιακή συνταγή. Αν βρεθείτε εκείνη την εποχή στη Φλώρινα, αξίζει να κάνετε μία βόλτα σ’ αυτό το μικρό χωριό στο νοτιότερο άκρο του νομού, όπου εκτός από την πεντανόστιμη φασολάδα, θα έχετε την ευκαιρία να αγοράσετε και τα πλεκτά καλάθια των ντόπιων τεχνιτών, που ξεχωρίζουν για την ταυτότητα και την άριστη ποιότητά τους.
Πηγή: skai.gr