Εκπαίδευση εντολών σκύλου – τα 8 συστατικά της επιτυχίας
Η εκπαίδευση σκύλου στην υπακοή εντολών είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της γενικότερης έννοιας που αποκαλούμε Εκπαίδευση Σκύλου. Βέβαια, κατά την άποψή μου, είναι μόνο ένα από τα κομμάτια που χρειάζονται για να ολοκληρωθεί το πάζλ. Η ολοκληρωμένη Εκπαίδευση Σκύλου περιλαμβάνει πολλά παραπάνω στοιχεία, και απαιτεί βαθύτερη ανάλυση.
Θέλοντας λοιπόν να κάνω μια εισαγωγή, και σε μια προσπάθεια να εξηγήσω περιληπτικά, ενημερώνω πως εκπαίδευση σκύλου, πέρα απ’ την εκμάθηση εντολών, είναι η εκμάθηση καλών συμπεριφορών γενικά μέσα στην καθημερινότητα, η διόρθωση/διαχείριση ανεπιθύμητων συμπεριφορών, η σωστή ένταξη του σκύλου στο περιβάλλον και τα ερεθίσματα που περιλαμβάνει (κοινωνικοποίηση), η ανάπτυξη γλώσσας επικοινωνίας με τον σκύλο, και η δόμηση μιας καλής και υγιούς σχέσης.
Υποθέτοντας λοιπόν ότι όλοι συμφωνούμε με την τοποθέτησή μου απέναντι στο τι πραγματικά σημαίνει Εκπαίδευση Σκύλου, είναι αυτονόητο πως για να εκπαιδεύσουμε πλήρως τον σκύλο μας -δηλαδή να πετύχουμε όλα τα παραπάνω- χρειάζεται, εμείς, οι ιδιοκτήτες, να έχουμε τις απαραίτητες γνώσεις. Συνεπώς, εκπαίδευση σκύλου πρώτα απ’ όλα είναι η «εκπαίδευση» του ιδιοκτήτη του σκύλου!
Αυτό το άρθρο όμως, όπως υπόσχεται και ο τίτλος, αναφέρεται αποκλειστικά στην εκπαίδευση εντολών, οπότε ας αφήσουμε τις εισαγωγές, και ας περάσουμε στο θέμα μας!
1) Γνώσεις: Για να μπορέσουμε να εκπαιδεύσουμε τον σκύλο μας επιτυχώς χρειάζεται να γνωρίζουμε δύο πράγματα: 1. Βασική Θεωρία (ψυχολογία σκύλου, κανόνες αγέλης, γλώσσα επικοινωνίας βασισμένη στην κλασική εξαρτημένη μάθηση) και 2. Εκπαιδευτικές Τεχνικές (πρακτικές δεξιότητες εκμάθησης εντολών και διαχείρισης αυτών, κινησιολογία).
2) Διάθεση: Ο σκύλος μάς διαβάζει σαν ανοιχτό βιβλίο, και καταλαβαίνει αν είμαστε συναισθηματικά φορτισμένοι. Τα συναισθήματα που νιώθουμε μεταβιβάζονται στον σκύλο κάθε φορά που συναναστρεφόμαστε. Οπότε, όταν πρόκειται να ασχοληθούμε μαζί του, είναι πολύ σημαντικό να έχουμε καλή διάθεση και θετική ενέργεια.
3) Υπομονή: Θα πρέπει να έχουμε υπομονή κατά τη διαδικασία της εκμάθησης, λαμβάνοντας πάντοτε υπ’ όψιν ότι οι δυνατότητες του εγκεφάλου του σκύλου είναι μικρότερες απ’ αυτές του ανθρώπου. Όπως ένας δάσκαλος οφείλει να έχει υπομονή όταν διδάσκει τους μαθητές του, έτσι και ένας ιδιοκτήτης οφείλει να μη βιάζεται, και κυρίως να μην εκνευρίζεται αν ο σκύλος δεν «τα πιάνει» αμέσως.
4) Επιβράβευση: Δυστυχώς, κάποιοι θεωρούν πως το να δίνεις στον σκύλο, για παράδειγμα, λιχουδιές είναι δωροδοκία. Αυτή η αντίληψη απέχει μίλια απ’ την πραγματικότητα. Δωροδοκία είναι να δείχνεις τη λιχουδιά στο σκύλο, για να τον πείσεις να εκτελέσει μια εντολή. Επιβράβευση είναι να ενημερώνεις τον σκύλο πως θέλεις να εκτελέσει μια εντολή, χωρίς να χρειάζεται να του δείξεις τη λιχουδιά, και, αφού πρώτα την εκτελέσει, έπειτα να εμφανίσεις τη λιχουδιά και να του τη δώσεις. Είναι πολύ εύκολο να ξεχωρίσουμε έναν σκύλο που δωροδοκείται από έναν που επιβραβεύεται: Ο πρώτος εκτελεί εντολές μόνο αν ο ιδιοκτήτης του δείξει πρώτα τη λιχουδιά, ενώ ο δεύτερος εκτελεί εντολές δίχως να ξέρει αν θα πάρει λιχουδιά ή όχι· απλώς ελπίζει να πάρει. Και αυτή η μικρή για κάποιους διαφορά έχει τεράστια σημασία! Θα πρέπει λοιπόν να είμαστε εξοπλισμένοι με επιβράβευση μεγάλης αξίας, ούτως ώστε ο σκύλος να έχει κίνητρο! Όπως λοιπόν ένας άνθρωπος που πληρώνεται έχει μεγαλύτερο κίνητρο να πάει στη δουλειά και να παράγει έργο, έτσι και ένας σκύλος που ανταμείβεται (με φαγητό ή κάποιο παιχνίδι) είναι πιο πρόθυμος να «δουλεύει».
5) Σύντομες συνεδρίες: Οι συνεδρίες εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι μικρής διάρκειας, για να μη ρισκάρουμε να γίνουμε βαρετοί ή κουραστικοί. Τρεις με τέσσερεις πεντάλεπτες συνεδρίες τη μέρα είναι πολύ πιο παραγωγικές από μια εικοσάλεπτη!
6) Ελεγχόμενο περιβάλλον: Η εκμάθηση εντολών θα πρέπει να γίνεται σε ήρεμο, οικείο περιβάλλον, χωρίς αντιπερισπασμούς από άλλα ερεθίσματα. Αφού πρώτα καταφέρουμε να έχουμε την πλήρη προσοχή του σκύλου σε κάποιο συγκεκριμένο μέρος, τότε μόνο προχωράμε σε άλλα μέρη, ανεβάζοντας αργά και σταδιακά το επίπεδο δυσκολίας (π.χ. σπίτι -> αυλή -> ήρεμο πάρκο -> πιο πολυσύχναστο πάρκο -> κέντρο κοκ). Αν έχουμε την απαίτηση από έναν σκύλο που βρίσκεται ακόμη στα αρχικά στάδια της εκμάθησης να ανταποκριθεί σε ένα πάρκο γεμάτο από άλλα σκυλιά, γάτες και ανθρώπους, είναι σαν να ζητάμε από ένα παιδί της πρώτης δημοτικού να μεταφράσει άγνωστο κείμενο στα Αρχαία.
7) Ρεαλιστικές απαιτήσεις: Ναι, διδάξαμε την εντολή «κοίτα» στον σκύλο, μέσα στο σπίτι ή στην αυλή μας, αλλά μέχρι εκεί. Αυτό ήταν μόνο το πρώτο στάδιο. Δεν είναι ρεαλιστικό ξαφνικά να απαιτούμε να μας κοιτάξει στα μάτια όταν βρεθεί περιτριγυρισμένος από τριανταπέντε γάτες· τουλάχιστον όχι αν δεν έχουμε τελειοποιήσει/ολοκληρώσει την εκπαίδευση της συγκεκριμένης εντολής. Για να θεωρηθεί ολοκληρωμένη η εκπαίδευση μιας εντολής, θα πρέπει να έχει περάσει από τα εξής στάδια: Μάθηση, Γενίκευση, Διόρθωση και τέλος Συντήρηση. Αυτή είναι και η τέχνη της εκπαίδευσης σκύλων σε εντολές! Αν τα πράγματα ήταν τόσο απλά, τότε θα βλέπαμε παντού ιδιοκτήτες με λαγωνικά Κ-9 στο πλευρό τους, και οι εκπαιδευτές σκύλων δε θα έβγαζαν 90 ευρώ την ώρα (αναφέρομαι αποκλειστικά στους εκπαιδευτές του εξωτερικού, μην ανησυχείτε!).
8) Χρόνος: Είναι γνωστό πως όσο περισσότερο χρόνο αφιερώνουμε σε κάτι, τόση περισσότερη εμπειρία αποκτάμε, εξοικειωνόμαστε γρηγορότερα, και ως αποτέλεσμα γινόμαστε καλύτεροι σε ό,τι αφορά αυτό. Όταν λοιπόν αφιερώνουμε τον απαραίτητο χρόνο στον σκύλο μας, και εμείς και αυτός, γινόμαστε καλύτεροι σε ό,τι αφορά την εκπαίδευσή του (μπόνους: ενισχύουμε και τη σχέση μας γενικότερα!). Ο σκύλος δεν είναι μηχανή, και δεν υφίσταται να αποδίδει στο μέγιστο με μια συνεδρία εκπαίδευσης τη βδομάδα. Η συνεχής, εντατική, σχεδόν καθημερινή «προπόνηση» είναι το μέσον για να πετύχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.
Οι συμβουλές αυτές δεν είναι με σειρά προτεραιότητας. Για να εκπαιδεύσουμε επιτυχώς έναν σκύλο στην υπακοή εντολών θα πρέπει να εφαρμοστούν όλες σε συνδυασμό μεταξύ τους. Αν για κάποιο λόγο παραλείψουμε κάποια, δυστυχώς, δε θα έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Καλές εκπαιδεύσεις!
Ιωάννου Βασίλης
Εκπαιδευτής Σκύλων
