Σκέψεις στο Διεθνές: «Η Φλώρινα του Θεόδωρου Αγγελόπουλου»
Στις 12 – 14 Απριλίου 2019, καλλιτέχνες – ερευνητές από όλη την Ελλάδα, επισκέφθηκαν τη Φλώρινα προσκεκλημένοι από τη Σχολή Καλών Τεχνών του ΠΔΜ στα πλαίσια του «Performance now v.6: Επιτελεστικές μεθοδολογίες και αστικό τοπίο» https://performancenow6.wixsite.com/now6. Παράλληλα με το συμπόσιο που διοργανώθηκε οι καλλιτέχνες έλαβαν μέρος στο εργαστήριο _local που συντόνισε η Αγγελική Αυγητίδου, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών. Στο εργαστήριο αυτό κάθε επισκέπτης καλλιτέχνης «ζευγαρώθηκε» μ’ έναν άνθρωπο του πολιτισμού από την πόλη της Φλώρινας για να πραγματοποιήσουν μια διαδρομή συγκεκριμένης θεματικής, όχι ως ξενάγηση αλλά ως δημιουργική ανταλλαγή και ουσιαστική γνωριμία με τον τόπο. Στόχος ήταν η διερεύνηση των διαφορετικών επιπέδων και των, πολλές φορές κριμένων, πτυχών της πόλης και η δημιουργία ευκαιριών για μελλοντικές συνεργασίες και συμπράξεις.
Σήμερα δημοσιεύεται η απόκριση του Βασίλη Ψαρρά στη διαδρομή «Η Φλώρινα του Θόδωρου Αγγελόπουλου» που οργάνωσε ο Γιώργος Αντωνιάδης.
Βασίλης Ψαρράς (Εικαστικός, Ακαδημαϊκός)
Στα πλαίσια του Performance Now Vol. 6 επισκέφθηκα στην Φλώρινα και την Σχολή Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, προσκεκλημένος της Επίκουρης καθηγήτριας και εικαστικού Αγγελικής Αυγητίδου. Η ομιλία μου στο συμπόσιο συνοδεύτηκε την επόμενη ημέρα από μια συνάντηση – συζήτηση με τον κ. Γιώργο Αντωνιάδη (Πρόεδρο Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας). Ο λόγος; H Φλώρινα του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, στα πλαίσια του εργαστηρίου _local.
Οι πόλεις δεν είναι απλώς τοποθεσίες, αλλά συνιστούν ζωντανές προσμίξεις γεωγραφίας, ιστορίας, αρχιτεκτονικής, πολιτισμού και μνήμης – ενεργοποιούνται από εμάς τους ίδιους, είναι γεωλογίες μνήμης. Φθάνοντας στην συννεφιασμένη Φλώρινα ένιωσα μια πόλη μετέωρη (όπως και ο ίδιος ο Θ. Αγγελόπουλος αναφέρει), μια πόλη στην οποία νιώθεις την ομορφιά και την ασάφεια του κοντινού συνόρου. Ο Ίταλο Καλβίνο, στις «Αόρατες Πόλεις» (Εκδόσεις Καστανιώτης) αναφέρει πως ‘φθάνοντας σε κάθε νέα πόλη ο ταξιδευτής ανακαλύπτει κάθε φορά ένα παρελθόν του εαυτού του που δεν γνώριζε πως είχε’. Φθάνοντας πρωί Κυριακής στο αγαπημένο καφενείο του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, το ‘Διεθνές’, με συνεπαίρνει αμέσως η ατμόσφαιρα αλλά και η σχεδόν οβάλ οπτική της τζαμαρίας. Ίσως το καλύτερο σημείο για να παρακολουθήσεις την ταινία σου να ζωντανεύει. Με συνοδεία ελληνικού καφέ σκέφτομαι πως 4 δρόμοι συναντιούνται μπροστά μου, δημιουργούν μια ποιητική ρυμοτομία με γεωπολιτικές προεκτάσεις. Κάπως έτσι θα συναντιέται το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Είναι ίσως μια μικρογραφία της συνάντησης 3 χωρών μερικές δεκάδες χιλιόμετρα πιο μακριά, για τον παρατηρητή-επισκέπτη. Η συνάντηση με τον Γ. Αντωνιάδη έγινε στο διπλανό κτίριο, της λέσχης πολιτισμού, ένα ατμοσφαιρικό αρχιτεκτονικό κόσμημα με μελλοντικό δυνητικό. Μου δείχνει μικρά ντοκιμαντέρ και φωτογραφικό υλικό από τις ταινίες του Αγγελόπουλου στην Φλώρινα. Υπήρξε όντως πόλη-έμπνευση για αυτόν τον μεγάλο δημιουργό – επέστρεψε ξανά και ξανά σαν κάθε φορά να ανακάλυπτε ακόμα μια προσωπική πτυχή του, θυμίζοντάς μου πάλι την ρήση του Καλβίνο. Ο ίδιος ο Αγγελόπουλος αναφέρει πως τελικά ‘οι τόποι μας διαλέγουν, και όχι εμείς αυτούς’. Ο Γ. Αντωνιάδης υπήρξε και ο ίδιος ενεργά εμπλεκόμενος στα γυρίσματα των ταινιών του Αγγελόπουλου – μου εκμυστηρεύεται ευχάριστες μνήμες, αντιδράσεις, δημιουργικές περιόδους μιας πόλης μέσα από οπτικοακουστικά τεκμήρια αλλά και προσωπικές φωτογραφίες. Βλέποντας τες σκέφτομαι πως το ήρεμο ποτάμι, η γέφυρα, το Διεθνές και οι υπέροχες γεύσεις και μυρωδιές του, η ομίχλη, τα μελαγχολικά κτίρια, το δυνητικό του τοπίου αποτέλεσε το βασικό του σκηνογραφικό λεξιλόγιο για τις ταινίες του. Αρκετές στιγμές έκανα συνδέσεις με την πόλη μου, το Αίγιο, μια πόλη όπου ο Θ. Αγγελόπουλος επίσης τίμησε με την παρουσία του με αρκετές σκηνές στην ταινία Ο Θίασος (1974). Εκεί ένα παρεμφερές λεξιλόγιο: ο σιδηροδρομικός σταθμός, το λιμάνι, τα σκαλάκια, οι βάρκες, οι περιπλανώμενοι με τις βαλίτσες. Οι πόλεις που επέλεξε (και τον επέλεξαν) τελικά υπήρξαν καθρέφτες για τον ψυχισμό του. Η κουβέντα μας συνδυάστηκε αργότερα με όμορφους μεζέδες και μουσική στο Διεθνές. Ο καθρέφτης αυτός είναι ιστορικός – μου λέει ο Αντωνιάδης – εδώ καθόταν ο Αγγελόπουλος και άλλες φορές στο απέναντι τραπέζι μπροστά στην τζαμαρία. Ήταν ευγενικός με όλους και ήσυχος στο τραπέζι του, όμως αρκετά αυστηρός και τελειομανής με τα γυρίσματα των σκηνών του, μου αναφέρει αργότερα (ο αγαπημένος του) καλοσυνάτος καφετζής! Αναχωρώντας από την πόλη, τελικά σκέφτομαι πως η Φλώρινα του Αγγελόπουλου πιθανόν αποτελεί έναν χώρο σκέψης για κάποιον, έναν τόπο προβολής μελαγχολικών μνημών αλλά και μελλοντικών ονειροπολήσεων. Το σίγουρο είναι όμως είναι η επιστροφή στον τόπο αυτό για ακόμα μια προσέγγιση.
Αίγιο, 17.4.2019
Ο Βασίλης Ψαρράς (1985) είναι εικαστικός και ακαδημαϊκός. Διδάσκει επί συμβάσει στο Τμήμα Τεχνών Ήχου και Εικόνας του Ιονίου Πανεπιστημίου, είναι Δρ. Τέχνης και Τεχνολογίας από το Goldsmiths University of London. Website: www.billpsarras.tumblr.com
