Π. Πέρκα: «Συμμετοχή, Χωροταξία, Δημόσιες και Μικρής κλίμακας επενδύσεις: Προϋποθέσεις για μια Δίκαιη Μετάβαση»
Ομιλία της Βουλευτή Φλώρινας και Αναπλ. Τομεάρχη Περιβάλλοντος & Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. Π. Πέρκα στην ενημέρωση του ΥΠΕΝ για το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών σε επιτροπή της Βουλής
Κατά την ενημέρωση των μελών της Επιτροπής παραγωγής και Εμπορίου από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Κωνσταντίνο Χατζηδάκη, για το Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης των λιγνιτικών περιοχών, στις 09.12.2020, το οποίο προέκυψε κατόπιν αιτήματος των Τομεαρχών Περιβάλλοντος και Ενεργείας και Ανάπτυξης (Σ. Φάμελλου, Π. Πέρκα, Α. Χαρίτσης, Χ. Μαμουλάκης), η Π. Πέρκα ως εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ ανέφερε:
«Θα χρειαστώ λίγο παραπάνω χρόνο, νομίζω δικαιολογείται γιατί είμαι Βουλευτής της περιοχής. Αρχικά θα ήθελα να σχολιάσω: Πρώτον, πήραμε χθες το βράδυ στις 22:00 το επικαιροποιημένο κείμενο του master plan της μετάβασης των λιγντικών περιοχών, το οποίο πρέπει να ψάξουμε για να δούμε τι ενσωματώθηκε από τις παρατηρήσεις της διαβούλευσης Προφανώς δεν ήταν εφικτό μέσα σε τόσο λίγο χρόνο να το μελετήσουμε ενδελεχώς. Δεύτερον, καθόσον συζητούσαμε στο Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας με τον κ. Μουσουρούλη το Master Plan, αυτό εγκρινόταν από την κυβερνητική επιτροπή.
Σε κάθε περίπτωση, παρόλο που φοβάμαι ότι πρόκειται περί ενός προσχηματικού διαλόγου, εγώ θα τον κάνω κανονικά. Διαπιστώνω πως μέρος του αντιπολιτευτικού μας λόγου έχει συμπεριληφθεί, έστω και σε κείμενο. Μιλάω συγκεκριμένα για τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης τα οποία για μας ήταν κρίσιμο σημείο και όχι ακριβώς για μας, αλλά για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και θα δούμε βέβαια πώς θα συμπεριληφθούν, καθώς και με ποιους εταίρους θα συν διαμορφωθούν κλπ. Ελπίζουμε πως αυτά θα γίνουν.
Τώρα, θα σας πω κάτι που λέει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα το σημείο εκκίνησης δεν είναι ίδιο για όλα τα κράτη και όλες τις περιφέρειες. Η κλίμακα της πρόκλησης δεν είναι ίδια. Ορισμένες περιφέρειες θα υποστούν βαθύ οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό. Ο μετασχηματισμός που επίκειται δεν έχει προηγούμενο και θα λειτουργήσει μόνο αν είναι δίκαιος.
Φοβόμαστε ότι – καταθέτω την ειλικρινή αγωνία μου και είναι ορατός ο κίνδυνος- η περιοχή θα υποστεί ερημοποίηση και καταστροφή. Γιατί; Δεν είμαστε κατά της απολιγνιτοποίησης, το έχουμε ξαναπεί, γι’ αυτό και ως κυβέρνηση είχαμε ξεκινήσει με κάποιες πολύ σοβαρές διαδικασίες. Όμως, παρόλο που η βιαστική και χωρίς προετοιμασία εξαγγελία του Πρωθυπουργού τα έφερε όλα χρονικά μπροστά, μόλις προχθές ήρθε το θεσμικό κομμάτι των ζωνών απολιγνιτοποίησης στη Βουλή.. Που είναι οι δημόσιες επενδύσεις για τις αποκαταστάσεις των εδαφών; Είναι ήδη αργά. Το 2023 είναι εδώ. Θα τα αναλύσω διεξοδικά αργότερα.
Το πρώτο πράγμα για εμάς το οποίο είναι πολύ σημαντικό, είναι η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και των τοπικών φορέων τόσο στη φάση του σχεδιασμού όσο και στην υλοποίηση της μετάβασης. Αυτό δεν έγινε για την κατάρτιση του σχεδίου. Δεν ήταν ουσιαστική διαβούλευση και δεν μιλώ για την τυπική, η οποία κράτησε κάποιες μέρες. Θα ήθελα όμως να μας πει ο κ. Μουσουρούλης τι έγινε αποδεκτό από τη διαβούλευση, δεδομένου ότι οι θεσμικοί φορείς -και θα μιλήσω μόνο για τις Περιφέρειες και ούτε καν θα πω τι έχουν πει οι πολίτες, οι συνεταιρισμοί- απέρριψαν το σχέδιο. Η Περιφέρεια Πελοποννήσου δεν το ενέκρινε η δε της Δυτικής Μακεδονίας έχει βάλει 16 σημεία, τα οποία είναι πάρα πολύ κρίσιμα. Από αυτά έχει ενσωματωθεί κάτι; Γιατί αλλιώς η Περιφέρεια λέει ότι δεν το δέχεται το Master Plan. Αυτό είναι πολύ σοβαρό.
Τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης είναι το ουσιαστικό εργαλείο και με αυτό γίνεται η έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλά και η χρηματοδότηση. Η πρόταση του κανονισμού για το ταμείο δίκαιης μετάβασης προβλέπει συγκεκριμένους εταίρους που πρέπει να συμμετέχουν όπως και τοπικές και άλλες δημόσιες αρχές, έχει σχετικούς φορείς που εκπροσωπούν την κοινωνία των πολιτών, περιβαλλοντικούς εταίρους και φορείς που είναι υπεύθυνοι για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης κλπ. Αυτά όμως θα έπρεπε να έχουν ήδη γίνει. Είναι στη φάση της κατάρτισης των σχεδίων. Δεν μπορείτε να ξεμπερδέψετε με την κοινωνία απ’ έξω και δεν μπορεί να γίνει δίκαιη μετάβαση με κλειστές πόρτες. Πολύ καλοί οι σύμβουλοι που τα γράφουν, αλλά δεν έχουν επίγνωση του τι γίνεται στην περιοχή και μπορώ να πω πολλά γι’ αυτό.
Το μοντέλο διακυβέρνησης είναι επίσης ένα πολύ σοβαρό στοιχείο. Δεν μπορεί να μην περιγράφεται και να μην μπαίνει στη διαβούλευση και να καταρτίζεται των υστέρων. Οι μηχανισμοί διακυβέρνησης συνίστανται στις συμφωνίες σύμπραξης, στα σχεδιαζόμενα μέτρα παρακολούθησης και αξιολόγησης και στους αρμόδιους φορείς, θα πρέπει να έχει καταρτιστεί με τους οικείους εταίρους. Θα πρέπει να έχει αποτελέσει αντικείμενο ευρείας διαβούλευσης. Στον σχεδιασμό της κυβέρνησης διαπιστώνεται ότι η κατάρτιση του μοντέλου διακυβέρνησης θα υλοποιηθεί μετά τη δημόσια διαβούλευση. Πως; Πότε; Τι περιέχει;
Επίσης, ήθελα να πω για τις συνεδριάσεις των επιτροπών. Είδαμε ότι τα πρακτικά της 8ης συνεδρίασης της συντονιστικής επιτροπής λείπουν, υπάρχει ασάφεια για την συνεδρίαση της συντονιστικής επιτροπής που αξιολόγησε και μοριοδότησε τα σχόλια-προτάσεις της δημόσιας διαβούλευσης και την έγκρισή τους από την Κυβερνητική Επιτροπή πριν την παρουσίαση στο Υπουργικό Συμβούλιο .
Για τις Ζώνες Απολιγνιτοποίησης σας είπα διεξοδικά στην ολομέλεια, αλλά έχω μία ερώτηση. Σύμφωνα με τη διάταξη που προχθές ψηφίστηκε στο Νόμο για την Χωροταξία, όλη η έκταση προβλέπεται για ΑΠΕ – φωτοβολταϊκά; Αυτό αναφέρετε, δεν είδαμε άλλες χρήσεις…
Επίσης, θα θέλαμε διευκρινήσεις για το όχημα SPV, όπως και για την Εταιρία Μετάβασης Α.Ε. Αναφέρω ότι , οι εκτάσεις που έχει απαλλοτριώσει η ΔΕΗ μετά το 1999 ανήκουν στο Ελληνικό Δημόσιο. Δεν τίθεται ζήτημα να τις μεταφέρει. Είναι απαλλοτριώσεις υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου. Δείτε το κι αυτό το θέμα.
Ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας, ζήτησε με πρόταση τροπολογίας, γιατί προφανώς δεν τον ακούτε, την οποία δεν προλάβαμε καν να τη καταθέσουμε, και μιλάει για επαναπόδοση των εδαφών από την ΔΕΗ ΑΕ στην τοπική κοινωνία. Ζητάει να προστεθούν ως συμβαλλόμενα μέρη της προγραμματικής σύμβασης μεταξύ ΔΕΗ ΑΕ και ΥΠΕΝ, ο Δήμος και η Περιφερειακή Ενότητα. Πολύ λογικό, η τοπική κοινωνία πρέπει να συμμετέχει στη διαδικασία και να επωφεληθεί.
Επίσης, ξέρουμε ότι η Γενική Διεύθυνση REGIO της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει έναν προβληματισμό για την ολοκλήρωση των απαιτούμενων χωροταξικών και πολεοδομικών ρυθμίσεων σε ότι αφορά στο χρονικό διάστημα.
Για την αποκατάσταση των εδαφών, σας άκουσα και τώρα κ. Υπουργέ, αλλά δεν μιλάμε μόνο για χωματουργικές εργασίες. Η αλήθεια είναι ότι η αποκατάσταση των εδαφών δίνει άμεσα θέσεις εργασίας. Θα έπρεπε ήδη να έχουν ξεκινήσει και εγώ λέω ότι θα έπρεπε να έχουν ξεκινήσει με δημόσιες επενδύσεις. Σημειώνω ότι υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η γη, που θα αποκατασταθεί με ευρωπαϊκά κονδύλια, αν δεν χωροθετηθεί σωστά, να παραχωρηθεί σε μεγάλους επενδυτές και να μη μείνει γη για τους αγρότες και τις δραστηριότητες της τοπικής κοινωνίας.
Η αποκατάσταση των εδαφών αποτελεί πολύ μεγάλο έργο, θέλει ειδικές μελέτες κλπ. Εμείς μιλάμε για repurposing, δηλαδή αποκατάσταση ανάλογα με την προβλεπόμενη χρήση. Αυτά έπρεπε να έχουν ήδη ξεκινήσει, να έχουν ήδη γίνει μελέτες, αναλύσεις εδαφών, ευστάθειας πρανών… είναι πολύ μεγάλο και δύσκολο έργο, το οποίο όμως αν είχε ξεκινήσει με δημόσιες επενδύσεις θα έδινε θέσεις εργασίας, γιατί αυτή τη στιγμή μιλάτε για υποθετικές θέσεις εργασίας αλλά εγώ σας πληροφορώ ότι έχουμε ήδη 2500 ανέργους εξαιτίας της υπολειτουργίας των μονάδων. Επίσης, προβλέπεται σύμφωνα με το WWF αυτοί να φτάσουν τους 6000 στο βραχυπρόθεσμο διάστημα. Και βέβαια είναι γνωστές οι εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για 20.000-25.000 χαμένες θέσεις εργασίας. Θέλω να πω πως ακόμα και αν γίνουν αυτές οι επενδύσεις, όπως τις λέτε, αυτό δεν πρόκειται να γίνει ούτε το 2022. Αυτοί που χάνουν τώρα τη δουλειά τους ή κινδυνεύουν άμεσα, δεν έχουν καμία ελπίδα. Άρα η αποκατάσταση εδαφών και ορυχείων θα έπρεπε να έχουν ξεκινήσει.
Επιμένω για τις δημόσιες επενδύσεις, σύμφωνα με το International Energy Agency (IEA), το 70% των επενδύσεων καθαρής ενέργειας στον κόσμο καθοδηγούνται από την κυβέρνηση. Αυτό είναι το μοντέλο και είναι και λογικό. Δημόσιοι φορείς, δημόσιες επενδύσεις…δεν μπορεί να τα αναθέτουμε όλα σε μια αόριστη πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα… Ξέρετε, αστειευόμενη προχθές στη Βουλή είπα ‘τι περιμένουμε τον Εμίρη;’ και τώρα διαβάζω ότι υπάρχει ένας Εμίρης που θέλει να ‘ρθει στη Φλώρινα να επενδύσει…να ‘ρθει κι αυτός. Να γίνουν κάποιες μεγάλες επενδύσεις, αλλά πρέπει σε προτεραιότητα να προχωρήσουμε σε επενδύσεις μικρής κλίμακας.
Στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (στα εδαφικά) αναφέρεται ότι όταν παρέχεται στήριξη για παραγωγικές επενδύσεις σε επιχειρήσεις εκτός των ΜΜΕ, πρέπει να υπάρχει αιτιολόγηση αυτής της στήριξης με μελέτη αποκλίσεων στην οποία θα πρέπει να καταδεικνύεται ότι, αν δεν γίνει η επένδυση, ο αριθμός των θέσεων εργασίας που αναμένεται να απολεσθούν θα υπερβεί τον αριθμό των θέσεων εργασίας που αναμένεται να δημιουργηθούν.
Αναφέρονται δημόσια έργα υποδομών, οδικά και σιδηροδρομικά έργα που θα έπρεπε να έχουν γίνει εδώ και καιρό και δικαιούται η περιοχή, ασχέτως της απολιγνιτοποίησης. ‘Όλα τα έργα τα οποία είναι κρίσιμα και δρομολογημένα έχουν κολλήσει. Ειδικά στη σιδηροδρομική σύνδεση Ελλάδας Αλβανίας πρέπει να παραμείνει το έργο Φλώρινα/Καστοριά –Κρυσταλλοπηγή – Πόγραδετς»,το οποιο εντάσσεται στον ευρωπαϊκό σχεδιασμό και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών TEN-T. Η αποκατάσταση των εδαφών των ορυχείων όπως και η αξιοποίηση των λιμνών, η υλοποίηση αρδευτικών έργων, η ολοκλήρωση των υποδομών είναι κάποια από τα έργα που θα έπρεπε να χρηματοδοτηθούν άμεσα από ένα γενναίο πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων.
Αυτή η εξαγγελία του Πρωθυπουργού, εκτός των άλλων, δέσμευσε τη χώρα και αποδυνάμωσε τη διαπραγματευτική της θέση για την διεκδίκηση κονδυλίων ως εταίρος που πάει και προλαβαίνει…επίσης ως αποτέλεσμα έχουμε την αποτυχία της κυβέρνησης να διαμορφώσει τις κατάλληλες συμμαχίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τα κριτήρια κατανομής των πόρων του ταμείου δίκαιης μετάβασης. Έτσι έχουμε μόνο 0,4 δις ευρώ και ξέρετε, οι ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ κατέθεσαν τροπολογία, η οποία βέβαια δεν πέρασε, ώστε στα κριτήρια κατανομής των πόρων έπρεπε να προστεθούν η ταχύτητα της απολιγνιτοποίησης και ο βαθμός εξάρτησης των τοπικών κοινωνιών από τον λιγνίτη (ανεργία των περιφερειών) κλπ. Ήταν λάθος και κάποια στιγμή θα το παραδεχτείτε και εσείς αυτό.
Για μας είναι κομβικό σημείο η συμμετοχή και οι μικρομεσαίες επενδύσεις, όπως είναι οι ενεργειακές κοινότητες και όχι οι μεγάλης κλίμακας επενδύσεις. Υπάρχει μια υπερβολική εμμονή σε τεράστιες επενδύσεις φωτοβολταικών. Παρόλο που συμφωνούμε με τους στόχους για φωτοβολταικά, η εμμονή αυτή σημαίνει πως 4-5 επιχειρήσεις/επενδυτές θα πάρουν από το δημόσιο ταμείο όλα τα λεφτά και θα κάνουν όλα τα έργα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει ανεκτό. Δεν είναι δίκαιη μετάβαση.
Επιμένουμε στις μικρότερης κλίμακας επενδύσεις, είναι πιο αποτελεσματικές στην εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών και συντελούν στην αποκεντρωμένη και συμμετοχική ανάπτυξη. Ξαναβλέπω το Master Plan και βλέπω ότι ακόμα δεν υπάρχει η πρόβλεψη για τις ενεργειακές κοινότητες. Οι ενεργειακές κοινότητες είναι ένα εργαλείο που συμβάλλει στην ενεργοποίηση των πολιτών. Δώστε σημασία σε αυτό.
Στα διαρθρωτικά μέτρα για το έλλειμα του ΕΛΑΠΕ, είδαμε ότι πάλι υποβαθμίζετε τις ενεργειακές κοινότητες με δυσμενέστερους χρόνους σε σχέση με τους ιδιώτες.
Σχετικά με τα κίνητρα, το έχουμε ξαναπεί, θέλουν προσοχή. Δεν θα δημιουργήσουμε Ειδική Οικονομική ζώνη στην Δυτ. Μακεδονία και στη Μεγαλόπολη. Έχουμε πρόσφατα τα παραδείγματα της Θράκης, πήγαν μεγάλοι επενδυτές, έφαγαν τις επιδοτήσεις, μείνανε εκεί τα κουφάρια και δεν έγινε τίποτα. Είναι τόσο κρίσιμη αυτή η μετάβαση και θέλει εμπλοκή όλων των φορέων και τόση πολύ προσοχή σε όλα.
Κύριε Υπουργέ, για τις τηλεθερμάνσεις, είχαμε και επίκαιρη ερώτηση για αυτό. Συζητούσαμε στο Περιφερειακό Συμβούλιο Δυτικής Μακεδονίας για το πρόγραμμα White Dragon. Υδρογόνο, καινοτομίες! Συμφωνώ, θέλω η Δυτική Μακεδονία να γίνει Κέντρο Καινοτομίας. Από την άλλη, φυσικό αέριο για θέρμανση; Γελάνε στην Ευρώπη. Δεν γίνεται αυτό. Δεν υπάρχει έργο που έχουν ξοδευτεί 20 εκ. ευρώ, έχει φτάσει ο αγωγός έξω από την πόλη, το κόβουμε για να γυρίσουμε πίσω. Από την μία καινοτομία και από την άλλη στην πιο παλιά μέθοδο. Γιατί; Το ίδιο και στη Μεγαλόπολη που λειτουργεί κιόλας η τηλεθέρμανση.
Δεσμεύετε τη χώρα ενεργειακά από το φυσικό αέριο και αυτό δεν είναι απανθρακοποίηση. Η απολιγνιτοποίηση είναι μόνο μέρος της απανθρακοποίησης. Έχετε κριτική και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για αυτό το θέμα. Δεν μπορείτε να αντικαταστήσετε την μονοκαλλιέργεια του λιγνίτη με μονοκαλλιέργεια του φυσικού αερίου και να την πληρώσουν ξανά οι ίδιες περιοχές. Θα ξανα έχουμε υστέρηση των περιοχών. Αυτά πρέπει να τα πείτε στους συμπολίτες μας. Επειδή ακριβώς γίνονται πιο αυστηρά τα μέτρα για την κλιματική ουδετερότητα, ούτε καν το 2050, σε δέκα χρόνια θα συζητάμε πώς θα φύγει το φυσικό αέριο.
Υπάρχει επίσης μια εμμονή με τα ΣΔΙΤ και τον ιδιωτικό τομέα. Καταρχήν, είπατε για τα Πανεπιστήμια και θέλω να τονίσω πως η κυβέρνησή σας κατάργησε 6 Τμήματα στη Δυτική Μακεδονία κι αυτό πρέπει να το φροντίσετε. Η υγειονομική κρίση έρχεται και μας αποδεικνύει ότι χρειάζονται δημόσιες επενδύσεις στην υγεία, η οικονομική κρίση έδειξε πως με δημόσιες επενδύσεις ανακάμπτουμε και σεις προτείνετε το ΚΕΦΙΑΠ Αμυνταίου να το κάνουμε με ΣΔΙΤ; Γιατί να μην το κάνουμε με δημόσιο χρήμα; Δεν το καταλαβαίνω.
Τέλος, για τον αγροτικό τομέα, έγινε έρευνα στις 3 λιγνιτικές περιοχές, το 52,7% των κατοίκων θα ήθελαν να δουν την αγροτική παραγωγή να αναπτύσσεται στην περιοχή τους. Μετά τον τουρισμό, την βιομηχανία και την ενασχόληση με ΑΠΕ. Αυτό πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψιν. Στη γη λοιπόν, πρέπει να δοθούν κίνητρα. Θα σας πω και κάτι τελευταίο, που έχει συμβεί τον τελευταίο καιρό και πρέπει να το λάβετε υπόψιν γι’ αυτές τις ‘μεγάλες επενδύσεις’. Έχουν εκτοξευθεί οι τιμές των χωραφιών τον τελευταίο καιρό, από εκεί που ήταν 15-30 ευρώ το στρ. ανά έτος -στα χωριά κοντά στα δίκτυα- και έχουν πάει στα 300. Άρα οι αγρότες που νοικιάζουν χάνουν γη. Χάνουμε αγρότες αντί να έχουμε καινούργιους.
