Δότα Σαρβάνη: «Ο ποιητής ζει ένα μόνιμο τραύμα- Η ποίηση σήμερα έχει γίνει πιο προσωπική, πιο εσωστρεφής»
Συνέντευξη για το νέο της βιβλίο «Στο παραμύθι των φτερών»
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παρέμβαση η δεύτερη ποιητική συλλογή της Δότας Σαρβάνη με τίτλο«Στο παραμύθι των φτερών». Πρόκειται για μια ποιητική συλλογή που ξεδιπλώνει τον λυρικό κόσμο της ποιήτριας, δίνοντας έμφαση σε ζητήματα ποιητικής. Μέσα από τα εξήντα τρία ποιήματα της συλλογής υπογραμμίζεται η ευεργετική τους επίδραση στην ψυχολογία όσων τα διαβάζουν, όπως και τα γενεσιουργά στοιχεία που οδηγούν σ’ αυτά, υπενθυμίζοντας πως καθένας είναι ένας εν δυνάμει ποιητής.
«Στο παραμύθι των φτερών», η δεύτερη ποιητική σας συλλογή, κα Σαρβάνη· ποιες συνθήκες οδήγησαν στη δημιουργία της; Αναφέρετε πως «μόνο ο καημός γεννά ποιήματα», ισχύει;
Κατ’ αρχάς, να ευχαριστήσω από την καρδιά μου τις εκδόσεις «Παρέμβαση» για την εξαιρετική και φινετσάτη δουλειά τους στην έκδοση της ποιητικής μου συλλογής «Στο παραμύθι των φτερών». Και ειδικά εσάς για τη φροντίδα, την προσοχή, τη βοήθεια, την κατανόηση, την υπομονή, την αγάπη, τη δροσερή ματιά, την εμπειρία, που καθόλου δεν συμβαδίζει με την ηλικία σας. Μόνο καλά λόγια έχω να πω. Χαίρομαι που σας γνώρισα από κοντά.
Οι συνθήκες που με οδήγησαν στην δεύτερή μου ποιητική συλλογή είναι η εσωτερική μου ανάγκη να γράφω -πάντα τριγυρνάει μέσα μου- και η βεβαιότητα πως η ποίηση συντελεί στην αισθητική διαμόρφωση του ανθρώπου στην ψυχική και πνευματική του ανάταση, στην αρμονία των αντιθέσεων, στο φως και στην αλήθεια, που μπορούν να προσδιορίσουν και, γιατί όχι, να καθορίσουν την ζωή του καθενός. Βέβαια, η ποίηση δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Οι πράξεις μπορούν. Αλλά η ποίηση μπορεί να αλλάξει τις συνειδήσεις των ανθρώπων κι αυτοί με τις πράξεις τους να αλλάξουνε τον κόσμο. Η ποίηση είναι μια συνθήκη με το φως, που φωτίζει πλαγίως της ζωής τα αδιέξοδα. Μέσα στο σκοτάδι της εποχής μας προσπάθησα να ρίξω λίγες σταγόνες από αυτό το φως. Προσπάθησα να βάλω τον αναγνώστη σ’ ένα παραμύθι, για να το σκάσει λίγο από την καθημερινότητα, διαλέγοντας τα δικά του φτερά και πετώντας με αυτά όπου θέλει να πάει η ψυχή του.
Ξέρω πως το μεγαλύτερο απωθημένο των ανθρώπων είναι τα φτερά. Γεμάτοι φτερά ήταν πάντα οι μύθοι του. Άγγελοι, ψυχή, έρωτας κι άλλα αμέτρητα δημιουργήματα της σκέψης του φτερουγίζουν. Εδώ, είναι οι στίχοι τα φτερά που τον ταξιδεύουν στο συναίσθημά του, στη νοσταλγία του, στα όνειρά του, στους έρωτές του… Κι έτσι δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από τα φτερά των άλλων.
Φυσικά, μόνο ο καημός γεννά ποιήματα. Στη χαρά ζεις. Στην ποίηση περιγράφεις, συνήθως, τη χαρά των άλλων. Το βίωμα του να ζεις και να ξέρεις πως δε θα ζεις αιώνια. Η Κική Δημουλά έλεγε πως: «Ουδείς σταματάει την ευτυχία του, για να γράψει ποιήματα». Ποίηση σημαίνει αγωνία. Αγωνία του έρωτα, του θανάτου, του εφήμερου, του μάταιου, αγωνία του κόσμου και του πόνου. Ο ποιητής ζει ένα μόνιμο τραύμα. Συνήθως τα ποιήματα δημιουργούνται από τη χαίνουσα πληγή του.
«Σκοτώνονται και για μια ιδέα τα ποιήματα», σημειώνετε σε άλλο σημείο του βιβλίου· ποια θέση κατέχει η ποίηση, πιστεύετε, στη σύγχρονη εποχή;
Ναι, το αναφέρω στην εισαγωγή μου αυτό: «Σκοτώνονται και για μια ιδέα τα ποιήματα». Τότε που υπήρχε λόγος και ενθουσιασμός. Τότε που η εξέγερση και η επανάσταση δεν μπορούσε να γίνει παρά ποίημα και να τραγουδηθεί και να ξεσηκώσει. Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Γκάτσος, Παλαμάς, Λειβαδίτης και πόσοι άλλοι ξεσήκωναν με τους στίχους τους και καθοδηγούσαν κι έσμιγαν τους ανθρώπους. Ήταν οι εποχές που ζητούσαν τέτοιους στίχους. Οι δικές μας γενιές τις έζησαν. Οι ποιητές αυτοί «έχτιζαν» ποιήματα στην καρδιά του ονείρου. Η ποίησή τους ήταν ασυμβίβαστη, νευρώδης, αληθινή, ξεσηκωτική. Εκείνη την ποίηση την συνέπαιρνε ο συλλογικός χρόνος. Στην εποχή μας, η ποίηση έγινε πιο προσωπική, πιο εσωστρεφής. Έχει κι εκείνη τα λοκντάουν της και τον εγκλεισμό της. Πολλά ποιήματα πια, είναι μιας ανάγνωσης και μιας χρήσης ή συνάπτουν συμβάσεις με την καθημερινότητα και ενσωματώνουν στην ποίηση ό,τι την ταλανίζει· στέρηση, αδιέξοδα, απελπισία, απώλεια, μοναξιά, μοναχικότητα. Κάθε λογής προβλήματα… Η σύγχρονη ποίηση υπάρχει για να μας θυμίζει πως οι ποιητές γράφουν για να κατανοούν τον εαυτό τους κι όχι τους άλλους. Είναι, λοιπόν, στις μέρες μας η ποίηση όχι μόνον εσωτερική αλλά και εσωστρεφής διαδικασία.
Όλοι μπορούν να γίνουν ποιητές; Η ποιητική σας συλλογή αποτελεί ένα μέσο εμψύχωσης προς όσους διστάζουν;
Όλοι μπορούν να γίνουν ποιητές. Ίσως… Να βάλουν ποίηση στην καθημερινότητά τους, στον έρωτά τους, στη ζωή τους την ίδια. Όμως, δεν μπορούν όλοι να γράψουν ποίηση, να μετοικήσουν στην πατρίδα των λέξεων. Είναι άλλο πράγμα να γράφεις ποίηση, άλλο να μιλάς γι’ αυτήν κι άλλο να ζεις στο καμίνι της. Το τελευταίο μπορεί να το ζει ο ποιητής, αλλά κι ο αναγνώστης, με τον δικό του τρόπο, με τα δικά του αισθήματα, να ταυτίζεται με το ποίημα.
Καθόλου δεν είναι στις προθέσεις μου να εμψυχώνω όσους διστάζουν. Σαν ποιήτρια ό,τι είχα να πω, το κατέθεσα. Αντιτίθεμαι σθεναρά στην ερώτηση «Τι θέλει να πει ο ποιητής», απλά προσπαθώ να πείσω τον αναγνώστη για τη χρησιμότητα και τη γοητεία της ποίησης. Δεν το καταφέρνω πάντα. Αλλά η ποίηση, με την παγκόσμια γλώσσα της, είναι αυτή που μπορεί να δώσει διάρκεια στην ένταση, στη χαρά, στον πόνο, στον έρωτα. Σε ό,τι με τόση ευκολία χάνεται, αμετάκλητα. Να κάνει αιωνιότητα τη στιγμή. Να πείσω πως η ποίηση απαιτεί μέθεξη. Να ακουμπήσει ο αναγνώστης το ποίημα πάνω στο αυτί της καρδιάς του κι εκείνο να του ψιθυρίσει ό,τι λαχταρά να ακούσει. Όσοι αναγνώστες τόσοι διαφορετικοί ψίθυροι.
Πέρασε σχεδόν μία δεκαετία από την έκδοση της πρώτη σας ποιητικής συλλογής. Θεωρείτε πως ένας ποιητής πρέπει να είναι πολύγραφος ή η ουσία βρίσκεται στα «λίγα»; Υπάρχει το στιλ κάποιου προγενέστερου ποιητή που ξεχωρίζετε;
Τα ποιήματα δεν είναι να τα βάλεις στο χρηματοκιβώτιο και να τα υπολογίζεις με την ποσότητά τους. Άλλοι έκλεισαν την ουσία της ποίησής τους στο πολύ κι άλλοι στο λίγο. Κι αν δεν έχεις κάτι να πεις, γιατί να ενοχλείς τις λέξεις. Ουδείς αμφισβήτησε την αξία του Γκάτσου, επειδή εξέδωσε μόνον την «Αμοργό». Η ουσία μπορεί να είναι τεράστια και να αναπαύεται στο «λίγο». Σημασία έχει η ποίηση να είναι γνήσια και να βρίσκει τον στόχο της. Να απελευθερώνει τον άνθρωπο και να ανοίγει μια χαραμάδα, από όπου περνά λίγο φως, λίγο χρώμα, πολλή ελπίδα κι όνειρο και κατανόηση του κόσμου. Κι ας λένε οι τεχνοκράτες και οι μετά πραγματιστές πως δεν είναι απαραίτητη πια η ποίηση. Χωρίς την ποίηση η ζωή θα ήταν τυφλή και κουτσή.
Όσο για το στιλ των προγενεστέρων, ξεχωρίζω και θαυμάζω το στιλ όλων των μεγάλων και η πατρίδα μας οφείλει να περηφανεύεται γι’ αυτούς. Σεφέρης, Ελύτης, Παλαμάς, Σικελιανός, Ρίτσος, Βάρναλης, Αναγνωστάκης και οι νεότεροι: Δημουλά, Ρουκ, Φωστιέρης, Χιόνης, ποιον να πρωτομνημονεύσω. Όμως, εγώ ερωτεύομαι αγιάτρευτα το κάθε ποίημα, σ’ εκείνο αφοσιώνομαι. Το στιλ το αφήνω στους ειδικούς. Κι επειδή διαβάζω ό,τι πέσει στα χέρια μου, βρίσκω υπέροχα ποιήματα-διαμαντάκια παντού. Και τα απολαμβάνω, καθώς μπαίνω στον παράδεισο του καθενός πρωτόπλαστη.
Το όνομά σας καταγράφεται σε ανθολογίες ως αντιπροσωπευτικό της λογοτεχνικής παραγωγής της Φλώρινας· έχει δώσει η επαρχία, θεωρείτε, αξιόλογα δείγματα γραφής;
Ποτέ μου δεν πίστεψα πως ο τόπος διαμονής έχει να κάνει με την ποιότητα γραφής και το ταλέντο. Ίσως έχει να κάνει με τα θέματα και τον προβληματισμό του ποιητή ή με την αναγνωρισιμότητά του και το «πλασάρισμά» του. Η δυνατότητα του ποιητή δεν επηρεάζεται από το κέντρο ή την επαρχία, αν και υποβόσκει μονίμως αυτός ο «εμφύλιος». Σήμερα, αλλά και παλαιότερα, η περιφέρεια έβγαλε εξαιρετικούς λογοτέχνες. Πολλοί είναι αυτοί που επέλεξαν τον τόπο τους, για να δημιουργήσουν και να τον τιμήσουν. Επιλογή που θαυμάζω και υπολήπτομαι, γιατί αυτό έγινε σε βάρος της αναγνωρισιμότητάς τους. Όχι όμως της ποιότητάς τους. Πόσοι και πόσοι… Ο Μιχάλης Γκανάς, ο Θανάσης Μαρκόπουλος, ο Ηλίας Κεφάλας, ο φλωρινιώτης Μίμης Σουλιώτης, που τίποτε δεν έχει να ζηλέψει από τους ποιητές του κέντρου. Ο Κωστάκης Λούστας, ο Σπύρος Αλεξίδης, ο Αντώνης Κάλφας, η Αθηνά Ζωγράφου, για να θυμηθούμε τους δικούς μας… Εξαιρετικής ποιότητας ποίηση έχουν να επιδείξουν όλες οι επαρχιακές πόλεις.
Για να αναφερθώ και στην Κοζάνη, ο Π. Β. Πάσχος, ο Βασίλης Καραγιάννης, η Ολυμπία Τσικαρδάνη και άλλοι. Υπάρχουν, λοιπόν, εξαιρετικοί ποιητές και στην επαρχία. Απλά, δεν είναι εκτεθειμένοι όλοι στη δημοσιότητα. Όμως, είναι εκτεθειμένοι στην καθημερινότητα και τον θαυμασμό μας. Οι δικοί μας άνθρωποι, οι δικοί μας ποιητές… Αυτοί που κατοικούν μόνιμα στην καλημέρα μας και στην αγάπη μας…
