Θεὸς ὁ Ἀναστὰς
Εἶναι εὔλογο τὸ ἐρώτημα` Γιατί τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα τῆς λειτουργίας τοῦ πάσχα δὲν ἔχει ἀναφορὰ στὰ γεγονότα τοῦ πάθους καὶ τῆς ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τὰ ἀναγνώσματα τῶν προηγούμενων ἡμερῶν τῆς μεγάλης ἑβδομάδος; Ἡ ἀπάντησι βρίσκεται σὲ μιὰ βαθύτερη καὶ προσεκτικώτερη ἐξέτασι ποὺ μᾶς ἐπιτρέπει νὰ διαπιστώσουμε οὐσιώδη σχέσι τοῦ ἀναγνώσματος μὲ τὸ κεντρικὸ μήνυμα ποὺ ἐκπέμπει ἡ ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ.
Μὲ ἄλλα λόγια τὸ εὐαγγελικὀ ἀνάγνωσμα δὲν μᾶς μιλάει γιὰ τὴν ἀνάστασι, ἀλλὰ γιὰ τὸν Ἀναστάντα. Διακηρύττει ὅτι ὁ ἀναστὰς Ἰησοῦς εἶναι Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ Πατρός, ὕψιστος, ἄναρχος, ὁμοούσιος, δημιουργός, προνοητὴς τοῦ κτιστοῦ κόσμου, Θεὸς ἀληθινός, τέλειος ἄνθρωπος, ζωοποιός, ἐξουσιαστὴς τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου. Καὶ ὡς τέτοιος νίκησε τὸ θάνατο μὲ τὴν ἀνάστασι καὶ χάρισε τὴ ζωή.
Ἂς δοῦμε τὸ βαθυνούστατο εὐαγγελικ ἀνάγνωσμα τῆς ἑορτῆς τοῦ πάσχα στὰ κεντρικὰ νοήματά της στὸ μέτρο τοῦ δυνατοῦ καὶ μὲ βάσι τὸ θεόπνευστο κείμενο τοῦ Κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίου, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοῦ ὁποίου ἐπιλέχτηκε.
Ὁ Λόγος εἶναι Θεός
Ἔτσι ἀρχίζει ἡ περικοπή` Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος. Στὴν ἀρχή, πρὶν ἀπὸ κάθε πνευματικὴ καὶ ὑλικὴ δημιουργία (κόσμος- ἄνθρωπος,) ἦταν ὁ Λόγος. Ποῦ ἦταν; Οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν Θεόν. Ἦταν στὸ Θεὸ ἀχρόνως (= ἐν ἀρχῇ), ὡς ἄναρχος ἐξ ἀνάρχου. Ἅμα Πατήρ, ἅμα Υἱός. Πατέρας χωρὶς γιὸ δὲν λέγεται πατέρας. Καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος. Ἀφοῦ ὁ Πατὴρ ἦταν Θεὸς τέλειος καὶ ἀληθινός, ἄρα καὶ ὁ Υἱός ἦταν Θεὸς τέλειος καὶ ἀληθινός. Δὲν ἦταν δύο Θεοί, ἀλλὰ ἕνας Θεός, μία οὐσία, δύο πρόσωπα.
Ὁ Λόγος συνδημιουργὸς μὲ τὸν Πατέρα
Πάντα δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο, μᾶς λέει τὸ ἀνάγνωσμα, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἓν ὃ γέγονεν.Ὅλα ἔγιναν ἀπὸ τὸ Λόγο καὶ χωρὶς αὐτὸν τίποτε δὲν ἔγινε ἀπ᾿ ὅσα ἔγιναν. Ἐννοεῖ ὅλα τὰ ἀσώματα καὶ τὰ σωματικὰ δημιουργήματα, τὰ ἀνόργανα καὶ τὰ ὀργανικά, ὄχι μόνο στὴ γῆ ἀλλὰ καὶ σ᾿ ὅλο τὸν ἀχανῆ ἀστρικὸ κόσμο.Τίποτε ἀπὸ ὅλα δὲν ἔγινε χωρὶς τὸ Λόγο. Ἐννοεῖται μὲ ἰσοδύναμη συνέργεια τοῦ Πατρός.
Ὀ Λόγος εἶναι τὸ φῶς.
Ἐφανίστηκε ἕνας ἄνθρωπος στὸν κόσμο σταλμένος ἀπὸ τὸ Θεό, τὸ ὄνομά του Ἰωάννης. Ἦρθε γιὰ νὰ μαρτυρήσῃ ποιός εἶναι τὸ Φῶς, ὥστε νὰ πιστέψουν σ᾿ αὐτὸ οἱ ἄνθρωποι. Ἐννοεῖ ὅτι ἐμφανίστηκε ὁ Ἰωάννης ὁ πρόδρομος καὶ βαπτιστής. Ὁ εὐαγγελιστής, εἰσάγοντας ἐδῶ ξαφνικὰ τὸν Πρόδρομο δὲν ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸ θέμα του, ὅπως θὰ νόμιζε ἴσως κάποιος` ἀντιθέτως δυναμώνει καὶ συσφίγγει τὸ λόγο του. Θέλει πρῶτα νὰ ἐξάρῃ τὴν ἀξιοπιστία τοῦ Βαπτιστοῦ, γιὰ νὰ δώσῃ βαρύτητα σ᾿ αὐτὸ ποὺ θὰ πῇ στὴ συνέχεια γιὰ τὸ Φῶς. Λέει λοιπὸν ὅτι ὁ Πρόδρομος ἦταν ἀξιόπιστος καὶ σεβαστὸς περισσότερο ἀπὸ ὅλους τοὺς μεγάλους ἀνθρώπους καὶ προφῆτες τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰσραὴλ ποὺ γεννήθηκαν ἀπὸ γυναῖκα. Ἦταν σεβαστότερος καὶ διότι ὅλοι αὐτοὶ προφήτευσαν γιὰ τὸ Φῶς ἀπὸ μιὰ χρονικὴ ἀπόστασι μικρότερη ἢ μεγαλύτερη, ἐνῷ ὁ Βαπτιστὴς τὸν δείχνει στοὺς ἀνθρώπους μὲ τὸ χέρι του ὡς σύγχρονος τοῦ Φωτός, λέγοντας` Ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. Καὶ διευκρινίζει στὴ συνέχεια ὁ εὐαγγελιστὴς γιὰ τὸν Πρόδρομο.
Ὁ Ἰωάννης βαπτιστὴς δὲν ἦταν ὁ ἴδιος τὸ Φῶς, ἀλλὰ αὐτὸς ποὺ ἦρθε, γιὰ νὰ δείξῃ ποιός εἶναι τὸ Φῶς, δηλαδὴ νὰ δείξῃ τὸ Χριστό, ποὺ λίγο ἀργότερα θὰ πῇ ἀπερίφραστα` Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου. Ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ Φῶς τοῦ κόσμου μὲ τὴν εὐρύτερη ἔννοια τοῦ φωτοδότου καὶ δημιουργοῦ. Ἦταν ἀνάγκη ὁ Πρόδρομος νὰ δείξῃ τὸ Φῶς στοὺς ἀνθρώπους, διότι τὸ μὲν φυσικὸ φῶς εἶναι αὐταπόδεικτο, ἀλλὰ τὸ πνευματικό, ποὺ κρυβόταν πίσω ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη φύσι, χρειαζόταν κάποιος νὰ τὸ δείξῃ, νὰ τὸ συστήσῃ, καὶ αὐτὸς ὁ κάποιος δὲν ἦταν ἄλλος ἀπὸ τὸν Πρόδρομο. Ἦταν ὁ καταλληλότερος. Ἄλλος λοιπὸν εἶναι τὸ ἀληθινὸ καὶ αἰώνιο Φῶς, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἀρχίζει ἡ δημιουργία καὶ ἀναδημιουργία` εἶναι ὁ ἐνσαρκωμένος Λόγος, αὐτὸς ποὺ φωτίζει κάθε ἄνθρωπο ποὺ ἔρχεται στὸν κόσμο, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Μεσσίας, ὁ δημιουργὸς τοῦ κόσμου καὶ τοῦ κάθε ἀνθρώπου.
Ὁ Λόγος προνοητὴς καὶ συντηρητὴς τῆς ζωῆς
Τὸ Φῶς, λέει στὴ συνέχεια τὸ ἀνάγνωσμα, φέγγει στὸ σκοτάδι καὶ κυριαρχεῖ σ᾿ ὅλη τὴν ἔκτασι τοῦ ὁρατοῦ καὶ ἀοράτου κόσμου. Ἔτσι ὁ Λόγος, ποὺ πρόβλεψε νὰ δημιουργήσῃ τὸν κόσμο, ἀναδεικνύεται προνοητὴς καὶ συντηρητὴς τοῦ ὅλου κόσμου, καὶ πρωτίστως τοῦ λογικοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὸ τὸ Φῶς ἦταν στὸν κόσμο, καὶ ὁ κόσμος ἔγινε μ᾿ αὐτὸν. Ἐδῶ ὁ Χριστὸς στὴ ῥοὴ τοῦ λόγου προσωποποιεῖται καὶ ἀλλάζει. Ἀπὸ Φῶς γίνεται Λόγος. Κι ὅμως, ὁ κόσμος δὲν θέλησε νὰ τὸν καταλάβῃ, νὰ τὸν παραδεχθῇ. Εἰς τὰ ἴδια ἦλθε, καὶ οἱ ἴδιοι αὐτὸν οὐ παρέλαβον. Τὸ Φῶς αὐτό, ἦρθε ἀνάμεσα στοὺς δικούς του, τοὺς κατὰ σάρκα ὁμοεθνεῖς, ἀλλὰ οἱ Ἰουδαῖοι, οἱ σπιτικοί του, δὲν τὸν παραδέχτηκαν ὡς Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, τὸν ἀπέρριψαν, παρ᾿ ὅλο ὅτι εἶχαν πάρει προειδοποιήσεις ἀπὸ τοὺς προφῆτες ὅτι θὰ ἔρθῃ, καὶ τώρα ὁ Πρόδρομος Ἰωάννης τοὺς τὸν δείχνει μὲ τὸ χέρι του λέγοντας` Ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. Οἱ Ἰουδαῖοι λοιπὸν δὲν δικαιολογοῦνται ποὺ δὲν τὸν παραδέχτηκαν. Εἶναι μεγάλη ἡ εὐθύνη τους ποὺ τὸν ἀπέρριψαν ἐνσυνείδητα, ποὺ τὸν φόνευσαν μὲ σταυρικὸ θάνατο.
Ὁ Λόγος ἔγινε ἄνθρωπος
Καὶ ὁ Λόγος ἔγινε ἄνθρωπος. Καὶ συναναστράφηκε ἀνάμεσά μας. Ὁ Ἰωάννης μαρτυρεῖ γι᾿ αὐτὸν λέγοντας` Εἶναι αὐτὸς ποὺ σᾶς εἶπα ὅτι ἔρχεται μετὰ ἀπὸ μένα, ἀλλὰ ὑπῆρχε πρὶν ἀπὸ μένα.
Δύο ἀλήθειες κηρύσσονται ἐδῶ: Ὅτι ἔγινε ἄνθρωπος καὶ ὅτι εἶναι προγενέστερος τοῦ Προδρόμου. Ὁ Χριστὸς γίνεται ἄνθρωπος καὶ μπαίνει στὴν ἱστορία τους. Ὁ σκοπὸς τῆς ἐνανθρωπήσεώς του παίρνει συγκεκριμένη μορφή. Ἔρχεται γιὰ νὰ σώσῃ τοὺς ἀνθρώπους, διότι Θέλει πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν. Ἡ ἄλλη ἀλήθεια εἶναι ἡ ἀποκάλυψι ποὺ κάνει ὁ Πρόδρομος, ὅτι ὁ Χριστός, παρ᾿ ὅλο ποὺ φαινόταν ὅτι ὡς ἄνθρωπος ἦρθε μετὰ τὸν Πρόδρομο, στὴν πραγματικότητα ὑπῆρξε πρωτύτερος ἀπὸ αὐτὸν ὡς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ τὸ φαινόμενο εἶναι μοναδικὸ στὴν ἱστορία τοῦ κόσμου, διότι ὁ Χριστὸς εἶχε δύο φύσεις, τὴν ἀνθρώπινη, ἐν χρόνῳ, κατὰ τὴν ὁποία ἦταν νεώτερος κατὰ 6 μῆνες ἀπὸ τὸν Πρόδρομο, καὶ ἔτσι τὸν ἔβλεπαν οἱ Ἰουδαῖοι, καὶ τὴ θεία, ἀχρόνως, κατὰ τὴν ὁποία ἦταν ἀιδίως προϋπάρχων. Οὐσιαστικὰ ὁ Πρόδρομος φανερώνει τὴ θεότητα τοῦ Λόγου.
Οἱ ἄνθρωποι τοῦ Λόγου μέτοχοι τῆς τελειότητός του, παιδιὰ τοῦ Θεοῦ
Καὶ ἀπὸ τὸ πλήρωμα τῆς τελειότητός του πήραμε ὅλοι ὅσοι τὸν πιστεύουμε. Τί πήραμε; Πήραμε κάποιο στοιχεῖο τῆς πλήρους τελειότητός του, ὥστε κι ἐμεῖς ὡς λογικὰ ὄντα δυνάμει αὐτῆς νὰ παρουσιάσουμε ἐλάχιστα στοιχεῖα τελειότητος καὶ πνευματικῆς προόδου.Πήραμε δὲ γιὰ τὴν πραγματοποίησι καὶ πολλὴ χάρι, χάρι μὲ τὸ παραπάνω, ἀφοῦ στοὺς Ἰσραηλῖτες δόθηκε ἀπὸ τὸ Θεὸ ὁ Νόμος, ὁ ἐλλειμματικός, ἐνῷ στοὺς Χριστιανοὺς δόθηκε ἡ χάρι καὶ ἡ ἀλήθεια ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Χριστό. Ἄλλο Νόμος ἄλλο χάρι, ἄλλο Μωϋσῆς ἄλλο Χριστός, ἄλλο Ἰσραὴλ κι ἄλλο ἐκκλησία.
Γιατί πήραμε: Διότι τὸν πιστέψαμε, τὸν ἀναγνωρίσαμε ὡς Υἱὸ τοῦ Θεοῦ. Σ᾿ ὅσους τὸν παραδέχτηκαν, λέει, ἔδωσε τὸ προνόμιο νὰ γίνουν παιδιὰ τοῦ Θεοῦ, παιδιὰ κατὰ χάριν. Πρόκειται γι᾿ αὐτοὺς ποὺ γεννήθηκαν χωρὶς γυναικεῖα αἵματα, χωρὶς γενετήσια ὁρμὴ ἀνδρὸς καὶ γυναικός, ἀλλὰ γεννήθηκαν πνευματικῶς ἀπὸ τὸ ἅγιο θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἡ πνευματική τους αὐτὴ γέννησι τοὺς κατέστησε ἀνώτερους καὶ πιὸ προνομιούχους ἀπὸ διακεκριμένους ἄντρες τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰσραήλ, ὅπως τὸν Ἰσαάκ, τὸν Ἰακώβ, τὸν Σαμουήλ, τὸν Σαμψών, τὸν Ἰωάννη τὸν πρόδρομο καὶ βαπτιστή, ποὺ γεννήθηκαν μὲ σαρκικὴ ὄρεξι τῶν γονέων τους. Δὲν γεννήθηκαν κατὰ χάριν. Ὁ μικρότερος ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν μείζων αὐτοῦ (τοῦ Ἰωάννου) ἐστιν.
Ὁ Λόγος εἶναι μονογενὴς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ
Τὸ Θεὸ δὲν τὸν εἶδε κανένας καὶ ποτέ, οὔτε ὁ Μωϋσῆς, οὔτε ὁ Ἠλίας, οὔτε ὁ Παῦλος, ποὺ θεωροῦνται θεόπτες. Μόνο ὁ μονογενὴς Υἱὸς καὶ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι στὸν κόλπο του, δηλαδὴ στὴν οὐσία του, μόνο αὐτὸς μᾶς ἀποκάλυψε ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι Θεὸς τῆς χάριτος καὶ τῆς ἀληθείας. Ἀκοῦμε τὴν ἀλήθεια αὐτὴ στὸν ἀρχαῖο ὕμνο τῆς θείας λειτουργίας «Ὁ μονογενὴς υἱὸς καὶ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀθάνατος ὑπάρχων καὶ καταδεξάμενος διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθῆναι κλπ». Ἐδῶ ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύπτεται ὅτι εἶναι μονογενής. Γιατί; Γιὰ νὰ μὴν ἔχουμε καμμιὰ ἀμφιβολία στὴν ἀποκάλυψί του ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι Θεὸς τῆς χάριτος καὶ τῆς ἀληθείας.
Συμπεράσματα
Ὡς τέτοιος ὁ Χριστός, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ δημιουργὸς τοῦ σύμπαντος κόσμου, ὁ προνοητὴς συντηρητὴς καὶ πηγὴ καὶ πάροχος τῆς ζωῆς τῆς προσκαίρου καὶ αἰωνίου, αὐτὸς ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος, ὁ ὁμοούσιος μὲ τὸν Πατέρα καὶ μονογενὴς υἱὀς του, ὅπως τὸν ἀποκαλύπτει ὁ εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὸ ὑπέρλογο ἀνάγνωσμα τοῦ πάσχα, δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ κρατῆται ἀπὸ τὸ θάνατο. Δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ δῇ διαφθοράν. Ἡ νίκη του κατὰ τοῦ θανάτου ἦταν κάτι μικρὸ σὲ σύγκρισι μὲ τὰ μεγάλα ποὺ ἔκανε ὡς Θεός. Μὲ τὸ θάνατό του νίκησε τὸ θάνατο καὶ χάρισε τὴν ἀθανασία στὸ γένος τῶν ἀνθρώπων.
Μποροῦμε λοιπὸν τώρα νὰ ῥωτοῦμε μαζὶ μὲ τὸν προφήτη καὶ τὸν ἀπόστολο Παῦλο`Ποῦ εἶναι θάνατε τὸ θανατηφόρο κεντρί σου; Ποῦ εἶναι, ᾅδη, ἡ νίκη σου; Τὸ κεντρὶ τοῦ θανάτου, ἡ ἁμαρτία, ἐξαφανίστηκε μπροστὰ στὴ χάρι τῆς ἁγίας ζωῆς. Τώρα πιὰ ἡ νίκη δὲν εἶναι τρόπαιο τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ θανάτου, ἀλλὰ στεφάνι ἐκείνου ποὺ ἦρθε νικῶν καὶ ἵνα νικήσῃ, τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ, ποὺ ὡς ἄνθρωπος χαρίζει τὴν αἰωνία μακαριότητα σὲ ὅσους τὸν πιστεύουν.
Μποροῦμε ὡς μέλη τοῦ ἀναστημένου σώματος τοῦ Χριστοῦ, τῆς ἐκκλησίας του, νὰ συμμετέχουμε στὴ χαρὰ τῆς νίκης τοῦ ἱδρυτοῦ της, καί, μὲ τὴ δύναμι τῆς ἀναστάσεώς του νὰ δίνουμε τὴ μάχη κατὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ κακοῦ, ἀποφεύγοντας τὶς παγίδες τοῦ διαβόλου, καθὼς γευόμαστε τῆς αἰωνίου ζωῆς καὶ εὐτυχίας. Σὲ τοῦτο διαφέρει ὁ Χριστιανὸς ἀπὸ τοὺς ἄλλους, ποὺ δὲν τὸν παραδέχονται. Ἁμαρτωλοὶ εἴμαστε ὅλοι. Καὶ ἐμεῖς καὶ ἐκεῖνοι. Ἀλλὰ μόνο ὅσοι πιστεύουν στὴν ἀνάστασί του μποροῦν νὰ νικοῦν τὴν ἁμαρτία καὶ νὰ ζοῦν τὴν παραδείσια ζωὴ καὶ τώρα καὶ μετὰ ταῦτα.
Ποιός, ἀγαπητοί μου, δὲν αἰσθάνεται πλουσιώτερος εὐγενέτερος καὶ εὐτυχέστερος, καθὼς στοχάζεται τὶς ἀποκαλυπτικὲς αὐτὲς πληροφορίες γιὰ τὸν αἰώνιο Λόγο; Εὐγνωμοσύνη λοιπὸν αἰώνια στὸ Νικητὴ τοῦ θανάτου καὶ Δωρητὴ τῆς χάριτος καὶ τῆς αἰωνίου ζωῆς. Χριστός ἀνέστη!
Ἀθανάσιος Γ. Σιαμάκης, ἀρχιμανδρίτης
