Το χρονικό της απελευθέρωσης της Πρέσπας

Οι αρχές του 20^ου αιώνα βρήκαν την Ελλάδα σε δεινή θέση τόσο από άποψη γεωπολιτικής ισχύος, όσο και από άποψη οικονομικής κατάστασης. Η Ελλάδα παρασυρμένη από λαϊκιστικούς και εθνικιστικούς κύκλους ενεπλάκη στην ελληνοτουρκική κρίση του 1897 πλήρως ανέτοιμη, με αποτέλεσμα την ντροπιαστική ήττα της από τον τουρκικό στρατό στο μέτωπο της Θεσσαλίας. Αποτέλεσμα αυτής της ήττας, ήταν και η αποδοχή από την χώρα μας του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, ως αντάλλαγμα για την διπλωματική και οικονομική στήριξη των μεγάλων ευρωπαϊκών Δυνάμεων, κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων για την σύναψη ανακωχής και συνθήκης ειρήνης. Αντίθετα ο Μακεδονικός Αγώνας που ακολούθησε λίγο αργότερα αφενός διέσωσε τον ελληνισμό της Μακεδονίας από την βουλγαρική επιβουλή, αφετέρου αναπτέρωσε τις ελπίδες του ελληνισμού της Μακεδονίας για την απελευθέρωση του από την οθωμανική κυριαρχία..

Στις αρχές του 1912 τα Βαλκανικά Κράτη βάζοντας στην άκρη τις διαφορές τους αποφασίζουν να δώσουν το τελικό πλήγμα στην οθωμανική παρουσία στα ευρωπαϊκά εδάφη. Στα τέλη Σεπτεμβρίου το μικρό Μαυροβούνιο κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και ακολούθησαν στις 5 Οκτωβρίου τα υπόλοιπα σύμμαχα βαλκανικά κράτη μεταξύ αυτών και η Ελλάδα.

Ο ελληνικός στρατός μετά τις νικηφόρες μάχες του Σαραντάπορου και των Γιαννιτσών κατέλαβε την Θεσσαλονίκη  και στο τέλος του Οκτωβρίου κινήθηκε προς την περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, όπου είχαν ήδη απελευθερωθεί η Κοζάνη και τα Σέρβια στις 12 Οκτωβρίου. Την Περίοδο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου του 1912 το σύνολο σχεδόν της Δυτικής Μακεδονίας απελευθερώθηκε από τη μακρά τουρκική κατοχή, η οποία είχε ξεκινήσει ήδη από τα τέλη του 14^ου αιώνα. Ο Ελληνικός Στρατός  μετά την μάχη της Κέλλης απελευθέρωσε το Αμύνταιο στις 6 Νοεμβρίου και υπό κατακλυσμιαία βροχή και παγετό την Φλώρινα την επομένη, προλαβαίνοντας τα προωθούμενα από το Μοναστήρι σερβικά στρατεύματα. Στην συνέχεια, το 1^ο Σύνταγμα Ιππικού υπό τον Αντισυνταγματάρχη Ιππικού Κωνσταντίνο Ζαχαρόπουλο  καταδίωξε τους Τούρκους προς την κατεύθυνση Βίγλας-Κορεστείων-Καστοριάς-Κορυτσάς, με στόχο την καταδίωξη του υποχωρούντος προς Κορυτσά τουρκικού στρατού, την διαρκή παρενόχληση του και ταυτόχρονα την ταχεία απελευθέρωση της περιοχής, κατορθώνοντας  να απελευθερώσει την περιοχή του σημερινού Δήμου Πρεσπών μεταξύ της 9^ης και 15^ης Νοεμβρίου 1912.

Συγκεκριμένα, στις 9 Νοεμβρίου, το 1^ο  Σύνταγμα Ιππικού αξιοποιώντας την αναγνώριση που είχε κάνει από την προηγούμενη κινήθηκε ταχύτατα από τα Άλωνα όπου είχε διανυκτερεύσει και απελευθέρωσε τόσο το Πισοδέρι, όσο και το Ανταρτικό συλλαμβάνοντας εκατοντάδες αιχμαλώτους και υλικό στην πορεία.

Την επομένη, αφού απέστειλε στην Φλώρινα τους αιχμαλώτους που είχε συλλάβει, συνέχισε την προέλασή του κατά μήκος της κοιλάδας του Άνω Αλιάκμονα καταλαμβάνοντας τον Κώτα και το Βατοχώρι ενώ στις 11 Νοεμβρίου καταλαμβάνεται και η Κρυσταλλοπηγή. Στη συνέχεια το 1^ο Σύνταγμα Ιππικού ασχολείται με την απελευθέρωση της Καστοριάς και την περαιτέρω προώθηση προς την Κορυτσά.

Έτσι σε διάστημα τριών ημερών όλη η «έξω Πρέσπα», από τη Βίγλα Πισοδερίου μέχρι την Κρυσταλλοπηγή είχε εκκαθαριστεί από τα τουρκικά στρατεύματα. Η επαρχία Πρεσπών όμως μέσα στην λεκάνη των λιμνών εξακολουθούσε να βρίσκεται στα χέρια των Οθωμανών. Έτσι στις 14 Νοεμβρίου το Γενικό Στρατηγείο διέταξε  το 1^ο Σύνταγμα Ευζώνων να απελευθερώσει την περιοχή και ιδίως τον Άγιο Γερμανό. Πράγματι, την ίδια μέρα το 8^ο τάγμα Ευζώνων κινήθηκε αυθημερόν στα Άλωνα και το πρωί της 15^ης Νοεμβρίου, μέσω Πισοδερίου έφτασε στον Άγιο Γερμανό καταλαμβάνοντας ταυτόχρονα και όλα τα γύρω χωριά απελευθερώνοντας οριστικά το νότιο τμήμα της λεκάνης απορροής (επαρχία Πρεσπών) από την τουρκική κατοχή ενώ σχεδόν ταυτόχρονα από το Μοναστήρι σερβικά στρατεύματα καταλάμβαναν το Βόρειο τμήμα (επαρχία Ρέσνας).

Έτσι τελείωσε η κατοχή της περιοχής των Πρεσπών από τους Οθωμανούς που κράτησε πάνω από 500 χρόνια. Στη συνέχεια έγιναν διευθετήσεις των συνόρων μεταξύ της Ελλάδας και της Σερβίας που οδήγησαν στην σημερινή οριογραμμή ενώ το Νοτιοδυτικό τμήμα της λεκάνης απορροής παρότι ήταν υπό ελληνική κατοχή αποδόθηκε στην Αλβανία από την Κοινωνία των Εθνών περίπου δέκα χρόνια μετά. Έκτοτε τα σύνορα μεταξύ των χωρών σταθεροποιήθηκαν στην σημερνή τους θέση με το τριεθνές σημείο στην Μεγάλη Πρέσπα πράγμα που την κάνει μία από τις δύο ευρωπαϊκές  και τις έξι παγκοσμίως λίμνες με τριεθνή σημεία.  

Αναγνωρίζοντας τα γεγονότα αυτά και ειδικότερα ότι στις 15 Νοεμβρίου 1912 απελευθερώθηκε η έδρα και οι περισσότεροι οικισμοί του Δήμου, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Πρεσπών με ομόφωνη απόφασή του έχει κηρύξει την 15^η Νοεμβρίου, επέτειο απελευθέρωσης της Πρέσπας και έχει ζητήσει την έκδοση προεδρικού διατάγματος καθιέρωσής της ως εθνικής εορτής τοπικού χαρακτήρα.

Δήμος Πρεσπών