Για να μπορέσουν οι αληθινά ορθόδοξοι να συν+οδεύσουν προς μια σύνοδο που θα καταδικάσει τον οικουμενισμό και θα αποκαταστήσει την ορθοδοξία και την ειρήνη

ΑΡΧΙΜ. ΠΑΪΣΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΦΙΛΩΤΑ

Τί πραγματικά θέλουμε οι αληθινά Ορθόδοξοι σήμερα;

ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΑΛΗΘΙΝΑ ΘΕΛΟΥΜΕ ΦΑΝΕΡΩΝΕΤΑΙ ΜΕ ΤΙ ΧΑΙΡΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΜΕ ΤΙ ΛΥΠΟΥΜΑΣΤΕ

Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος και μαθητής της αγάπης, που μας διασώζει την Αρχιερατική προσευχή του Κυρίου στην κατέθεση μαρτυρίας που δίνει με το Ευαγγέλιό του, λίγο πριν από το Πάθος, μας αφήνει ως υψίστη παρακαταθήκη την βασική προϋπόθεση για να είμαστε ενωμένοι με τον Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό και, συνεπώς, με την Εκκλησία Του που είναι το Σώμα Του. Για να είναι κανείς στο Σώμα του Χριστού, άρα εντός της Εκκλησίας και όχι εκτός αυτής, όπως θέλουν να ισχυρίζονται οι φιλο-Οικουμενιστές χρειάζεται να βρίσκεται σε κοινωνία με τους αδελφούς του, που έχουν την αυτή αποκλυφθείσα Πίστη. Ο Κύριος, πριν να συλληφθεί από τους άνομους Γραμματείς και Φαρισαίους τους υποκριτές που έφεραν την Ρωμαϊκή σπείρα για να μην αναμειχθούν στο έγκλημα της σταυρικής καταδίκης εις θάνατον, προσεύχεται στον Θεό Πατέρα λέγοντας: “Πάτερ ἅγιε, τήρησον αὐτοὺς ἐν τῷ ὀνόματί σου ᾧ δέδωκάς μοι, ἵνα ὦσιν ἓν καθὼς ἡμεῖς”Πατέρα ἅγιε, φύλαξέ τους μὲ τὴν δύναμιν τοῦ ὀνόματός σου ποὺ μοῦ ἔδωκες, διὰ νὰ εἶναι ἕνα ὅπως εἴμεθα ἐμεῖς. (Ιω, 17,11). Δεν υπάρχει περίπτωση να είναι κανείς στο Σώμα του Χριστού και να μην είναι ενωμένος με τα άλλα μέλη του Θεανθρώπου, τα μέλη της Εκκλησίας, όχι βέβαια της θεσμικής, αν δεν είναι στην αληθινή Πίστη.

Ο Άγιος Χρυσόστομος σε υπόμνημά του στην Προς Εφεσίους Επιστολή του^[1], στα εδάφια: “Ἓν σῶμα καὶ ἓν πνεῦμα, καθὼς καὶ ἐκλήθητε ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς κλήσεως ὑμῶν· εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα· εἷς Θεὸς Πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων, καὶ διὰ πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν. Ἑνὶ δὲ ἑκάστῳ ἡμῶν ἐδόθη ἡ χάριςκατὰ τὸ μέτρον τῆς δωρεᾶς τοῦ Χριστοῦ” δίνει μία καταπληκτική ερμηνεία, η οποία σαφώς δεν αντικρούει αυτό που αναφέρουμε ότι δεν γίνεται να ανήκεις στο ίδιο Σώμα του Χριστού και να μην είσαι ενωμένος με τα άλλα μέλη, όπως τώρα οι αποτειχισμένοι από την αίρεση σε σχέση με εκείνους που αποτειχίστηκαν νωρίτερα για θέμα Παραδόσεως που οδήγησε όμως τελικά, και ήδη το διαπιστώνουμε, στην αυτή αίρεση του Οικουμενισμού. Η φράσις κλειδί που γράφει είναι αυτή: “Ὅταν λοιπὸν, ὅλοι πιστεύωμεν ὁμοίως, τότε ὑπάρχει ἑνότης…”. Ποιός όμως διαφωνεί σε αυτό; Το θεωρούμε δεδεμένο! Για να έρθουμε όμως σε πρακτικά ζητήματα της εποχή μας. Δεν έχουμε την αυτή Πίστη με τους πατέρες της “Σύναξης” της Θεσσαλονίκης; Τό ίδιο πιστεύουμε! Μήπως, δεν πιστεύουμε το ίδιο με τους πατέρες και τους πιστούς του πατρίου εορτολογίου; Το ίδιο πιστεύουμε επίσης! Επομένως, τί θα υποστηρίξει κανείς πως δεν έχουμε το ίδιο πνεύμα; Θα ισχυριστούν, ίσως, ορισμένοι αυτό που γράφει πιο πάνω ο Ιερός Πατήρ, ότι δεν “ἀντιλαμβανώμεθα ὅλοι μὲ τὸν ἴδιον τρόπον τὸν σύνδεσμον”. Η διαφορά μας όμως δεν είναι σε θέματα Πίστεως αλλά θέματα τρόπου αποτειχίσεως και συγκεκριμένα σε θέμα ερμηνείας του 15ου κανόνος της Πρωτοδευτέρας Συνόδου. Κοινωνούν θα ισχυρισθείτε με όσους δεν διέκοψαν ακόμη κοινωνία. Όντως, το βρίσκω και ο ίδιος αντίθετο με την Παράδοση με τα παραδείγματα των Αγίων Πατέρων και τα κείμενα, όπως έχουν άπειρες φορές εκτεθεί στο αναγνωστικό κοινό, όμως δεν μπορούμε να τους ταυτίζουμε με τους μή αποτειχισμένους πολύ περισσότερο δε, με αυτούς που είναι φανερά στην αίρεση του Οικουμενισμού. Γι’ αυτό ακριβώς λέμε να γίνει Σύνοδος, διότι όλα αυτά θα λυθούν τότε. Επίσης, για τους Γ.Ο.Χ, εξηγήσαμε ήδη σε προηγούμενη ενότητα και θα επεκταθούμε αργότερα, πως δεν έχουμε το δικαίωμα ούτε σχισματικούς να τους θεωρούμε, καθότι, η διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος τους απέρριψε- που αποδείχθηκε ότι δεν κρατά την Πίστη, δεν λέω ότι στερείται προς το παρόν την Χάρη αλλά λειτουργεί θεσμικά και μόνο, χωρίς να κρατά την ουσία- και όχι η Εκκλησία του Χριστού, αφού όχι μόνο δεν έσφαλαν περί την Πίστη, όχι μόνο δεν έσφαλαν περί την Παράδοση αλλά, ακριβώς, επειδή δεν συγκατένευσαν την παραχάραξη της Παραδόσεως της εορτολογικής αλλαγής που θα έφερνε εξελίξεις μεταλλάξεως στην αίρεση του Οικουμενισμού αποτειχίστηκαν. Αυτό όμως δεν είναι παράπτωμα. Αυτό είναι άξιο επαίνου, μάλιστα, σε μια μελλοντική προς συγκρότηση Πανορθόδοξη Συνοδο. Βέβαια, κανείς δεν αρνείται, και οι ίδιοι το ομολογούν -το είδαμε σε σχόλια τις ημέρες αυτές που, δυστυχώς, αντί να λάβουν παράδειγμα ορισμένοι αποτειχισμένοι (από την αίρεση ή από την Εκκλησία;) και να το αντιμετωπίσουν με φιλότιμο σχολιάστηκε πικρόχολα και εμπαικτικά- ότι έχουν γίνει κάποιες κανονικές υπερβάσεις. Αυτές όμως μπορούν να διευθετηθούν άν υπάρχει καλή θέληση. Γι’ αυτό άλλωστε αναφερόμαστε στα δύο τελευταία κείμενα, στο τί ακριβώς θέλουμε την ώρα αυτοί όσοι όντως βρισκόμαστε στην Ορθοδοξία και στο τί ζητά ο Θεός από εμάς, ήτοι καρπούς θελήσεως, δηλαδή, έργα στην πράξη, εφόσον είμαστε μέλη του αυτού σώματος και θέλουμε να μείνουμε σε αυτό μετέχοντας και στην αυτή Θεία Τραπέζα.

Γράφει ο Άγιος Καβάσιλας: “Ἀνάγκη γὰρ κοινωνῆσαι γνώμης ᾧ κοινωνοῦμεν αἱμάτων, καὶ μὴ τὰ μὲν συνημμένους, τὰ δὲ διῃρημένους…. οὐ γὰρ ἑτέρωθεν ἡμῖν ἡ ζωή· τοῦτο δὲ οὐκ ἐξὸν δυνηθῆναι μὴ τὰ αὐτὰ βουλομένους, ἀνάγκη πρὸς τὴν τοῦ Χριστοῦ θέλησιν τὴν γνώμην καθόσον οἷόν τε ἀνθρώποις ἀσκῆσαι καὶ τῶν αὐτῶν ἐπιθυμεῖν καὶ τοῖς αὐτοῖς ἐκείνῳ χαίρειν παρασκεῦσαι. Τὰς γὰρ ἐναντίας ἐπιθυμίας μιᾶς ἀνίσχειν καρδίας τῶν ἀμηχάνων· «ὁ γὰρ πονηρὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ τῆς καρδίας οὐδὲν ἄλλο, φησί, προφέρειν οἶδεν ἢ πονηρόν, καὶ ὁ ἀγαθὸς ἀγαθόν.» Καὶ καθάπερ τοῖς ἐν Παλαιστίνῃ πιστοῖς, ὅτι τῶν αὐτῶν ἐπεθύμουν, «ἦν ἡ καρδία, φησί, καὶ ἡ ψυχὴ μία», τὸν ἴσον τρόπον εἴ τις τῷ Χριστῷ μὴ κοινωνὸς εἴη τῆς γνώμης, ἀλλ’ οἷς ἐκεῖνος ἐπιτάττει πρὸς παλινῳδίαν ἐξάγοι, τὴν ἑαυτοῦ ζωὴν οὐ πρὸς τὴν αὐτὴν ἐκείνῳ τάττει καρδίαν, ἀλλὰ δῆλός ἐστι καρδίας ἐξηρτημένος ἑτέρας· ἐπεὶ καὶ τοὐναντίον κατὰ τὴν ἑαυτοῦ καρδίαν εὗρε τὸν Δαβὶδ ὅτι «τὰς ἐντολάς σου, φησίν, οὐκ ἐπελαθόμην»”. Όταν ο Κύριος ρητώς μας λέγει:”Καὶ ὑπὲραὐτῶν ἐγὼ ἁγιάζω ἐμαυτόν, ἵνα καὶ αὐτοὶ ὦσιν ἡγιασμένοι ἐν ἀληθείᾳ” ποιοί είμαστε εμείς που θα τους απορρίψουμε; Ο Μεγαλύτερος και αρχαιότερος αντιαιρετικός άγιος, ο Ιωάννης ο Θεολόγος αυστηρά που κατακεραύνωσε τους αιρετικούς της εποχής του γράφει: ” Ἀδελφοί, οὐκ ἐντολὴν καινὴν γράφω ὑμῖν, ἀλλ᾿ ἐντολὴν παλαιάν, ἣν εἴχετε ἀπ᾿ ἀρχῆς· ἡ ἐντολὴ ἡ παλαιά ἐστιν ὁ λόγος ὃν ἠκούσατε ἀπ᾿ ἀρχῆς. Πάλιν ἐντολὴν καινὴν γράφω ὑμῖν, ὅ ἐστιν ἀληθὲς ἐν αὐτῷ καὶ ἐν ὑμῖν, ὅτι ἡ σκοτία παράγεται καὶ τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν ἤδη φαίνει.Ὁ λέγων ἐν τῷ φωτὶ εἶναι, καὶ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ μισῶν, ἐν τῇ σκοτίᾳ ἐστὶν ἕως ἄρτι. Ὁ ἀγαπῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῷ φωτὶ μένει, καὶ σκάνδαλον ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν· ὁ δὲ μισῶν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ἐν τῇ σκοτίᾳ ἐστὶ καὶ ἐν τῇ σκοτίᾳπεριπατεῖ, καὶ οὐκ οἷδε ποῦ ὑπάγει, ὅτι ἡ σκοτία ἐτύφλωσε τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ” (Α’ Ιω.2, 7-11).

Όποιος, λοιπόν, δεν είναι ενωμένος με τα υπόλοιπα μέλη, μία μόνο περίπτωση μπορεί να υπάρχει, να είναι ο ίδιος αποκομμένος από το Σώμα που σημαίνει ότι βρίσκεται σαφώς σε σχίσμα! Εν προκειμένω θα ισχυριστούν κάποιοι: Αν όντως έτσι συμβαίνει, τότε και εσείς με την αποτείχιση είστε εκτός Εκκλησίας. Πώς γίνεται όμως να είναι κανείς στο Σώμα του Χριστού και να μην έχει κοινωνία με τον επίσκοπό του; Απαντούμε: Όπως και οι Άγιοι Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ο Παλαμάς, Μάξιμος ο Ομολογητής και τόσοι άλλοι. Σαφώς, δεν βρισκόμαστε εκτός Εκκλησίας, διότι κρατώντας την Αλήθεια της Πίστεως, κρατήσαμε τον Ίδιο τον Χριστό που είναι η Κεφαλή μας, αφού ο Κύριος μας αποκάλυψε συγκεκριμένη Πίστη, με ορισμένο και οριοθετημένο περιεχόμενο δογματικής διδασκαλίας και έτσι, με αυτό τον τρόπο της ομολογίας μένουμε ενωμένοι με Αυτόν. Γι’ αυτό και ο Άγιος Γρηγόριος θα γράψει στον Αντιοχείας Ιγνάτιο:«Οἱ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, τῆς ἀληθείας εἰσί˙ καί οἱ μή τῆς ἀληθείας ὄντες, οὐδέ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἰσί»^[2], δηλ. «αὐτοί πού εἶναι μέ τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, αὐτοί εἶναι μέ τήν ἀλήθεια˙καί αὐτοί πού δέν εἶναι μέ τήν ἀλήθεια, δέν εἶναι οὔτε μέ τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ». Οἱ Οἰκουμενιστές δέν εἶναι μέ τήν ἀλήθεια, ἐπομένως. οὔτε μέ τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Όπως, τότε την εποχή του Αγίου,«διά τῶν αὐτῷ (τω διαβόλω) πειθηνίων Λατίνων, περί Θεοῦ καινάς εἰσφέρει φωνάς»^[3], «μέ τούς λατίνους, πού εἶναι πειθήνια ὄργανά του, εἰσάγει καινούργιες φωνές σχετικά μέ τόν Θεό», έτσι και τώρα στον καιρό μας, εκατό και πλέον έτη, ταλαιπωρεί την Εκκλησία και αναστατώνει τους πιστούς εκείνους που γνωρίζουν, τι πιστεύουν και τι ακριβώς συμβαίνει με τον Οικουμενισμό και τι υπογράφτηκε με την Σύνοδο του κολυμβαρίου το 2016. Όσο όμως είναι σοβαρό χάνοντας κανείς την αλήθεια να εκβληθεί της Εκκλησίας να άλλο τόσο είναι επικίνδυνο να μην μείνει ενωμένος με εκείνους που κρατούν την ομολογία της ΠΙΣΤΕΩΣ! “πεσεῖται ἐκ τοῦ κλίτους σου χιλιὰς καὶ μυριὰς ἐκ δεξιῶν σου, πρὸς σὲ δὲ οὐκ ἐγγιεῖ”(Ψλμ.90,7), το οποίο σημαίνει θα παίσουν από τα αριστερά χίλιοι και από τα δεξιά δέκα χιαλιάδες, πάντως θα παίσουν και το τραγικό είναι ξότι πορεύονται εις σωτηρίαν! Γι’ αυτό ο Κύριος προσεύχεται υπέρ αυτών να τους κρατήσει ο ενωμένους ο Θεός Πατήρ:

“Ἐγὼ δέδωκα αὐτοῖς τὸν λόγον σου, καὶ ὁ κόσμος ἐμίσησεν αὐτούς, ὅτι οὐκ εἰσὶν ἐκ τοῦ κόσμου, καθὼς ἐγὼ οὐκ εἰμὶ ἐκ τοῦκόσμου. Οὐκ ἐρωτῶ ἵνα ἄρῃς αὐτοὺς ἐκ τοῦ κόσμου, ἀλλ’ ἵνα τηρήσῃς αὐτοὺς ἐκ τοῦ πονηροῦ. Ἐκ τοῦ κόσμου οὐκ εἰσί, καθὼς ἐγὼ ἐκ τοῦ κόσμου οὐκ εἰμί.Ἁγίασον αὐτοὺς ἐν τῇ ἀληθείᾳ σου· ὁ λόγος ὁ σὸς ἀλήθειά ἐστι.Καθὼς ἐμὲ ἀπέστειλας εἰς τὸν κόσμον, κἀγὼ ἀπέστειλα αὐτοὺς εἰς τὸν κόσμον. Καὶ ὑπὲρ αὐτῶν ἐγὼ ἁγιάζω ἐμαυτόν, ἵνα καὶ αὐτοὶ ὦσιν ἡγιασμένοι ἐν ἀληθείᾳ. Οὐ περὶ τούτων δὲ ἐρωτῶ μόνον, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν πιστευσόντων διὰ τοῦ λόγου αὐτῶν εἰς ἐμέ, ἵνα πάντες ἓν ὦσι, καθὼς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοὶ κἀγὼ ἐν σοί, ἵνα καὶαὐτοὶ ἐν ἡμῖν ἓν ὦσιν, ἵνα ὁ κόσμος πιστεύσῃ ὅτι σύ με ἀπέστειλας. Καὶ ἐγὼ τὴν δόξαν ἣν δέδωκάς μοι δέδωκα αὐτοῖς, ἵνα ὦσιν ἓν καθὼς ἡμεῖς ἕν ἐσμεν, ἐγὼ ἐν αὐτοῖς καὶ σὺ ἐν ἐμοί, ἵνα ὦσι τετελειωμένοι εἰς ἕν, καὶ ἵνα γινώσκῃ ὁ κόσμος ὅτι σύ με ἀπέστειλας καὶ ἠγάπησας αὐτοὺς καθὼς ἐμὲ ἠγάπησας. Πάτερ, οὓς δέδωκάς μοι, θέλω ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ κἀκεῖνοι ὦσι μετ’ ἐμοῦ, ἵνα θεωρῶσι τὴν δόξαν τὴν ἐμὴν ἣν δέδωκάς μοι, ὅτι ἠγάπησάς με πρὸ καταβολῆς κόσμου. Πάτερ δίκαιε, καὶ ὁ κόσμος σε οὐκ ἔγνω, ἐγὼ δέ σε ἔγνων, καὶοὗτοι ἔγνωσαν ὅτι σύ με ἀπέστειλας· καὶ ἐγνώρισα αὐτοῖς τὸ ὄνομά σου καὶ γνωρίσω,ἵνα ἡ ἀγάπη ἣν ἠγάπησάς με ἐν αὐτοῖς ᾖ, κἀγὼ ἐν αὐτοῖς” (ΙΩ. 17,14-26).Εφόσον, λοιπόν, ο Κύριος πριν από το πάθος Του προσεύχεται γι’ αυτό το Θέμα σημαίνει ότι είναι το κέντρο, ο σκοπός της Εκκλησίας και πρέπει αυτό το ίδιο να είναι το ζητούμενο και από καθε πιστό, μάλιστα, από τους κληρικούς, εξαιρέτως δε, να είναι η μέριμνα των επισκόπων των τοπικών Εκκλησιών!

Υπάρχει όμως ένα κριτήριο με το οποίο αξιολογείται κάθε πιστός, κληρικός και λαϊκός, τί πραγματικά αγαπά και επομένως τι επιδιώκει με την θέλησή του, που έχει στραμένο τον νου και την σκέψη του. Και από αυτό αποκαλύπτεται, αν έχουμε πνευματικότητα, και τί είδους πνευματικότητα έχουμε. Αγαπούμε όσα αφορούν στον Κύριο και την Εκκλησία Του; Αγαπούμε τα πνευματικά “πράγματα” και τις αγιοπνευματικές καταστάσεις ή ζητούμε και προσδοκούμε εγκόσμιες χαρές και ψάχνουμε ανθρώπινη ανάπαυση έχοντας εγκοσμιοκρατικό και νοησιαρχικό τρόπο του σκέπτεσθαι; Ο άνθρωπος, σαφώς, για ότι αγαπά χαίρεται ενώ ότι μισεί το αποστρέφεται. Και αυτό λέει στον τελευταίο λόγο του ο άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας:”Ὑπερβολὴ δὲ θελήσεως, ἡδονὴ καὶ λύπη, τὸ μὲν προσιεμένης ὁτιοῦν, ἐκεῖνο δὲ ἐκτρεπομένης. Ὅθεν ἐν τούτοις ὁ ἄνθρωπος ὅ τί ἐστι φαίνεται καὶ ταῦτα τὸν ἑκάστου δείκνυσι τρόπον καὶ τοὺς πονηροὺς διΐστησι τῶν χρηστῶν. Καὶ οὕτω διττὸς ὁ τῶν ἀνθρώπων γίνεται βίος· τῶν μὲν πονηρῶν αἰσχροῖς καὶ ματαίοις, τῶν δὲ ἀγαθῶν χαιρόντων τοῖς ἀγαθοῖς· καὶ τῶν μὲν τοῖς δοκοῦσιν ἀηδέσι, τῶν δὲ τοῖς ὡς ἀληθῶς κακοῖς ἀχθομένων. Καὶ οὐ πονηρία καὶ χρηστότης μόνον, ἀλλὰ καὶ ῥᾳστώνη βίου καὶ δυσκολία καὶ τὸ δυστυχεῖν καὶ τὸ πράττειν εὖ, ἀπὸ τούτων κρίνεται”. Σε αυτή την βάση πλέον κρινόμαστε όλοι! Πρωτίστως όμως οι επίσκοποι. Αγαπούν την Εκκλησία και τί κάνουν γι’ αυτή την ενότητα συνεχίζουν να μνημονεύουν τον αιρετικό Πατριάρχη, τώρα πλέον και θεσμικά σχισματικό; Έτσι όμως δεν κρατούν ενότητα με την κεφαλή της Εκκλησίας. Κάνουν άλλοι αποτειχισμένοι ή παλαιοημερολογήτες δική τους παράταξη και περιχαρακώνονται ισχυριζόμενοι ότι μόνο αυτοί αποτελούν την Εκκλησία τότε αποσχίζονται αυτής. Οι παρατάξεις στο παλαιό και το νέο δεν αποτελούν χωριστά η κάθε μία την Εκκλησία αλλά όλες αυτές οι ομάδες και τα μεμονωμένα πρόσωπα, εφόσον κρατούν την ομολογία της Καθολικής Πίστεως , έχοντας Ορθόδοξο κανονικό Βάπτισμα και κοινωνώντας Σώμα και Αίμα Χριστού, δι Αυτού και της Αληθείας πρωτίστως, μετέχουν πλήρως και όχι τμηματικώς στην Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία την οποία όμως αν έχουν φόβο Θεού και αγάπη αληθινή δεν πρέπει να σχίζουν με ομάδες και παρατάξεις που δημιουργούν οι εγωϊσμοί, οι επισκοποποιήσεις και η παραχάραξη της Παραδόσεως, έστω και αν δεν αφορά πάντοτε θέματα πίστεως αλλά και ευταξίας και λατρείας και ζωής!

^[1] Λόγος ΙΑ’ Πατερικαὶ Ἐκδόσεις “Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς”, τόμ. 20, σελ. 686, ἑξ.

^[2] ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ, Λόγος ἀποδεικτικός περί τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ Ἁγίου Πνεύματος Α΄, εκδ. Γρηγόριος Παλαμᾶς, Θεσ/κη 1981, ΕΠΕ 1, Πρόλογος 3-4, σ. 68.

^[3] Ό. π., Πρόλογος 20-26, σ. 68.