Το μνημόσυνο για τους 15 απαγχονισθέντες της Κλαδοράχης το 1943

Επίσημοι προσκεκλημένοι,

Αγαπητοί Προσκυνητές,

Είναι τιμητικό, συγκινητικό και συνάμα συγκλονιστικό να έχει κάποιος ομιλητής την ευθύνη της αναφοράς των γεγονότων, που σκιαγράφησαν με μελανά χρώματα τον ρόλο των ΓερμανοΒουλγάρων κατακτητών στην περιοχή της Μακεδονίας και ιδιαίτερα της Φλώρινας στα δύσκολα χρόνια της κατοχής.

Τιμητικό πρωτίστως, επειδή στον ιερό αυτό τόπο, που βρισκόμαστε ως ταπεινοί προσκυνητές έπειτα από 73 χρόνια, καλούμαστε να αποτίσουμε φόρο τιμής σε ανθρώπους που εκτελέστηκαν από τα ξένα στρατεύματα, ως αντίποινα ενός γεγονότος αντίστασης και δράσης κατά της κατοχής. Τιμούμε αυτούς που κάποιοι τους επέλεξαν, τους διάλεξαν στην κυριολεξία και τους έβαλαν στο βιβλίο της ιστορίας αυτού του τόπου -ένα βιβλίο γραμμένο με ένα είδος ανεξίτηλης μελάνης, δηλαδή με αίμα- προσθέτοντας τα ονόματά τους στον ήδη μεγάλο κατάλογο των Ελλήνων ηρώων.

Τα γεγονότα είναι γνωστά περισσότερο στους παλιότερους, λιγότερο ίσως στους νεώτερους. Ήταν το πρωινό της Κυριακής 8 Αυγούστου του 1943, σε αυτόν ακριβώς τον χώρο, όταν ένοπλη ομάδα σε ενέδρα σκοτώνει έναν Γερμανό στρατιώτη και συλλαμβάνει άλλους δύο. Ο πρόεδρος της Κλαδοράχης Παναγιώτης Παππάς, αντιλαμβάνεται το γεγονός και φοβούμενος αντίποινα, ενημερώνει άμεσα την γερμανική φρουρά της Φλώρινας, η οποία, έπειτα από συνεννόηση με τη γερμανική διοίκηση της Θεσσαλονίκης και ταυτόχρονα σε άμεση συνεργασία με τον εντεταλμένο των Βουλγάρων στην περιοχή -εξωμότη- «Κάλτσεφ», ξεκινά ένα γαϊτανάκι στοχευμένων συλλήψεων στην ευρύτερη περιοχή της Φλώρινας και των χωριών, που διαρκεί μέχρι τα ξημερώματα.

Παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του τότε Νομάρχη Φλώρινας Κων/νου Μπόνη, ο οποίος καταφέρνει και απελευθερώνει κάποιους από τους αρχικά συλληφθέντες, το αποτέλεσμα είναι ένα:

Την επομένη ημέρα, Δευτέρα 9 Αυγούστου του 1943, «προς παραδειγματισμό και συνετισμό», 15 Έλληνες θα οδηγηθούν ένας – ένας στο αυτοσχέδιο ικρίωμα (ένα δοκάρι περασμένο ανάμεσα σε διχάλες δύο δέντρων).

Επί τρείς ημέρες και νύχτες εκτέθηκαν στα βλέμματα πρώτα των αθώων παιδιών, που μετέφεραν -τι ειρωνεία- το μακάβριο νέο στους γονείς τους και έπειτα σε όλους τους κατοίκους, οι:

1) Θωμαΐδης Θεόδωρος, Διευθυντής της Μικτής Χορωδίας του Φ.Σ.Φ. «Αριστοτέλης», γεννηθείς το 1907 στο Μοναστήρι.

2) Σταμπουλής Δημήτριος, ιερέας εκ Σκοπιάς, γεννηθείς εκεί το 1874 και αδερφός του επίσης δολοφονηθέντος (από τους βούλγαρους κομιτατζήδες το 1905) ιερέως παπα-Κώστα Σταμπουλή.

3) Αλέξανδρος Καραμανλής, κάτοικος Φλωρίνης, ηλεκτροτεχνίτης και υπάλληλος της Ηλεκτρικής Εταιρίας, γεννηθείς στην Αδριανούπολη το 1909.

4) Αθανάσιος Κουγιουμτζής, έφεδρος ανθυπολοχαγός, από την Πετρούσα Δράμας, γεννηθείς το 1914, κάτοικος Αμυνταίου.

5) Ιωάννης Τσόργος, ξυλουργός, γεννηθείς στα Αμάραντα Ιωαννίνων το 1911.

6) Χαράλαμπος Τορώνης, καφεπώλης, γεννηθείς το 1910 στην Κιουτάχεια της Μ. Ασίας.

7) Μεθόδιος Μπερέας, εργάτης από τον Άγιο Παντελεήμονα, γεννημένος το 1910.

8) Νικόλαος Τσακίρης, ιδιώτης από τη Φλώρινα.

9) Απόστολος Ρωμανίδης γεωργός από τις Κάτω Κλεινές, γεννημένος στο Καρς.

10) Τηλκερίδης Τριαντάφυλλος γεωργός από τις Κάτω Κλεινές, γεννημένος στο Καρς.

11) Κωστίδης Ναούμ γεωργός από τη Μελίτη, γεννηθείς το 1879.

12) Μπατής Νισήμ έμπορος από τα Ιωάννινα, που αντάλλασσε λάδι με σιτάρι.

13) Λεβή Ααρών, έμπορος από τα Ιωάννινα που αντάλλασσε λάδι με σιτάρι.

14) Βακαλόπουλος Βασίλειος έμπορος από τα Ιωάννινα.

15) Τσίτος Γρηγόριος δάσκαλος γεννημένος το 1880 στη Χίνκα Ιωαννίνων.

Μόνο ρίγη συγκινήσεως μπορεί κάποιος να νιώθει κατά την ανάγνωση των ονομάτων των 15 ηρώων.

Έπειτα από τρεις ημέρες, παρουσία των Γερμανών, έγινε η αποκαθήλωση και η ταφή των ηρώων στο διπλανό λιβάδι. Αξίζει να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο, ότι το σχοινί με τη θηλιά από τον λαιμό του μαέστρου του Αριστοτέλη Θωμαΐδη, το απέσπασε με κίνδυνο της ζωής του ένας εργάτης–μέλος του Φ.Σ.Φ. «Αριστοτέλης», κατά την διαδικασία της ταφής και έπειτα από χρόνια το παρέδωσε στον σύλλογο, όπου έως σήμερα φυλάσσεται σε ειδική θήκη. Επί τέσσερα χρόνια η θηλιά αυτή, με απόφαση του Δ.Σ. του Φ.Σ.Φ. «Αριστοτέλης», παραχωρήθηκε στο Μουσείο Στρατιωτικής Ιστορίας των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων στη Δρέσδη της Γερμανίας, σε Έκθεση κειμηλίων για τις θηριωδίες των Ναζί, την οποία επισκέφθηκαν χιλιάδες επισκέπτες από όλον τον κόσμο.

Συγκλονιζόμαστε από το γεγονός, ότι ο τρόπος επιλογής των 15 Ελλήνων από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής τον Αύγουστο του 1943 στην Κλαδοράχη, είχε στόχο να στείλει μήνυμα σε πολλαπλούς αποδέκτες.

Πρωτίστως στον Φ.Σ.Φ. «Αριστοτέλης», ο οποίος με την απώλεια του μαέστρου του Θεόδωρου Θωμαΐδη πλήρωνε, την συμβολή του στην ανάδειξη της φιλοπατρίας των κατοίκων της Φλώρινας, οι οποίοι με πρωτόγνωρο ζήλο και αυταπάρνηση πλαισίωναν τα τμήματα του Αριστοτέλη και συμμετείχαν σε εκδηλώσεις πολιτισμού με υψηλό εθνικό φρόνημα και πάθος για αντίσταση, σε δύσκολους και σκοτεινούς για τη χώρα καιρούς, κόντρα στις όποιες επιδιώξεις των κατακτητών και, ιδιαιτέρως, των Βουλγάρων.

Με τον απαγχονισμό του παπα-Δημήτρη Σταμπουλή, ιερέα από την ιστορική Σκοπιά, οι συνεργάτες των Γερμανών, προσπάθησαν να στείλουν μήνυμα στους Γραικομάνους των χωριών της Φλώρινας και ταυτόχρονα στην εκκλησία, με απώτερο σκοπό την κάμψη του ηθικού και τον εκφοβισμό τους.

Για τους υπόλοιπους εκτελεσθέντες, που ο καθένας ξεχωριστά είχε το δικό του μερίδιο στην αντίσταση κατά των κατακτητών, με ενέργειες είτε προσωπικές είτε μελών των οικογενειών τους, ο σκοπός ήταν και πάλι η κάμψη του φρονήματος της αντίστασης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και τους εμπόρους που τυχαία βρέθηκαν στην περιοχή μας από τα Ιωάννινα, τους εκτέλεσαν ακριβώς για τους ίδιους σκοπούς.

Τέλος, για να κλείσει η αλυσίδα, αναφέρω τον δάσκαλο Τσίτο, επειδή είναι παλαιά παράδοση του τόπου μας, οι όποιες ιδέες για απελευθέρωση και αντίσταση, να έχουν πάντα αφετηρία (εκτός από τις οικογένειες των νέων) τα σχολεία του έθνους μας.

Ετούτος δω ο λαός δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του.

Στεκόμαστε τούτη την ώρα μπροστά στο μνημείο που ο «Αριστοτέλης» ανέγειρε το 1981 με εισφορές των μελών του, καλλιτεχνική δημιουργία του συμπολίτη μας κ. Γρηγορίου Χατζηλάμπρου, οδοντιάτρου – καλλιτέχνη και μέλους του Δ.Σ. του Φ.Σ.Φ. «Αριστοτέλης», με έκδηλο συμβολισμό: η «ηττημένη» ανεστραμμένη αγχόνη που στοχεύει την ουράνια δόξα και η «στενή πύλη» δια της οποίας τα θύματα διήλθαν στην αθανασία της ιστορίας. Καταθέτοντας μέσα από την καρδιά μου και πιστεύοντας ότι εκφράζω όχι μόνο τους παρισταμένους αλλά και όλους τους Φλωρινιώτες, θέλω να δηλώσω για άλλη μια φορά αυτό που έχει τονισθεί και από άλλους ομιλητές:

Ο Αριστοτέλης δεν χώρισε, δεν ξεχώρισε και δεν ξέχασε ποτέ κανέναν: όλοι οι νεκροί είναι δικοί μας και όλους τους τιμούμε με τον δέοντα σεβασμό! Όλοι τους, ομόδοξοι και ετερόδοξοι, ήταν Έλληνες που θυσιάστηκαν για την πατρίδα! Σε όλους το Αιωνία η Μνήμη και για όλους η δέηση. Όλοι τους ήταν ήρωες!

Κάθε χρόνο τέτοια μέρα, θυμόμαστε. Κάθε χρόνο πρέπει να θυμόμαστε. Γιατί αν ξεχάσουμε, θα πάψουμε να υπάρχουμε ως Λαός.

Έχουμε ιερή υποχρέωση στους δύσκολους καιρούς που ζούμε –μέσα σε μια Νέα κατοχή, με νέους σύγχρονους όρους ιδίως οικονομικού πολέμου και επιθετικού θρησκευτικού φανατισμού- να παραδειγματιστούμε, να πορευθούμε στα χνάρια των προηγούμενων και να απαντήσουμε στις προκλήσεις των καιρών με σθένος, αυταπάρνηση και όραμα!

Έχουμε υποχρέωση να συνεχίσουμε να παράγουμε πολιτισμό και να διαφυλάττουμε τα Άγια και Ιερά που παραλάβαμε!

Έχουμε υποχρέωση να κρατήσουμε την φλόγα του «Αριστοτέλη» αναμμένη, όπως ξεκίνησε ακριβώς πριν 75 χρόνια, ως ιδεολογικό φάρο, προς το «ωραίον και το εθνικόν», για το καλό των παιδιών μας! για το καλό της πατρίδας μας!

Έχουμε υποχρέωση να μνημονεύουμε τους νεκρούς μας!

Έχουμε υποχρέωση να τιμάμε τους νεκρούς μας!

Αυτό λοιπόν κάνουμε και σήμερα!

Ψάλουμε ξανά το Αιωνία η Μνήμη Αυτών.