28η Οκτωβρίου 1940: Ένας λαός μια ψυχή!

Γράφει ο Γεώργιος Τρυφωνόπουλος

Στις 3 τα μεσάνυχτα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρέσβης Γκάρτσι επιδίδει στον Έλληνα πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, το ιταλικό τελεσίγραφο στο οποίο η Ιταλία απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από την Ελληνοαλβανική μεθόριο. Από την πλευρά του ο έλληνας πρωθυπουργός αρνείται, εκφράζοντας την γνώμη ενός κυριάρχου λαού απαντά ΟΧΙ, εισάγοντας παράλληλα την χωρά στον πόλεμο.

Νομίζω ότι δεν θα πρέπει να επισέλθω σε σύνδρομα και προκαταλήψεις, τύπου «ο λαός είπε το όχι», ή ο Μεταξάς δεν είπε όχι, αλλά «έχουμε πόλεμο». Τέτοιου είδους θεωρήσεις δεν βοηθούν την ιστορική πορεία, αλλά κατατάσσουν ένα πανελλήνιο γεγονός ανδρείας και αντιστάσεως, που θα παραμένει αναλλοίωτο στην ιστορία, στην φανταστική σφαίρα της πολιτικής πόλωσης. Και ναι ο Μεταξάς είπε το όχι, κι όντως συμβαίνει η γνώμη ενός δικτάτορα να συμπίπτει με την θέση ενός ολόκληρου λαού, αφού στο σημείο αυτό βρίσκεται η ίδια η πατρίδα και εκεί δεν χωρούν ούτε πολιτικές, ούτε πολιτειακές διαφορές.

Και ξεκινά από νωρίς το πρωί ένα ανεπανάληπτο έπος. Με την βοήθεια του Θεού και την ενότητα των Ελλήνων, η φασιστική Ιταλία γνωρίζει απανωτές ήττες, η μια διαδέχεται την άλλη, η ομοψυχία και το σθένος ενός λαού κάμπτει την στρατιωτική και αλαζονική υπεροχή του Μουσολίνι. Και σε λίγο στέλνει το μήνυμα σ’ όλη την Ευρώπη ότι οι δυνάμεις του άξονας, μπροστά στην βούληση ενός λαού για ελευθερία, με πίστη στα ιδανικά και τις αξίες του, δεν είναι ανίκητες. Και κάποιους μήνες παραπάνω η χιτλερική Γερμανία θα υποκλιθεί στην ανδρεία των Ελλήνων, που κατάφερε να ξεπεράσει ξακουστός ευρωπαϊκούς στρατούς.

Αλλά και στην κατοχή, όπου η κυβέρνηση έφυγε από την Ελλάδα για να οργανώσει στο εξωτερικό την αντίσταση, ένας ρωμαλέος, ασπρισμένος μα με ψυχή νεανίου, προερχόμενος από τα ματωμένα χώματα της Ποντιακής γης, ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθός Φιλιππίδης, θα αρνηθεί την παρουσία του στη παράδοση της πόλεως των Αθηνών, καθώς και την τέλεση της ορκωμοσίας της κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου . Το έργο του ισάξια θα συνεχίσει και ο διάδοχος του Δαμασκηνός Παπανδρέου. Οργανώσεις, φορείς όλοι θα βρεθούν στην κοινή γραμμή της αντίστασης, άλλος μπροστά από τους κατακτητές, έτερος δίπλα σ’ αυτούς για το καλό της αντίστασης και την προστασία των ανυπεράσπιστων πολιτών, ενώ άλλοι θα ανεβούν στα βουνά και θα χτυπούν πισώπλατα τον εχθρό. Όλοι οι Έλληνες με τον τρόπο τους στις επάλξεις, τι κι αν υπήρχαν προδότες και υπονομευτές και από την ίδια ακόμα την εκκλησία, δεν υπάρχει λόγος να το κρύβουμε, όμως εκείνοι δεν μπορούν να επισκιάσουν την αντίσταση ενός λαού, δεν αναφέρονται, επειδή ακριβώς δεν έχουν να προσφέρουν κάτι να εμπνεύσουν, να καθοδηγήσουν. Την ιστορία αυτού του λαού δεν την γράφουν οι προδότες, αλλά οι θυσίες, οι αγώνες, οι σκληρές μάχες, οι αντιστάσεις. Όλοι μαζί σ’ έναν αγώνα, μια ιδέα, ένα όνειρο, έναν κοινό παρονομαστή την πατρίδα. Ας σωθεί αυτή τώρα κι ύστερα θα βρούμε τις διαφορές, ύστερα ο καθένας θα υπηρετήσει από το δικό του μετερίζι τις απόψεις και τις πολιτικές του πεποιθήσεις. Και να η πατρίδα λεύτερη πάλι, οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα οι Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι φεύγουν και τώρα ξανά από την αρχή, ελεύθεροι και δυνατοί!

Όμως, τώρα θα ξεκινήσει ο πραγματικός πόλεμος, επειδή τώρα αποφάσισαν κάποιοι Έλληνες να σώσουν την πατρίδα από κάποιους άλλους Έλληνες και εκείνοι με την σειρά τους απ’ αυτούς. Τώρα πια ο συστρατιώτης, ο συναγωνιστής, γίνεται δεξιός, αριστερός, κόκκινος, μπλε, πράσινος. Τέσσερα και πλέον χρόνια θα διαρκέσει ο εμφύλιος σπαραγμός στα όπλα, όμως στην συνείδηση, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην καθημερινότητα, θα φτάσει μέχρι και σήμερα. Έλληνες αναγάγοντας, ιδεολογικές διαφορές, σε εθνικές επιλογές και κινδύνους, κατασκευάζουν αόρατους εχθρούς και πολεμούν μεταξύ των, με διαιτητές τους ξένους φίλους και συμμάχους από κάθε πλευρά. Τώρα πια θα μετριέται η εθνική συνείδηση με την δεξιά πολιτική ταυτότητα και η αντιστασιακή δράση με την αριστερή κατεύθυνση. Αν είσαι δεξιός θα είσαι φασίστας, αν είσαι αριστερός δημοκράτης. Αν είσαι αριστερός θα είσαι Βούλγαρος, ανθέλληνας, ενώ αν είσαι δεξιός πατριώτης.

Να λοιπόν τι ακριβώς μας υπενθυμίζει κάθε χρόνο η επέτειος της 28^η Οκτωβρίου 1940, την απώλεια του προσανατολισμού μας, πως ξεκινήσαμε όλοι μαζί, δεξιοί, αριστεροί, χέρι-χέρι ενωμένοι στην λεωφόρο του θριάμβου της δοξασμένης Ελλάδος και πως διασπασμένοι καταλήξαμε στην σημερινή ψωροκώσταινα των μνημονίων. Το ’40 η χρυσή εποχή των μεγάλων νικών, της παγκόσμιας αναγνωρίσεως ενός μικρού λαού, αλλά μεγάλου στην ψυχή και τα ιδανικά, που έχει πλέον κατάντησε «νεόπλουτος» επαίτης της Ευρώπης. Αλλά πως μπορεί κανείς να περιμένει την συνέχιση αυτού του θριάμβου, όταν ακόμα και σήμερα αναζητά νικητές και ηττημένους, σ’ έναν εμφύλιο πόλεμο, όταν θεωρεί πως το φάγωμα των σαρκών του αποτέλεσε σπουδαίο σταθμό στην ιστορία του.

Αν σήμερα δεν ξεπεράσουμε αυτές τις αγκυλώσεις, αν δεν θέσουμε την ύπαρξη της πατρίδος, πάνω και πέρα από οποιαδήποτε πολιτική διαφοροποίηση, δεν μπορούμε να δούμε τις ένδοξες εκείνες μέρες του ’40. Τότε που ένας λαός ευρισκόμενος σε εμπόλεμη κατάσταση με στρατιωτικά λιοντάρια της εποχή, έγραφε λαμπρή ιστορία.

Είναι αδιανόητο σήμερα, άνθρωποι της νέας γενιάς, γεννημένοι στις τελευταίες δεκαετίες του παρελθόντος αιώνος και στις αρχές αυτού, να πάσχουν από «μετεμφυλιακές διαταραχές και σύνδρομα». Αν θέλουμε να πάμε μπροστά, να ξεφύγουμε από την δίνη των μνημονίων , θα πρέπει να κατεβάσουμε από το εθνολογικό πεδίο της πολιτικές μας διαφορές και να τις προσαρμόσουμε στο πεδίο του διαλόγου, να κάνουμε την διαφορά όχι διαχωριστική γραμμή, αλλά εμπλουτισμό των ιδεών και των οραμάτων για μια νέα Ελλάδα. Η αντίθεση να πάψει να είναι κριτήριο, είτε εθνικοφροσύνη, είτε δημοκρατίας, αλλά στοιχείο ενότητας με μια κοινή βάση την πατρίδα.

Το όραμα του Φιλίππου ενσαρκώθηκε μέσα από τις διαφορές των πόλεων-κρατών, με κοινή βάση, αυτή των Ελλήνων, όλοι μαζί με διαφορετικές αντιλήψεις και νοοτροπίες, αλλά ουδέποτε διασπασμένοι, μπροστά στο έθνος όλα ενώνονται. Ο Περσικός κίνδυνος απωθήθηκε από όλους τους Έλληνες, η εθνική παλιγγενεσία του 1821, έγινε απ’ όλους τους Έλληνες, πριν γίνουν Γαλλικό, Ρωσικό και Αγγλικό κόμμα. Αλλά και το έπος του 1940, γράφτηκε σ’ αυτήν την ενότητα, όταν Μεταξάς και ο ελληνικός λαός, βρέθηκα κάτω από την ίδια ασπίδα που λέγεται Ελλάδα.

Ωστόσο, στον αγώνα αυτό της εθνικής ενότητας οφείλουν και πρέπει να οι πολιτικοί, η εκκλησία, η δικαιοσύνη, ο στρατός, η αστυνομία, οι παραγωγικές δυνάμεις, οι πνευματικοί άνθρωποι, κάθε φορέας του δημοσίου γίγνεσθαι. Διότι αυτά τα χρόνια αντί να αποτελούν ενωτικό κρίκο του λαού, πολλές φορές, όχι πάντοτε μετέφεραν την πολιτική διαφορετικότητα, στην καθημερινή ζωή, εγκλώβισαν, τις σκέψεις, τις δημιουργίες, τους ίδιους τους ανθρώπους σε φανταστικές διαχωριστικές ζώνες.

Οι εθνικές επετείοι, είναι αφορμή για περισυλλογή, είναι υπόμνηση του μεγέθους και των επιτυχιών που μπορεί να φτάσει αυτή η χώρα, όταν διατηρήσει την εθνική της ομοψυχία. Έτσι θα πρέπει να ερμηνεύονται κι όχι ως μέσω επαιτείας, ή επιβολής σεβασμού, οι ιστορικές επιτυχίες, γίνονται αφορμή για ανόρθωση, έναυσμα για καινούργιες δημιουργίες, κίνητρο για να πρωτοστατήσει η Ελλάδα, όπως και τότε, σ’ ένα κόσμο απόκοσμο, διακηρύσσοντας ότι η δίψα ενός λαού για ελευθερία, εθνική κυριαρχία, δικαιοσύνη, δημοκρατία, εργασία, κοινωνική ισότητα, μπορούν να νικήσουν καθένα που τις επιβουλεύεται.

Αλλιώς, θα παράγουμε εχθρούς, θα μας φταίνε οι Γερμανίες, οι Μασόνοι, οι σκοτεινές, δυνάμεις, η Νέα Τάξη πραγμάτων, ενίοτε θα χρησιμοποιούμε και ονόματα αγίων, κατασκευάζοντας στο μεγαλύτερο μέρος προφητείες για να εξυπηρετήσουμε τον μεγαλοϊδεατισμό μας. Δυστυχώς όμως ο εχθρός θα είναι ο ίδιος μας ο εαυτός, που βλέποντας την σκιά του, θα νομίζουμε ότι πολεμάμε…