Αντί χαιρετισμού ή «Μη μου χαλάς τη μέρα»

Σκέψεις για το συνέδριο που, τελικά, δεν ανακοινώθηκαν προφορικά

Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε με σκοπό να διαβαστεί στην έναρξη του Πανελλήνιου Συνεδρίου Εκπαιδευτικών Δυτικής Μακεδονίας, με τίτλο «Σχολείο για μια σύγχρονη κοινωνία αλληλεγγύης», που ξεκίνησε σήμερα, Παρασκευή 26 Μάϊου 2017 και θα τελειώσει αύριο Σάββατο το βράδυ, στους χώρους της Παιδαγωγικής Σχολής Φλώρινας. Δεν διαβάστηκε, γιατί η τελική μου εκτίμηση ήταν πως η ανάγνωσή του μπροστά στο πολυπληθές ακροατήριο, θα εκλαμβανόταν από τους συνδιοργανωτές του συνεδρίου ως πολεμική εναντίον τους, ακόμη και ως προσωπική επίθεση. Κι επειδή δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου, αλλά η δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάπτυξη ειλικρινούς διαλόγου, ο οποίος με κριτικό πνεύμα θα αντιμετωπίσει την εικόνα παρακμής και άφατης ελαφρότητας που παρουσιάζουν τα ποικιλώνυμα συνέδρια, αλλά και κάθε είδους επιμορφωτική δράση, το καταθέτω γραπτά για να προσεγγιστεί νηφάλια και να καταστεί επικοινωνιακά αποτελεσματικό.

Αυτό το συνέδριο ως προς τη θεματολογία του συμπεριλαμβάνει τα πάντα, όπως άλλωστε σχεδόν όλα τα συνέδρια που αφορούν την εκπαίδευση. Η επιστημονική επιτροπή αποτελείται από 53 και η οργανωτική από 44 μέλη. Επίσης, το συνέδριο αυτό έχει μια όμορφη και λειτουργική ιστοσελίδα, καλλιτεχνική αφίσα, όλες τις σημαντικές ημερομηνίες, ανακοινώσεις στα media και σημαντικό αριθμό φιλοφρονητικών σχολίων στα social media, 80 εικοσάλεπτες εισηγήσεις, 10 εργαστήρια μιάμισης ώρας, 15 αναρτημένες ανακοινώσεις και περισσότερους από 123 εισηγητές. Λίγες ημέρες πριν, υπήρξε και ανακοίνωση για ένα θεματικό συμπόσιο, το οποίο, καθώς φαίνεται, δεν θα γίνει. Τέλος, το συνέδριο αυτό είναι ανοιχτό σε κάθε ενδιαφερόμενο, είτε αυτός επιθυμεί να συμμετέχει ενεργά είτε να παρακολουθήσει ως απλός σύνεδρος. Αυτή είναι μια εικόνα ευημερίας.

Στην αφίσα του συνεδρίου αναφέρεται πως οι σχολικοί σύμβουλοι της Περιφερειακής Διεύθυνσης Δυτικής Μακεδονίας είναι συνδιοργανωτές αυτού του συνεδρίου. Συνεπώς, κι εγώ ανήκω σε αυτή την ομάδα, ιδιότητα που όμως απέκτησα χωρίς καν να ερωτηθώ. Ό,τι γνωρίζω γι’ αυτό το συνέδριο οφείλεται στα μακροσκελή email που στάλθηκαν είτε υπηρεσιακά είτε από επικεφαλής της προσπάθειας αυτής, προς όλους όσοι σχετίζονται με αυτό. Αλλά και από την ενημερωμένη ιστοσελίδα του συνεδρίου.

Θα μπορούσα να αρνηθώ, ευγενικά βέβαια, τη συνδιοργάνωση. Επίσης, θα μπορούσα να μην είχα υποβάλει αίτημα στην Περιφερειακή Διεύθυνση για συμμετοχή των εκπαιδευτικών της 3ης Εκπαιδευτικής Περιφέρειας. Θα ήταν, όμως, ένα ιδιότυπο σαμποτάζ. Αντίθετα, προτίμησα να είμαι εδώ, όπως και οι εκπαιδευτικοί της Περιφέρειάς μου, για δυο λόγους: είναι ένα κοινωνικό γεγονός που αφορά τον εκπαιδευτικό κόσμο της περιοχής, συνεπώς υπάρχουν μεγάλα περιθώρια ωφέλειας και, δεύτερον, θεωρώ σκόπιμο να δούμε για μια ακόμη φορά ένα ακόμη συνέδριο και να ασκήσουμε κριτική με σκοπό να αλλάξουμε πορεία.

Αυτό το πανελλήνιο συνέδριο διοργανώθηκε μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες. Και παρά το γεγονός ότι μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι δεν είναι έτσι, ο επείγων χαρακτήρας των email που στάλθηκαν, με την υπόμνηση «να λάβουν γνώση ενυπόγραφα όλοι οι εκπαιδευτικοί», οι αγωνιώδεις τηλεφωνικές συνομιλίες, οι αλλεπάλληλες προσκλήσεις προς πάσα κατεύθυνση, δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνειών. Πρεμούρα, άγχος, ανυπομονησία για την αίσια έκβαση του εγχειρήματος και την είσπραξη μιας κάποιας προσωπικής ωφέλειας. Χαρακτηριστικά της ματαιότητας του εφήμερου.

Ένα επιστημονικό συνέδριο πρέπει να είναι προϊόν της εποχής του, να απαντά σε ερωτήματα και αγωνίες της κοινότητας στην οποία απευθύνεται. Να έχει δηλαδή προσανατολισμό και σκοπό και οργανική σχέση με τον κόσμο που το περιβάλλει. Η θεματολογία αυτού εδώ του συνεδρίου, όμως, συμπεριλαμβάνει τα πάντα, με επίσημο ένδυμα εκπαιδευτικό, κάτι που φαίνεται να επιβεβαιώνεται και από τους τίτλους των εισηγήσεων. Σημειώνω εδώ, ότι, σύμφωνα με την πρόσκληση, με εισήγηση ή άλλης μορφής παρέμβαση σε αυτό εδώ το συνέδριο μπορούσε να συμμετέχει οποιοσδήποτε. Αρκεί να το θέλει.

Στις πολυσυλλεκτικές επιτροπές, επιστημονική και οργανωτική, όπως και στα προεδρεία των συνεδριών συμπεριλαμβάνονται άτομα τα οποία ουδέποτε ρωτήθηκαν για τη συμπερίληψή τους. Ενημερώθηκαν εκ των υστέρων. Εκόντες, αλλά και άκοντες και ανυποψίαστοι μαζί. Όπως, εκτιμώ, υπάρχουν και ανυποψίαστοι ομιλητές. Ο εντυπωσιακός αριθμός των μελών των δύο επιτροπών τι ακριβώς δηλώνει, υποδηλώνει, συνδηλώνει; Πολλά μέλη της επιστημονικής, όπως και της οργανωτικής επιτροπής είναι ταυτόχρονα και εισηγητές, με μία, δύο ή και τρεις εισηγήσεις. Ποιος κρίνει ποιον και με ποια κριτήρια;

Οι εργασίες που θα παρουσιαστούν εκπληρώνουν επιστημονικές προϋποθέσεις; Εγγυάται η επιστημονική επιτροπή κάτι τέτοιο; Πόσες εργασίες υποβλήθηκαν και τελικά απορρίφθηκαν από την επιστημονική επιτροπή; Συμφωνώ ότι δεν θα πρέπει αυτές οι διαδικασίες να είναι άκρως αυστηρές και εξαντλητικές, κάτι που δεν ταιριάζει άλλωστε και με τον χαρακτήρα των επιστημών της αγωγής, αλλά έχουμε φτάσει στο σημείο να μην κρατάμε ούτε τα προσχήματα πλέον.

Τι πετυχαίνει, εντέλει, αυτό εδώ το συνέδριο; Κοντολογίς θα παραθέσω μερικές προσωπικές μου εκτιμήσεις.

• Δίνει το δικαίωμα στους συνδιοργανωτές να επαίρονται ότι ενεργούν δημοκρατικά, καθώς το συνέδριο απευθύνεται σε όλους.
• Στα πλαίσια της απόλυτης συναίνεσης δεν υπάρχει κανένας παραπονεμένος, ή, έστω, δυσαρεστημένος. Όλοι όσοι ζήτησαν κάτι, βλέπουν το όνομά τους γραμμένο στο πρόγραμμα του συνεδρίου.
• Προσφέρει ακόμη: βεβαιώσεις, ανέξοδες φιλοφρονήσεις, στον πραγματικό ή στον ψηφιακό κόσμο, άφθονες φωτογραφίες για το Facebook, ρωγμή στην αφάνεια, ευκαιριακή δημοσιότητα, πεδίο δημόσιων σχέσεων. Είναι τελικά, μια καλή ευκαιρία ικανοποίησης προσωπικών επιδιώξεων.
• Το πανελλήνιο αυτό συνέδριο, όπως άλλωστε και τα διεθνή και τα παγκόσμια συνέδρια, επιφυλάσσομαι για τα διαπλανητικά, στην έναρξή του έχει πανηγυρικό χαρακτήρα, στιγμές προσωπικής αποθέωσης και δίνει την ευκαιρία για ανέξοδους κομπασμούς. Αυτά για δυο τρεις ώρες. Μετά μένουν τρεις – κι ο κούκος τέσσερις.
• Αν και η γενικόλογη και αόριστη αξιολόγηση μετά το τέλος των εργασιών θα κάνει λόγο για ένα επιτυχημένο, θαυμάσιο, εξαιρετικό συνέδριο, το συνέδριο αυτό δεν θα είναι παρά μια ακόμη απόδειξη για την επιστημονική ένδεια και την ευτέλεια που χαρακτηρίζει παρόμοια εγχειρήματα.
• Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου θα φανεί για εκατομμυριοστή φορά η απόλυτη – εν πολλοίς δικαιολογημένη – αδιαφορία των συνέδρων για τα καθαυτό συμβάντα του συνεδρίου.
• Καθώς ο ψηφιακός κόσμος υποκλίνεται στις ανάγκες μας, η διοργάνωση μορφωτικών ή επιμορφωτικών εγχειρημάτων μεγάλης έκτασης είναι πια πολύ εύκολη. Γίνεται, όμως, με απίστευτα ανεύθυνο τρόπο, με προχειρότητα, χωρίς γνώση, αλλά και όταν υπάρχει γνώση, χωρίς εκτίμηση και σεβασμό, ούτε για τον χαρακτήρα των εγχειρημάτων ούτε για το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Κι έτσι συκοφαντούν και καταστρέφουν τα δίκτυα μετάδοσης της γνώσης.
• Μέσα από τέτοιες διαδικασίες κατακρημνίζεται το κύρος των θεσμών και των δομών της εκπαίδευσης, τραυματίζεται όχι μόνο η εικόνα, αλλά και η ίδια η εκπαίδευση και, τελικά, απαξιώνεται ο εκπαιδευτικός. Ο οποίος, με τη σειρά του, με πολύ δίκιο, απαξιώνει τους εκπροσώπους των θεσμών και των δομών. [Προσθήκη μετά τον συγκινητικό χαιρετισμό του Δημήτρη Πνευματικού στην έναρξη του συνεδρίου: Ο εκπαιδευτικός είναι η μόνη ελπίδα για την εκπαίδευση.]

Κλείνοντας, σας καλώ να αναστοχαστούμε για τα πεπραγμένα μας και να στοχαστούμε πλατιά και βαθιά για την επόμενη μέρα, καθώς εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τους πολίτες του αύριο, συνεπώς οι επιλογές μας καθορίζουν το αύριο.

Γιάννης Κασκαμανίδης

Σχολικός σύμβουλος δημοτικής εκπαίδευσης