Τα φαντάσματα του παρελθόντος
Γράφει η Αναστασία Δημ. Ράπη,
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια ενηλίκων
Τα τραύματα της παιδικής ηλικίας έχουν αυτή τη μοναδική ικανότητα να αφήνουν ανεξίτηλα τα σημάδια τους ακόμη και στην ενήλικη ζωή. Τραυματικές εμπειρίες που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών της ζωής μας, μας στοιχειώνουν και μας ακολουθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της κοινωνικής μας αλληλεπίδρασης. Η συναισθηματική, η σωματική, η σεξουαλική κακοποίηση ή ακόμη και η παραμέληση αποτελούν “μαύρο σύννεφο” και συνοδεύουν το άτομο και στα μετέπειτα αναπτυξιακά του στάδια.
Το τραυματικό γεγονός που διαδραματίζεται κατά τη παιδική ηλικία προκαλεί αρνητικές συνέπειες, όπως υψηλότερους κινδύνους κατάθλιψης, διπολικής διαταραχής, άγχους, παχυσαρκία και προβλήματα συμπεριφοράς. Σύμφωνα μάλιστα και με μία επιστημονική έρευνα, το 80% των ατόμων που είχαν κακοποιηθεί ως παιδιά, εμφάνιζαν τουλάχιστον μία ψυχιατρική διαταραχή σε ηλικία 21 ετών. Επίσης, η διαταραγμένη παιδική ηλικία είναι δυνατό να οδηγήσει στη χρήση ναρκωτικών ή το αλκοόλ σε μία προσπάθεια του νέου να απαλύνει τον πόνο του. Σε μία ταραγμένη παιδική ηλικία, είναι πολλά τα δύσκολα που χρειάζεται να ξεπεραστούν, όμως υπάρχει βοήθεια. Κατανοώντας σε βάθος τι εμποδίζει την επούλωση, μπορεί να είναι βοηθητικό στη διαδικασία της ανάκαμψης.
Το τραυματισμένο άτομο αργεί να συνειδητοποιήσει την πηγή του πόνου του.
Τα παιδιά δεν έχουν κανένα πλαίσιο αναφοράς όταν συμβαίνουν τραυματικές εμπειρίες, με αποτέλεσμα να βλέπουν την πραγματικότητα σαν κάτι το κανονικό, ειδικά αν οι γονείς τους είναι η πηγή της αγωνίας τους. Συχνά, κάτι που συμβαίνει πολύ αργότερα, όταν βρεθούν σε υγιέστερες οικογένειες ή όταν μεγαλώσουν τα δικά τους παιδιά, τότε είναι που βλέπουν πόσο επιζήμια ήταν η παιδική τους ηλικία. Δυστυχώς, όσο περισσότερο ένα άτομο περιμένει να δεχθεί βοήθεια, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η επούλωσή του.
Το τραύμα μπορεί επίσης να έχει βιολογικό υπόβαθρο
Οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον ότι το παιδικό τραύμα μπορεί να αλλάξει τη δομή του εγκεφάλου και να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται ορισμένα γονίδια. Στη μελέτη του 2012 απο το Brown University, το τραύμα στην παιδική ηλικία όπως η κακοποίηση ή η απώλεια ενός γονέα, βρέθηκε να μεταβάλει τον προγραμματισμό των γονιδίων που ρυθμίζουν το στρες, ενισχύοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης διαταραχών όπως άγχος και κατάθλιψη.
Μπορεί το παρελθόν να ξεπερνιέται αλλά να μένει ακόμη η οδυνηρή ανάμνηση
Μερικοί βρίσκουν πολύ επίπονη την ιδέα της επιστροφής στο παρελθόν. Άλλοι μπορεί να είναι πρόθυμοι να το κάνουν, αλλά θεωρούν ότι είναι αδύνατο να λύσουμε την καταιγίδα των εμπειριών της παιδικής ηλικίας. Συχνά το μόνο που απομένει είναι μια πλωτή αίσθηση του άγχους. Ο πόνος γίνεται δύσκολος να εξαλειφθεί όταν η πηγή της δεν μπορεί να εντοπιστεί.
Τα συναισθήματα μπορεί να απομονωθούν.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η φροντίδα γίνεται πάρα πολύ επικίνδυνη για το παιδί, έτσι ώστε οι ίδιοι να μουδιάζουν το συναίσθημα. Αυτό, όχι μόνο βλάπτει την ικανότητα τους να οικοδομήσουν υγιείς σχέσεις, αλλά περιπλέκει και αργότερα τις μετέπειτα προσπάθειες τους να έχουν πρόσβαση στα συναισθήματα που απαιτούνται για την επούλωση.
Μπορεί να είναι δύσκολο να φιμώθουν οι εσωτερικές φωνές.
Τα παιδιά πιστεύουν όλα τα πράγματα που τους λένε για τον εαυτό τους. Αν αυτά τα πράγματα είναι αρνητικά-ότι δηλαδή είναι άχρηστα, τεμπέλικα, ηλίθια, άσχημα, μια αποτυχία ή ποτέ δεν θα τους υπολογίσουν τόσο όσο σε σχέση με τα αδέρφια τους- μπορεί να τα αφήσει τόσο ανάξια για μια καλύτερη ζωή όσο και ανίκανα να αλλάξουν.
Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως το τραύμα της παιδικής ηλικίας αλλοιώνει τον εσωτερικό ψυχικό κόσμο του παιδιού και συχνά επαναλαμβάνεται και στην ενήλικη ζωή. Συμπεριφορές που παρατηρούνται από το παιδί κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής τους, συνήθως επαναλαμβάνονται από τα ίδια στη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους. Για παράδειγμα, ένα παιδί που μεγαλώνει με βία, είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιήσει ως ενήλικας βία ώστε να επιλύσει ορισμένες διαφορές. Για να παραδώσουμε λοιπόν στη κοινωνία υγιείς ενήλικες θα πρέπει πρωτίστως να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στη παιδική ηλικία των ατόμων. Εάν αυτό δε συμβεί, τα φαντάσματα του παιδιού τον ακολουθούν σε όλα τα μετέπειτα αναπτυξιακά στάδια.
