4 Οκτωβρίου Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων: Ζούμε σε πλήρες διαζύγιο με τη φύση και το περιβάλλον

Γράφει ο Δρ. Κωνσταντινόπουλος Συμεών

Η αγωγή για την προστασία των ζώων βρίσκεται μπροστά από ένα μεγάλο πεδίο θεμάτων ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις περιπτώσεις της ιδιωτικής διατήρησης των ζώων, της εμπορικής εκμετάλλευσης αυτών, των πειραμάτων με τα ζώα και της προστασίας των μεμονωμένων ζωικών υπάρξεων.

Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία ο άνθρωπος παίρνει ένα πλήρες διαζύγιο από τη φύση. Μια πρόχειρη μελέτη αντιμετώπισης των ζώων αποκαλύπτει μια δραστηριότητα του ανθρώπου με καταστροφικές συνέπειες τόσο για το ζώα όσο επίσης και για το περιβάλλον.

Η ηθικολολογική θέση απέναντι στα ζώα δεν έχει σήμερα καμιά ισχύ στις ανεπτυγμένες βιομηχανικά χώρες, όπου στα πλαίσια της ατομικής διατήρησης ζώων, των εφαρμοζόμενων τεχνικών μαζικής εκτροφής και των εφαρμοζόμενων πειραμάτων πάνω στα ζώα, στην πράξη γίνεται μια τέτοια συναναστροφή με τα ζώα, που δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να χαρακτηρισθεί ως ανθρωπολογική, σε σχέση με τις μορφές συμπεριφοράς απέναντι στα ζώα σε παλιότερες εποχές. Αν θεωρήσει κανείς ταυτόχρονα ότι τέτοιες συμπεριφορές προκύπτουν κατά κανόνα ακούσια και υποκειμενικά, χωρίς κακή πρόθεση, ωστόσο ο μοντέρνος πολιτισμός, αντικειμενικά παρατηρούμενος, με τις πρακτικές, που χρησιμοποιεί καταλήγει σε καταστάσεις πολύ συχνά, οι οποίες ξεπερνούν κατά πολύ τα σύνορα του βασανισμού των ζώων και μάλιστα το επιτρεπόμενο μέτρο της πρόκλησης βλαβών.

Είναι γεγονός αναντίρρητο πως αρκετά δισεκατομμύρια ζώα κάθε χρόνο κακοποιούνται με ποικίλους τρόπους από τον άνθρωπο. Η εντατική, βιομηχανικού τύπου, εκτροφή τους, η υποβολή τους σε παντοειδή πειράματα, η αιχμαλωσία τους κάτω από άθλιες ή λιγότερο άθλιες συνθήκες, η χρησιμοποίησή τους στις στρατιωτικές επιχειρήσεις και το κυνήγι είναι κάποιοι από αυτούς τους τρόπους συμπεριφοράς.

Μια άλλη συγκριτικά τάση της απάνθρωπης συναναστροφής με τα ζώα του μοντέρνου πολιτισμού προκύπτει κυρίως από τα πλαίσια της μαζικής εκτροφής ζώων, κυρίως γουρουνιών, μοσχαριών και πουλερικών. Η σύγχρονη μαζική εκτροφή ζώων πρέπει να χαρακτηρισθεί, σύμφωνα με την ομόφωνη εκτίμηση των ειδικών, ως ένα μοναδικό μεγάλο βασανιστήριο ζώων.

Όπως υποστηρίζουν μερικοί, αυτός είναι ένας πραγματικός πόλεμος που έχει επιβληθεί σιγά σιγά κυρίως από τη δεκαετία του 70. Ένας πόλεμος που διεξάγεται ενάντια σε όλα τα είδη που τρώει ο άνθρωπος. Σε ένα εφιαλτικό σύμπαν της βιομηχανικής εκτροφής ζώων, όπου δεκάδες δισεκατομμύρια ζώα στέλνονται κάθε χρόνο στη σφαγή για να θρέψουν τους όλο και περισσότερους σαρκοφάγους. Εκατομμύρια βόδια και μοσχάρια, που έχουν δει την ημέρα της ζωής τους με τεχνητή γονιμοποίηση, κλείνονται μέσα σε τεράστιους στάβλους, μακριά από τα πράσινα βοσκοτόπια, τα οποία δεν έχουν δει ποτέ, ούτε θα δουν ποτέ. Κοτόπουλα στοιβάζονται σε γιγαντιαία υπόστεγα-αποθήκες παραχορτασμένα με αντιβιοτικά, όπου δεν έχουν τη δυνατότητα να κινηθούν, όπου το ράμφος τους σφραγίζεται για να μην τσιμπάει το ένα το άλλο. Για να μην αναφερθεί κανείς στις φάρμες των γουρουνιών.

Όλα αυτά τα είδη δεν προσδοκούν πλέον τον κύκλο των εποχών, τις περιόδους ζευγαρώματος, ζώα που έχουν μετατραπεί σε μηχανές παραγωγής κρέατος, ζώα μειούμενα σε μονάδες χρήσιμες οικονομικά για τον άνθρωπο, αδιαφορώντας και περιφρονώντας για τις ανάγκες κίνησης, αναπαραγωγής των ζώντων αυτών οργανισμών.

Σε αυτές τις σύγχρονες εντατικές εκτροφές ζώων εκδηλώνεται μια απουσία συναισθήματος για τα ζώα^. η εκτροφή γίνεται τόσο περισσότερο αμφισβητήσιμη από ηθικής άποψης, όσο πιο πολύ από το ένα μέρος το ζώο μειώνεται αποκλειστικά σε οικονομικό κέρδος, ή γίνεται ένα αντικείμενο κατανάλωσης και από το άλλο μέρος μια ειδική για το είδος εκμετάλλευση και εκτροφή του ζώου, η οποία αποβλέπει στην πληρωμή από τον καταναλωτή μιας εντελώς λογικής τιμής. Η αντίφαση είναι ότι μορφή αυτή της εκτροφής των ζώων κυρίως λαμβάνει χώρα μέσα στις κοινωνίες της υπεραφθονίας και σε αυτές τις κοινωνίες ακόμη και το τάισμα χηνών υλοποιείται με πιεστικό και εξαναγκαστικό τρόπο με στόχο την απόκτηση σε όσο το δυνατό πιο σύντομο χρονικό διάστημα του εκλεκτού στη γεύση συκωτιού τους. Σύμφωνα με υπολογισμούς που έκανε ο William Kearns η προσφερόμενη καθημερινά ποσότητα σιταριού σε κάθε χήνα θα ήταν αντίστοιχη με την ποσότητα των 15 κιλών μακαρονιών, που θα έπρεπε να φάει ένας άνθρωπος συγκριτικά ημερησίως.

Και βέβαια παίρνει απεχθείς τάσεις ο τρόπος αυτός της εκτροφής των ζώων, εκεί ακριβώς όπου στοχεύει στην ικανοποίηση καθαρά αναγκών πολυτέλειας, όπως στην περίπτωση μικρών ζώων που διατηρούνται στα κλουβιά ειδικά για το δέρμα τους. Είναι επίσης απαράδεκτα τα εκατομμύρια βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονται τα ζώα κατά το στάδιο του πειραματισμού με σκοπό την παραγωγή ειδών πολυτελείας, όπως για παράδειγμα κοσμητικών ή ακόμη τα πειράματα για ιατρικούς σκοπούς. Σε ό,τι αφορά την τεχνητή εκτροφή των ζώων, αξίζει να αναφερθεί εδώ η άποψη του Hans Jonas: «Συνιστά την τελευταία ταπείνωση επιδέξιων αισθησιακά και κινητικά ζώων, συναισθηματικών και δραστήριων για ζωή οργανισμών, από τους οποίους καταληστεύτηκε το δικό τους περιβάλλον και οι οποίοι φυλακίστηκαν για μια ολόκληρη ζωή σε χώρους, οι οποίοι φωτίζονται τεχνικά και μέσα στους οποίους οι οργανισμοί αυτοί ταΐζονται με αυτόματα, αναπαράγονται με μηχανές ωοτοκίας και μετατρέπονται σε μηχανές κρέατος^. όλα αυτά δεν έχουν σχεδόν τίποτα κοινό με τη φύση. Δεν μπορεί να γίνει λόγος κάτω από τέτοιες συνθήκες για «ανοιχτόκαρδες υπάρξεις» και για μια «εγγύτητα» πρόσωπο με πρόσωπο των υπάρξεων αυτών με τον άνθρωπο.

 Το αταβιστικό; πάθος για δολοφονία των ζώων.

Μερικοί διατείνονται ότι το πάθος αυτό προέρχεται από την παλαιολιθική ή από την εποχή των παγετώνων, πριν από 20.000 χρόνια περίπου. Ωστόσο, αυτό είναι άλλοθι του μοντέρνου ανθρώπου για να δικαιολογήσει τις δικές του σκοτεινές τάσεις και τα σκοτεινά του ένστικτα, επιρρίπτοντάς τα στις πλάτες του δικού του παλαιολιθικού προγόνου ή αδελφού. Είναι πράγματι έτσι; Ρίχνοντας μια ματιά, ωστόσο, σε εκείνη την εποχή των παγετώνων, όπως είναι για παράδειγμα στις σπηλιές της Altamira στην Ισπανία και της Lasco στη Νότια Γαλλία θα πεισθούμε για το αντίθετο. Οι σπηλιές δεν ήταν μόνο καθημερινοί τόποι ζωής, τα σπίτια εκείνων των ανθρώπων, αλλά και το δικό τους ιερό-άδυτο και η δική τους καλλιτεχνική γκαλερί, όπου βλέπουμε ταυτόχρονα και τη δική τους μυθική και αισθητική ψυχή με την εκ γενετής τάση για την καλλιτεχνική και φιλοσοφική έκφραση του όντος εκείνου, ενσωματώνοντας πράγματι αυτή στις δυνάμεις της φύσης και του κόσμου. Τα δικά τους έξοχα πέτρινα σχήματα, τόσο πολύ επινοητικά και για τη μοντέρνα τέχνη, συνιστούν σημάδι για τη θεοποίηση των ταράνδων, από τους οποίους εξαρτιόταν και η δική τους υπόσταση. Ο πρόγονός αυτός τους σκότωνε αυτούς, ζητώντας τη συγγνώμη τους με τελετή, με το μέτρο, τόσο όσο να διασφαλισθεί η ζωή του και τόσο μόνο και όχι όπως οι υπερχορτασμένοι κυνηγοί της σημερινής εποχής μας.

Με στόχο την ενασχόληση του ανθρώπου στον ελεύθερο χρόνο, η οποία θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, μεταφέρονται, χωρίς καμιά αντίστοιχη προετοιμασία σε εξοπλισμό και κατοίκηση, νέα ζώα μέσα σε αεροπορικούς σάκους από ξένες χώρες, όπως ακριβώς μεταφέρονται αναμνηστικά αντικείμενα, έτσι που τα περισσότερα πολύ μακριά από το δικό τους βιότοπο ψοφούν σε άθλια κατάσταση.

Έχει γεννηθεί, λοιπόν, μια ολόκληρη βιομηχανία ζώων στις χιλιάδες πόλεις του πολιτισμού της ευημερίας, με ένα εμπόριο που ανθεί και το οποίο έχει ως στόχο αποκλειστικά το κέρδος. Εκμεταλλεύεται, λοιπόν, αυτή η βιομηχανία την όρεξη του ανθρώπου για συλλογή, για περιποίηση και για ποικίλες επαφές με τα ζώα. Επιπλέον εκμεταλλεύεται η βιομηχανία τη μη δυνάμενη να εκπληρωθεί ανάγκη για περιπέτεια του ανθρώπου των πόλεων, την απομάκρυνση του μοντέρνου ανθρώπου από τη φύση καθώς την ανάγκη και απαίτηση για ψυχαγωγία με έτοιμα αντικείμενα παρατήρησης. Οι αριθμοί που αναφέρονται για την τύχη αυτών των ζώων, τα οποία γίνονται αντιληπτά ως εμπόρευμα, είναι τρομακτικοί.

Ο σύγχρονος άνθρωπο ζει σε μια κλειστή ανθρώπινη σφαίρα, χωρίς τη δυνατότητα να δει την πραγματικότητα έξω από αυτή τη σφαίρα, δηλαδή την αιματοχυσία-εξόντωση πλασμάτων του δημιουργού και της στέρησης του αναφαίρετου δικαιώματος ζωής των άλλων υπάρξεων. Το μεγαλείο του ανθρώπου θα πρέπει να εκφράζεται όχι μόνο από τη δική του σχέση προς το συνάνθρωπο, αλλά και από τη δική του σχέση προς τους αδύναμους και ανήμπορούς να υπερασπιστούν τη ζωή τους.

Τέλος, δεν πρέπει να παραλείψει κανείς να αναφέρει το αυτοκίνητο, ένας από τους μεγάλους σύγχρονους δολοφόνους ανθρώπων, ζώων, ερπετών πουλιών και εντόμων.

Είναι επομένως καιρός για μια επανεξέταση των σχέσεων ανθρώπων – ζώων και για μια πιο σε βάθος εξέταση του είδους των ηθικών υποχρεώσεων, τις οποίες οφείλουμε να αναλάβουμε απέναντι στα μη ανθρώπινα όντα του πλανήτη

Εφόσον επιθυμεί κανείς να πετύχει ένα περιορισμό των βλαβών που προκαλούνται από τον άνθρωπο στα ζώα, τότε χρειάζονται να γίνουν στην πράξη συνολικές κοινωνικές προσπάθειες. Δεν αρκούν μόνο να ληφθούν μέτρα από νομικής πλευράς. Σημαντικό επίσης είναι μαζί με τα νομικά μέτρα να γίνει μια εκτενής ευαισθητοποίηση της δημόσιας συνείδησης και μια καλλιέργεια της ευαισθητοποίησης. Αυτή μπορεί να υλοποιηθεί με τη βοήθεια ποικίλων πρωτοβουλιών, αρχής γενομένης από την ιδιωτική συνεισφορά, με τη βοήθεια των οργανώσεων προστασίας των ζώων και με μια ευρύτερη προσπάθεια διαφώτισης της κοινής γνώμης, μέσω δημοσιεύσεων, με φιλμ, με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Και κυρίως χωρίς τη βοήθεια μιας εκτεταμένης εκπαιδευτικής προσπάθειας και μιας προσπάθειας αγωγής δεν μπορεί να στεφθεί από επιτυχία καμιά νομοθετική προσπάθεια στην περιοχή της προστασίας των ζώων. Η ίδια η ζωή του κάθε είδους θα πρέπει να μπει στην προτεραιότητα και να αποκτήσει την ιδιαίτερή της αξία. Η επικράτηση και κυριαρχία των οικονομικών συμφερόντων δεν πρέπει να γίνεται σε βάρος της ζωής. Η προστασία των ζώων για αυτό θα πρέπει να πάρει την αρμόζουσα θέση στην περιοχή της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Επομένως η προστασία των ζώων θα πρέπει να γίνει ένα κεντρικό κομμάτι της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης .

Στη συνέχεια παραθέτω μερικά άρθρα από τη διεθνή διακήρυξη των δικαιωμάτων των ζώων

Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων

Η Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων πρωτογιορτάστηκε το 1931 σ’ ένα συνέδριο περιβαλλοντιστών στη Φλωρεντία, ως ένας τρόπος για την ευαισθητοποίηση κοινού και ειδικών για τα υπό εξαφάνιση ζώα. Από τότε, η γιορτή διευρύνθηκε και περιλαμβάνει όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου.

Η 4η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ζώων, επειδή συμπίπτει με τον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που έχει αναγορευτεί από την Καθολική Εκκλησία ως προστάτης των ζώων και του περιβάλλοντος.

H Διεθνής Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ζώων (1978)

Άρθρο 1
Όλα τα ζώα γεννιούνται με ίσα δικαιώματα στη ζωή και στη δυνατότητα ύπαρξης.

Άρθρο 2
1. Ο άνθρωπος οφείλει να σέβεται τη ζωή κάθε ζώου.
2. Ο άνθρωπος ανήκει στο ζωικό βασίλειο και δεν μπορεί να εξοντώνει ή να εκμεταλλεύεται τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου. Αντίθετα, οφείλει να χρησιμοποιεί τις γνώσεις για το καλό των ζώων.
3. Κάθε ζώο δικαιούται φροντίδας, προσοχής και προστασίας από τον άνθρωπο.

Άρθρο 3
1. Κανένα ζώο δεν πρέπει να υποβάλλεται σε κακομεταχείριση ή απάνθρωπη συμπεριφορά.
2. Αν η θανάτωση ενός ζώου θεωρηθεί υποχρεωτική πρέπει να γίνεις στιγμιαία, ανώδυνα και χωρίς καμιά πρόκληση αγωνίας του ζώου.