Ξένοι στα ξένα

Φαίνεται πως έφτασε ο καιρός να έρθουν και στην πόλη μας, ή γύρω από αυτήν, άνθρωποι που βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση και έχουν την ανάγκη μας. Οι άνθρωποι αυτοί, δεκάδες χιλιάδες που φιλοξενούνται σε κέντρα υποδοχής ή σε άλλα καταλύματα ανά την επικράτεια, ασφαλώς και δεν προσδοκούσαν τον εγκλωβισμό τους στη χώρα μας, πόσο μάλλον στην πόλη μας, κάτω από δύσκολες έως απάνθρωπες συνθήκες, με τα παιδιά τους και με τα ελάχιστα αντικείμενα του υλικού τους παρελθόντος.

Αυτό που χρειάζεται τώρα εδώ στη Φλώρινα είναι ο λόγος. Λόγος ανθρωπιστικός, καταφατικός, συγκαταβατικός, γενναιόδωρος και ανοιχτόκαρδος· λόγος αγωνιστικός που θα εστιάζει στον πυρήνα του φαινομένου, ότι δηλαδή πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ανάγκη και θα προτρέπει σε έναν έμπρακτο ανθρωπισμό, στην ανάληψη δράσης. Γιατί αν το καθημερινό σιτηρέσιο και η διαμονή των ανθρώπων αυτών είναι ήδη εξασφαλισμένα, χρειάζεται επιπλέον η δημιουργία ενός κοινωνικού πλαισίου, ενός δικτύου ανθρώπινων σχέσεων που θα τους προσφέρει ψυχοσυναισθηματική ασφάλεια προκειμένου να περιοριστεί το κενό που έχει δημιουργήσει η απώλεια του δικού τους κοινωνικού ιστού. Χρειάζονται ανθρώπινες σχέσεις με φυσική παρουσία,όταν και όπου οι περιστάσεις το επιτρέπουν ή το επιβάλλουν, γιατί μόνο έτσι είναι δυνατή η κατανόηση του προβλήματος, η ενσυναίσθηση και ο σεβασμός, η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη.

Προτεραιότητα έχουν τα παιδιά, ιδίως αυτά που είναι σε σχολική ηλικία, καθώς αυτή η ηλικιακή ομάδα διατρέχει τους μεγαλύτερους κινδύνους όσον αφορά τον ψυχοσυναισθηματικό τους κόσμο, αφού βιώνουν τραυματικά την κατάσταση στην οποία βρίσκονται, αλλά και τη μελλοντική τους πορεία, καθώς η απώλεια της παιδικής ηλικίας και των σχολικών χρόνων είναι συνθήκες ικανές να τα οδηγήσουν στο περιθώριο των κοινωνιών όπου πρόκειται να ζήσουν, ως τραγικές υπάρξεις που θα κουβαλούν το τραύμα του ξεριζωμού και της απόρριψης. Είναι στοιχειώδης μας υποχρέωση ως κοινωνίας υποδοχής – έστω και προσωρινής – να σεβαστούμε τα δικαιώματα αυτών των παιδιών και να σταθούμε δίπλα τους, να δώσουμε λίγο από τον προσωπικό μας χρόνο, όταν και όπου χρειαστεί και να υποστηρίξουμε κάθε ενέργεια που θα συμβάλλει στον περιορισμό και την εξάλειψη των συνεπειών που προκαλεί η κατάσταση στην οποία βρίσκονται.

Υπάρχουν πολλοί ακόμη λόγοι που είναι ικανοί όχι μόνο να άρουν τις όποιες επιφυλάξεις, αλλά και να πείσουν για τη σοβαρότητα του προβλήματος και την αναγκαιότητα της συνεισφοράς μας. Όπως, επίσης, μπορούν να ξεγυμνώσουν τα κίνητρα της αποφυγής, της άρνησης, της συνωμοσιολογίας και της κινδυνολογίας και να αποκαλύψουν την ανυπαρξία στοιχειώδους λογικής που τις συνέχει. Μια, εμπεριστατωμένη όμως, ματιά στο μωσαϊκό του πληθυσμού της χώρας μας, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους και εντεύθεν, είναι αρκετή για να μας πείσει για την τρομακτική ισχύ της τάσης του ανθρώπου να μετακινείται και να εγκαθίσταται εκεί όπου η εκάστοτε συγκυρία του επιτρέπει. Μπορούμε ακόμα να δούμε τις τάσεις, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματα των κοινωνιών υποδοχής, για να διαπιστώσουμε ότι τότε, όπως και τώρα, η αποδοχή και η άρνηση ήταν παρούσες. Και θα βεβαιωθούμε ότι η άρνηση του διαφορετικού ανθρώπου δεν γίνεται με κριτήριο την εθνική ή εθνοτική του καταγωγή, αλλά με μόνο κριτήριο το είναι διαφορετικός: σε όλη τη διάρκεια του 20ου αι. η άρνηση αφορούσε τους ελληνικής καταγωγής πληθυσμούς που κατέφθαναν στην Ελλάδα, ενώ τώρα αφορά ανθρώπους με διαφορετική καταγωγή. Όμως πρόκειται για άρνηση. Και στις δύο περιπτώσεις. Να είναι άραγε σύντομες περίοδοι μικροψυχίας, ή μήπως μια μακράς διάρκειας απουσία οποιασδήποτε ευαισθησίας; Κι αν η αποδοχή, η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη συντείνουν στην ειρηνική εγκατάσταση και αποκατάσταση των κάθε φορά νεοφερμένων, στην κοινωνική αναπαραγωγή και στην ειρηνική συμβίωση, η άρνηση αδυνατεί να συμβάλλει σε κάτι θετικό για τον άνθρωπο και την κοινωνία και έχει να προσφέρει μονάχα φθηνό και ψεύτικο άλλοθι στη βία. Αν αδυνατεί κανείς να αναγνωρίσει το κακό, τότε δεν έχει καμία ηθική υποχρέωση. Η δύναμη βρίσκεται στην πειθώ, ενώ η αδυναμία στη βία.

Πρέπει να ανησυχούμε; Φυσικά και πρέπει. Υπάρχουν πολλοί λόγοι.Η κλιματική κρίση εγκαθιδρύεται πλέον ως μόνιμη κατάσταση και μαστίζει τον πλανήτη. Η χρήση του όρου «κλιματική αλλαγή» μοιάζει μάλλον με ευφημισμό.  Η δημογραφική ένδεια της Ελλάδας και της Ευρώπης συνολικά είναι το μείζον ζήτημα για το οποίο πρέπει να ανησυχούμε, καθώς η δημογραφική ευημερία είναι αυτή που εξασφαλίζει στο πέρασμα του χρόνου τη διατήρηση και μετεξέλιξη των κοινωνιών και των πολιτισμών και στον σύντομο χρόνο την ευημερία των νοικοκυριών. Επιπρόσθετα, η δημογραφική ένδεια προσφέρει εύφορο έδαφος στον ανορθολογισμό και έτσι ενισχύονται τα φοβικά σύνδρομα, όπως αυτό του μετασχηματισμού της Ευρώπης σε προτεκτοράτο, φαντασιακών ή υπαρκτών, ισλαμικών μορφωμάτων και οι θεωρίες αντικατάστασης των ευρωπαίων χριστιανών από μουσουλμάνους. Πρέπει να ανησυχούμε για την ανθρωπιστική κρίση που μαστίζει εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο των πλανήτη και είναι συνέπεια των ανθρωπογενών και φυσικών καταστροφών, της ανισότητας και της υπανάπτυξης. Ο ερχομός στην πόλη μας ανθρώπων που έχουν ανάγκη, είναι συνέπεια αυτής της κρίσης, αυτού του ανθρωπιστικού ολέθρου, που, για την ώρα, δεν φαίνεται κάτι να τον επιβραδύνει, πολύ περισσότερο να τον σταματά.

Να ανησυχούμε και για κάτι ακόμα. Αν σε αυτή την περίσταση αδυνατούμε να αναγνωρίσουμε τις αιτίες που οδηγούν σε γεγονότα και καταστάσεις που έχουν ως συνέπεια την προσφυγιά και τον κατατρεγμό, τον ξεριζωμό και τη μετανάστευση, τότε είναι πολύ πιθανόν να μην αναγνωρίζουμε, υποθετικά μιλώντας, τις αιτίες του δικού μας μελλοντικού ξεριζωμού. Διακατεχόμαστε από μια βεβαιότητα ότι αυτά τα προβλήματα αφορούν πάντα κάποιους άλλους και είμαστε πεπεισμένοι ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί σε μας. Ότι εμείς δεν θα βρεθούμε ποτέ σε αυτή την κατάσταση.Εμείς θα είμαστε πάντα εδώ, πάντα καλά, θα ζούμε ήσυχα και δεν θα πειράζουμε κανέναν. Έλλειψη προνοιακής συνείδησης; Προφανώς. Όταν κυριαρχεί η άγνοια, τόσο για το παρελθόν όσο και για τους παράγοντες διαμόρφωσης του παρόντος, τότε είναι πολύ πιθανόν να μην αντιλαμβανόμαστε ορθά ούτε το παρόν ούτε, πολύ περισσότερο, να έχουμε μια στοιχειώδη προετοιμασία, διανοητικής τουλάχιστον μορφής, για το μέλλον. Αδυνατούμε να συνειδητοποιήσουμε,ή δεν διανοούμαστε καν, ότι είμαστε απόγονοι ανθρώπωνπου μετακινήθηκαν ή ότι υπάρχει περίπτωση να μετακινηθούμε κι εμείς κάποια στιγμή στο μέλλον. Διηγήσεις, αφηγήσεις και ιστορίες, μύθοι και παραμύθια, σιωπές και αποκρύψεις, χοντροκομμένα ψέματα, διαστρέβλωση και νοθεία, ανορθολογισμός και ιδιοτέλεια, ιδεολογική χρήση και προπαγάνδα έχουν οδηγήσει, στην καλύτερη περίπτωση, στη δημιουργία μιας ψευδο-ιστορικής συνείδησης και μια στρεβλής πολιτικής παιδείας, στην άγνοια και την απουσία κριτικής σκέψης, στον ρατσισμό και στον φασισμό.

Οι άνθρωποι που πρόκειται να έρθουν στη Φλώρινα είναι άνθρωποι σε μεταβατικό στάδιο και κάθε μετάβαση εγκυμονεί κινδύνους γι’αυτούς, είτε λόγω εγγενών είτε λόγω εξωτερικών παραγόντων. Σε ότι μας αφορά, η κατανόηση του φαινομένου θα πρέπει να είναι το πρώτο μας βήμα και η ανθρωπιά και η αλληλεγγύη μας το επόμενο.

Γιάννης Κασκαμανίδης

δάσκαλος