Διευκρινήσεις σχετικά με το μνημείο στο Πισοδέρι

Γράφει ο Ιωάννης Αμπατζόγλου*

Το μνημείο στο Πισοδέρι στήθηκε από την ομάδα Μακεδόνες Δραμινοί στις 17 Ιουνίου 2020 και όπως ήταν αναμενόμενο προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Κυρίως ενοχλήθηκαν αυτοί που δεν θέλουν να υπάρχει μνημείο που θα θυμίζει την αντίσταση των Ελλήνων κατά της υπογραφής της Συμφωνίας των Πρεσπών. Ασκήθηκε όμως κριτική και από άλλες πλευρές. Σχετικά με τις αντιδράσεις του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Πρεσπών και του δημάρχου κ. Παναγιώτη Πασχαλίδη έχει γίνει αναφορά σε προηγούμενο άρθρο και έχουν δοθεί οι απαραίτητες εξηγήσεις.

Σε αυτό το άρθρο υπάρχουν ερωτήσεις και απαντήσεις υπό μορφή συνέντευξης, ώστε να φανεί τι πραγματικά συνέβη, κάτω από ποιες συνθήκες και να φωτιστούν σημεία τα οποία πολλοί δεν γνωρίζουν.

Γιατί το αποκαλούμε μνημείο;

Στο λεξικό του Ι. Σταματάκου διαβάζουμε, μνημεῖον: «ἐνθύμιον περί τινος (προσώπου ἤ πράγματος), κάτι πού μᾶς ἀνακαλεῖ εἰς τήν μνήμην μας πρόσωπόν τι ἤ πρᾶγμα»¹. Η συγκεκριμένη μαρμάρινη στήλη λοιπόν, με την επιγραφή που φέρει, μας θυμίζει το γεγονός της αντίστασης των Ελλήνων κατά της υπογραφής της επαίσχυντης Συμφωνίας των Πρεσπών με την οποίαπαραχωρήθηκε το όνομα της Μακεδονίας, αλλά και η μακεδονική ταυτότητα και γλώσσα στους Σκοπιανούς. Δεν σημαίνει ότι με αυτό το μνημείο τιμούμε νεκρούς όπως έχουν υποστηρίξει κάποιοι κακοπροαίρετοι. Άλλωστε, στα αποκαλυπτήρια του μνημείου δεν κάναμε ούτε μνημόσυνο ούτε στεφάνι καταθέσαμε, αφού δεν υπήρξαν νεκροί στα επεισόδια που έγιναν κατά την ημέρα της υπογραφής της Συμφωνίας των Πρεσπών. Επομένως, ούτε ηρώο κατασκευάσαμε, ούτε υποτιθέμενους νεκρούς τιμούμε εκεί. Αυτή η μαρμάρινη στήλη είναι απλά ένα σημείο μνήμης για να μην ξεχάσουμε ποτέ την αντίσταση κατά αυτής της συμφωνίας, αλλά και για να συνεχίσουμε τον αγώνα εναντίον της.

Γιατί το μνημείο στήθηκε με σχετική μυστικότητα;

Η άδεια για την τοποθέτηση του μνημείου είχε εκδοθεί από τον δήμο Πρεσπών και φυσικάο  συγκεκριμένος δήμος αλλά και η τοπική κοινότητα του Πισοδερίου γνώριζαν για αυτό το έργο. Ωστόσο προτιμήσαμε να μην δημοσιοποιήσουμε τις τελευταίες μας κινήσεις μέχρι την τοποθέτησή του, επειδή γνωρίζαμε ότι αυτό το μνημείο θα προκαλούσε μεγάλες αντιδράσεις –όπως και προκάλεσε– από πλευράς των ΦΙΛΟΣΚΟΠΙΑΝΩΝ και των ΣΥΡΙΖΑΙΩΝ. Στον κίνδυνο να μη μας αφήσουν να το στήσουμε, προτιμήσαμε να μην προβούμε σε δημόσια ανακοίνωση πριν την τοποθέτησή του και φυσικά δικαιωθήκαμε. Πράγματι, αμέσως μετά την κοινοποίηση στο διαδίκτυο –ότι έχει στηθεί το συγκεκριμένο μνημείο– κάποιοι κάτοικοι της περιοχής αντέδρασαν άμεσα τηλεφωνώντας στην αστυνομία και στο δήμο Πρεσπών προκειμένου να μάθουν εάν υπήρχε η σχετική άδεια για αυτό. Τρεις μέρες αργότερα η κ. Πέρκα βουλευτής Φλώρινας του ΣΥΡΙΖΑ–με ανοιχτή επιστολή της– ζήτησε την ανάκληση της απόφασης για την τοποθέτηση του μνημείου. Μάλιστα εκτός από τους βαρείς χαρακτηρισμούς που εξαπέλυσε εναντίον του μνημείου μας, τόνισε ότι θα χρησιμοποιήσει όλα τα νόμιμα μέσα προκειμένου να πετύχει την ανάκληση της άδειας τοποθέτησής του, δηλαδή να το ξηλώσει.

Είχε ενημερωθεί η ελληνική αλλά κυρίως η τοπική κοινωνία της Φλώρινας για αυτό το μνημείο;

Έναν χρόνο πριν, στις 14 Ιουνίου 2019 δημοσιεύθηκε ένα άρθρο², το οποίο μεταξύ των άλλων αναφερόταν και στην ιδέα τοποθέτησης μίας επιγραφής – μνημείου στο Πισοδέρι, η οποία θα περιείχε ακριβώς αυτό το κείμενο που τελικά αναγράψαμε στο μνημείο.Από τη στιγμή που δημοσιοποιήθηκε αυτό το άρθρο σε διαδικτυακούς τόπους και εφημερίδες, η ιδέα αυτή έγινε δημόσια γνωστή σε όλη την Ελλάδα, τουλάχιστον σε όσους έτυχε να διαβάσουν το συγκεκριμένο άρθρο. Σε κάθε περίπτωση όμως κανείς δεν μπορεί να μας κατηγορήσει ότι κρατήσαμε την ιδέα κρυφή και δεν την ανακοινώσαμε.

Λίγες μέρες αργότερα, στις 17 Ιουνίου 2019, στο εστιατόριο «La Pisoderi», στο Πισοδέρι της Φλώρινας – στα πλαίσια των εκδηλώσεων για την Ημέρα Αντίστασης και Αγώνα κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών–επαναλάβαμε την πρόταση αυτή, να τοποθετηθεί δηλαδή η συγκεκριμένη επιγραφή στο Πισοδέρι. Μάλιστα, ο χώρος του εστιατορίου ήταν γεμάτος από κόσμο και παρουσία αρκετών Φλωρινιωτών συζητήθηκε αυτή η πρότασή με την οποία δεν διαφώνησε κανείς. Όλη αυτή η συζήτηση βιντεοσκοπήθηκε από την «ΗΧΩ Φλώρινας», η οποία είναι τοπικό μέσο μαζικής ενημέρωσης της Φλώρινας και μεταδόθηκε μέσω του διαδικτυακού της τόπου στην ευρύτερη περιοχή.

Επίσης, στις αρχές του 2020, υπήρξε μία συνομιλία με έναν φίλο Φλωρινιώτη με καταγωγή από το Πισοδέρι, ο οποίος συμμετέχει ενεργά και στον σύλλογο της Φλώρινας «Ο Αριστοτέλης». Του μεταφέρθηκε λοιπόν ότι υπάρχει ένα σχέδιο για κάτι πολύ καλό που πρόκειται να γίνει στο Πισοδέρι. Η αντίδρασή του ήταν ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε τίποτα, επειδή όπως είπε έχουμε κάνει αρκετά μέχρι τώρα και η όποια δράση στο Πισοδέρι καλό θα ήταν να γινόταν την επόμενη χρονιά. Ενώ λοιπόν σκοπός μας ήταν να του ανακοινώσουμε τη σκέψη για την τοποθέτηση του μνημείου, μετά από αυτή του την αντίδραση δεν συνεχίσαμε την αποκάλυψη του σχεδίου. Ήταν αρνητικός, πριν ακόμα ακούσει σε ποιο θέμα αναφερόμαστε, επομένως δεν υπήρχε λόγος περαιτέρω συζήτησης επί αυτού.

Πάντως, γεγονός είναι ότι και αυτός ο φίλος που αναφέρεται πιο πάνω, αλλά και πολλοί άλλοι πατριώτες και πατριώτισσες από τη Φλώρινα, είτε με δημόσιες δηλώσεις είτε με άλλες πράξεις, υποστήριξαν τη διατήρηση του μνημείου στη θέση όπου αυτό τοποθετήθηκε. Το μνημείο έπρεπε να στηθεί, ήταν εθνική ανάγκη να προχωρήσουμε στην τοποθέτησή του και αυτό κάναμε. Η στάση των πατριωτών Φλωρινιωτών προστάτευσε αυτό το μνημείο. Παρά την πικρία ορισμένων –για το γεγονός ότι δεν ενημερώθηκε το σύνολο των κατοίκων του νομού Φλώρινας για την τελική φάση τοποθέτησης του μνημείου– τελικά οι Φλωρινιώτες και οι Φλωρινιώτισσες έβαλαν πάνω απ’ όλα το εθνικό συμφέρον. Σε αυτό το σημείο αξίζει να τονιστεί ότι στην απόφαση του δήμου Πρεσπών με την οποία εγκρίθηκε η τοποθέτηση του μνημείου, αναφέρεται ότι «ο Πρόεδρος της Κοινότητας Πισοδερίου μας ενημέρωσε ότι το θέμα συζητήθηκε και με τους κατοίκους του χωριού οι οποίοι δεν έχουν αντίρρηση με την τοποθέτηση της παραπάνω στήλης». Επομένως, οι κάτοικοι του Πισοδερίου είχαν ερωτηθεί και έδωσαν τη συγκατάθεσή τους για την τοποθέτηση του συγκεκριμένου μνημείου.

Γιατί υπήρξε λίστα χορηγών στο μνημείο;

Ο θεσμός της χορηγίας υπάρχει στην Ελλάδα από την αρχαιότητα. Και σήμερα υπάρχουν πολλά μνημεία στη χώρα μας στα οποία αναγράφονται και ιδιώτες χορηγοί χωρίς αυτό να έχει δημιουργήσει το παραμικρό πρόβλημα. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εξής μνημεία: Των σφαγιασθέντων Θρακών στη Δράμα, του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Έδεσσα, του προσφυγικού ελληνισμού στην Έδεσσα και της ποντιακής γενοκτονίας στο Ριζό Σκύδρας στην Πέλλα. Μάλιστα, στο μνημείο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Έδεσσα τα ονόματα των χορηγών βρίσκονται σε κεντρικότμήμα του μνημείου και με μεγάλα γράμματα. Στο μνημείο του προσφυγικού ελληνισμού στην Έδεσσα, τα αντίστοιχα ονόματα των χορηγών,βρίσκονται στο πλαϊνό τμήμα του μνημείου, ενώ σε αυτό της ποντιακής γενοκτονίας στο Ριζό της Σκύδρας καλύπτουν όλη την επιφάνεια στο πίσω μέρος του μνημείου και το ένα πλαϊνό τμήμα του.Τέλος στο μνημείο των σφαγιασθέντων Θρακών στη Δράμα τα ονόματα των ιδιωτών χορηγών είναι ευδιάκριτα στην πίσω πλευρά του. Στο μνημείο που τοποθετήσαμε εμείς στο Πισοδέρι οι χορηγοί αναγράφονται στην πίσω πλευρά του μνημείου με γράμματα πολύ μικρότερα από αυτά της κεντρικής επιγραφής του μνημείου.Βέβαια, αρχικά προσπαθήσαμε να βρούμε ως χορηγούς, συλλόγους, ενώσεις και γενικότερα συλλογικότητες. Επειδή όμως αυτό δεν στάθηκε δυνατόν –και λόγω του ότι έπρεπε να προλάβουμε τις ημερομηνίες και να στήσουμε το μνημείο στις 17 Ιουνίου 2020, δηλαδή δύο χρόνια μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών– στραφήκαμε σε ιδιώτες. Με αυτό τον τρόπο, μέσα σε λίγες μόνο ημέρες συγκεντρώθηκε όλο το ποσό που απαιτούνταν. Πολύ απλά, αν δεν υπήρχαν ιδιώτες χορηγοί δεν θα στηνόταν το μνημείο. Επίσης, επειδή το έργο αυτό το ανέλαβε η ομάδα Μακεδόνες Δραμινοί, λογικό ήταν οι περισσότεροι χορηγοί να είναι από τη Δράμα. Μεταξύ των χορηγών υπάρχουν ορισμένοι με έντονο συμβολισμό. Μερικοί από αυτούς είναι Δραμινοί, απόγονοι διακεκριμένων αγωνιστών και ηρώων του μακεδονικού αγώνα από ντόπια μακεδονικά χωριά, όπως και κάτοικοι άλλων χωριών τα οποία υπέφεραν από τη βουλγαρική βαρβαρότητα. Για αυτό τον λόγο αναγράφηκαν και τα χωριά καταγωγής των χορηγών, λόγω του συμβολισμού τους. Στους χορηγούς επίσης,υπάρχουν ο συνεταιρισμός δασοκτημόνων Πισοδερίου Φλώρινας, Έλληνες από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία, την Βόρειο Ήπειρο, ένας Φιλλέληνας από τον Καναδά, αλλά και Έλληνες από την Ελλάδα. Επομένως, οι χορηγοί αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου ελληνισμού όπως επίσης και των ντόπιων Μακεδόνων. Η σειρά αναγραφής των ονομάτων έγινε πρωτίστως βάση του ποσού της χορηγίας και δευτερευόντως αλφαβητικά.

Οι χορηγοί χρηματοδότησαν το μνημείο προκειμένου αυτό να τοποθετηθεί στη θέση που τελικά τοποθετήθηκε. Εφόσον το μνημείο έλαβε τη θέση του στο Πισοδέρι και ο σκοπός επετεύχθη, οι συγκεκριμένοι ιδιώτες χορηγοί δεν έχουν αντίρρηση να αντικατασταθούν τα ονόματά τους με άλλα μη ιδιωτών. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να χαραχτούν στο μνημείο ως χορηγοί, ο Δήμος Πρεσπών, η Κοινότητα Πισοδερίου, ο Συνεταιρισμός Δασοκτημόνων Πισοδερίου και οι Μακεδόνες Δραμινοί. Η ιδέα δημιουργίας του μνημείου ήταν της ομάδας Μακεδόνες Δραμινοί, ο συνεταιρισμός Πισοδερίου συμφώνησε και συγχρηματοδότησε το έργο, η κοινότητα Πισοδερίου επίσης συμφώνησε και ζήτησε την άδεια από τον δήμο Πρεσπών ο οποίος τελικά την εξέδωσε. Επομένως, όλοι οι ανωτέρω συνέβαλλαν στην τοποθέτηση του μνημείου και θα είναι δίκαιο να αναγραφούν ως χορηγοί. Ενημερώνουμε λοιπόν την κοινότητα Πισοδερίου αλλά και τον δήμο Πρεσπών ότι οι ιδιώτες χορηγοί δέχονται να αντικατασταθούν τα ονόματά τους με αυτά που προαναφέρθηκαν. Τεχνικά αυτό είναι δυνατό να γίνει και αν θέλει η κοινότητα Πισοδερίου και ο δήμος Πρεσπών μπορούν να το πράξουν. Με αυτό τον τρόπο θα ισχυροποιηθεί η θέση του μνημείου, γεγονός που θα ικανοποιήσει τους αρχικούς χορηγούς, για τους οποίους το ζητούμενο είναι ο συμβολισμός και η δυναμική του μνημείου και όχι η αναγραφή των ονομάτων τους.

Γιατί στη λίστα των χορηγών υπάρχουν και αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης;

Στους χορηγούς δέχτηκαν να συμπεριληφθούν και δύο αιρετοί της τοπικής αυτοδιοίκησης του νομού Δράμας, οι οποίοι άλλωστε συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες στο Πισοδέρι την ώρα της υπογραφής της Συμφωνίας των Πρεσπών το 2018. Οι συγκεκριμένοι αιρετοί αναγράφονται με τα ονόματά τους ως ιδιώτες, χωρίς να αναφέρεται η ιδιότητά τους. Σε αυτό το σημείο να σημειωθεί ότι οι ίδιοι είχαν ξεκαθαρίσει ότι επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στη χορηγία του μνημείου άσχετα αν θα αναγράφονταν ή όχι τα ονόματά τους σε αυτό. Από τη στιγμή όμως που είχε αποφασιστεί να αναγραφούν τα ονόματα των χορηγών στο μνημείο, συμπεριλήφθηκαν και τα δικά τους. Σε κάθε περίπτωση, απαιτεί θάρρος η συμμετοχή ενός εκλεγμένου σε ένα τέτοιο μνημείο. Ας σκεφτούμε, πόσοι από τους ανθρώπους που έχουν εκλεγεί θα δεχόντουσαν να αναγράφεται το όνομά τους σε μια τέτοια λίστα. Στο επιχείρημα ότι όσων τα ονόματα αναγράφονται είναι σαν να διαφημίζονται, απαντάμε ότι οι άνθρωποι αυτοί επίσης στοχοποιούνται. Δεδομένης της στήριξης της Συμφωνίας των Πρεσπών από το πολιτικό μας σύστημα, η αναγραφή κυρίως εν ενεργεία πολιτικών στο συγκεκριμένο μνημείο ενέχει τον κίνδυνο αυτοί να απομονωθούν από τις δυνάμεις εκείνες που υπερασπίζονται ή σέβονται τη συγκεκριμένη συμφωνία. Αλλά αυτό ισχύει και γενικότερα για αυτούς που είναι στη λίστα, όχι μόνο για τους πολιτικούς. Κάποιοι αυτό το βλέπουν σαν διαφήμιση, άλλοι δεν θα τολμούσαν ποτέ να βάλουν το όνομά τους σε αυτήν. Εμείς θεωρούμε ότι όλοι θα πρέπει να επιθυμούμε την αναγραφή του ονόματός μας σε τέτοιες λίστες ώστε να δείχνουμε έμπρακτα και επώνυμα ότι αγωνιζόμαστε εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών και δεν φοβόμαστε να το δηλώσουμε ανοιχτά. Μόνο τότε θα νικήσουμε σε αυτό τον αγώνα, όταν όλοι μαζί θα ταχθούμε ανοιχτά κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών, όταν όλοι θα επαναλαμβάνουμε τη φράση «ΣΚΙΖΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΡΕΣΠΩΝ» χωρίς να φοβόμαστε.

Υ.Γ.: Η ανακοίνωση του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Πρεσπών περί κατεδαφίσεως του μνημείου λειτούργησε καταλυτικά προκειμένου να εκδηλωθούν ορισμένα άτομα του λεγόμενου «πατριωτικού χώρου» και να μας δείξουν τον ύποπτο ρόλο που παίζουν. Μόλις λοιπόν βγήκε η συγκεκριμένη ανακοίνωση του δημοτικού συμβουλίου, ΑΜΕΣΩΣ δεχθήκαμε έναν άνευ προηγουμένου πόλεμο λάσπης από συγκεκριμένα άτομα (ευτυχώς από λίγα) τα οποία θεώρησαν ότι είμαστε σε αδύναμη θέση και άδραξαν την ευκαιρία να μας χτυπήσουν. Άλλωστε,«δρυὸς πεσούσης πᾶς ἀνὴρ ξυλεύεται»³. Νόμιζαν ότι πέσαμε, αλλά απ’ ότι φάνηκε πέσαν οι μάσκες τους και χαιρόμαστε ιδιαίτερα γι’ αυτό.Σε αυτούς λοιπόν που έσπευσαν να μας ρίξουν τον λίθο του αναθέματος–μόλις ο δήμος Πρεσπών ανακοίνωσε τα περί κατεδάφισης του μνημείου–τους αφιερώνουμε τη φράση «τα σκυλιά γαβγίζουν, αλλά το καραβάνι προχωρά» και τους ευχόμαστε ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ!

1. Ι. Σταματάκου, Λεξικόν Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, εκδ. Βιβλιοπρομηθευτική, 1999, σ. 631.
2. http://www.antibaro.gr/article/23665.
3. Μένανδρος, Γνώμαι Μονόστιχοι, 123.

*Ο Ιωάννης Αμπατζόγλου είναι Ακτινοφυσικός Ιατρικής, διδάκτωρ του Ιατρικού Τμήματος του ΔΠΘ και Επιστημονικά Υπεύθυνος του Τμήματος Ιατρικής Φυσικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης.