Αυτοάνοσα νοσήματα και ψυχική υγεία

Γράφει η Αναστασία Δημ. Ράπη,
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια ενηλίκων

Ως αυτοάνοσα νοσήματα ορίζονται οι χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες που εμφανίζονται όταν ο οργανισμός επιτίθεται και καταστρέφει τα δικά του όργανα και κύτταρα. Έως και σήμερα αποτελούν την πιο συχνή αιτία χρόνιων παθήσεων και επηρεάζουν την υγεία των ανθρώπων ακόμα περισσότερο απ΄ότι ο καρκίνος και τα καρδιακά νοσήματα. Επίσης, οι ασθενείς που πάσχουν λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή καθ΄όλη τη διάρκεια της ζωής τους, γεγονός που επιδρά και ταυτόχρονα επηρεάζει αρνητικά τόσο την καθημερινότητα όσο και την ψυχική τους υγεία.

Ορισμένα από τα πιο συχνά αυτοάνοσα νοσήματα είναι τα παρακάτω:

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Σκλήρυνση κατά πλάκας
• Διαβήτης

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα αποτελεί την πιο συχνή αυτοάνοση συστηματική νόσο και προσβάλλει το 1% του πληθυσμού. Ο ασθενής εμφανίζει πρόβλημα στις αρθρώσεις (φλεγμονή) και δυσκολεύεται να εκτελέσει τις καθημερινές του δραστηριότητες. Πιο συγκεκριμένα, σημειώνονται δυσκολίες στη γραφή, στο ντύσιμο ή και στη μεταφορά κάποιου αντικειμένου. Όλα τα παραπάνω επηρεάζουν αρνητικά την ψυχική υγεία του πάσχοντος και μετέπειτα την ποιότητα της ζωής του. Σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα με ΡΑ έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίζουν χρόνια καταθλιπτική διαταραχή και αυξημένο άγχος. Για τον λόγο αυτό, απαιτείται η καλή συνεργασία ασθενούς και γιατρού.

Η σκλήρυνση κατά πλάκας προσβάλλει σε μεγαλύτερο ποσοστό τις γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες και εμφανίζεται κυρίως μεταξύ 20 και 50 χρόνων. Πρόκειται για μία χρόνια και μη ιάσιμη αυτοάνοση νόσο κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλεί απομυελίνωση. Μερικά από τα συμπτώματα είναι η διαταραχή στην κίνηση, στην αίσθηση και στην όραση. Η καλύτερη προσαρμογή του ασθενούς στην διαταραχή καθορίζεται σε σημαντικό βαθμό από την προσωπικότητά του και το υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον.

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι ένα σύνδρομο με ετερογενές και πολυ-παραγοντικό υπόστρωμα. Χαρακτηρίζεται από διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών, η οποία οφείλεται σε έλλειψη ινσουλίνης. Η έλλειψη μπορεί να είναι πλήρης ή μερική ή σχετική. Ως σχετική χαρακτηρίζεται η έλλειψη ινσουλίνης, όταν, παρά τα αυξημένα επίπεδά της στο αίμα, δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του μεταβολισμού, λόγω παρεμπόδισης της δράσης της στους περιφερικούς ιστούς (αντίσταση στην ινσουλίνη). Πρόκειται για μία πάθηση που απαιτεί τεράστια αποθέματα ψυχικής δύναμης και τυχόν επιπλοκές αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών. Έτσι λοιπόν, ο διαβήτης συνδέεται άρρηκτα με την κατάθλιψη και τις διαταραχές διατροφής και άγχους.

Πέραν όμως από το βιολογικό υπόβαθρο των παραπάνω ασθενειών υπάρχει και το ψυχολογικό και μάλιστα διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο τόσο στην εμφάνιση της νόσου όσο και στην μετέπειτα εξέλιξή της. Οι τραυματικές εμπειρίες είναι αυτές που τρέφουν τα αυτοάνοσα νοσήματα και συμβάλλουν στην εκδήλωσή τους. Οι ασθενείς με αυτοάνοσο νόσημα αναφέρουν σε πολύ υψηλό ποσοστό σοβαρό ψυχοτραυματικό γεγονός τους προηγούμενους μήνες και μια βαθιά στενοχώρια που ενδέχεται να προήλθε από τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, μια οικονομική καταστροφή ή και από κάποιον χωρισμό. Τα γεγονότα αυτά επιταχύνουν την προϋπάρχουσα νόσο και συμβάλλουν στην ταχεία εμφάνισή της.

Για την συνύπαρξη αυτοάνοσων νοσημάτων και καλής ψυχικής υγείας απαιτείται ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον και σωματική άσκηση. Η παραδοχή του ότι κάποιος νοσεί είναι το αρχικό βήμα που καθορίζει την εξέλιξη της ασθένειας. Συχνά παρατηρείται ο ασθενής να μην αποδέχεται το πρόβλημά του και να θεωρεί πως δεν είναι δυνατόν να συνέβη σε αυτόν. Μετά την άρνηση, συνήθως ακολουθεί η αποδοχή και τότε το άτομο που νοσεί σκέφτεται τρόπους ώστε να διατηρήσει την ίδια ποιότητα ζωής. Η ψυχοθεραπεία λοιπόν, επιδρά θετικά στην ψυχική εικόνα του και τον βοηθά να εξωτερικεύει τις καταστάσεις που βιώνει. Έτσι, η αμοιβαία σχέση ψυχοθεραπευτή – ψυχοθεραπευόμενου διαμορφώνει το κατάλληλο υπόβαθρο για μια ισχυρή προσωπικότητα που είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει μια χρόνια ασθένεια.

Το οικογενειακό περιβάλλον διαδραματίζει εξίσου σημαντικό ρόλο. Σύμφωνα με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, άτομα που λαμβάνουν σωματική και ψυχική υποστήριξη από τους οικείους εμφανίζουν καλύτερη κλινική και ψυχική εικόνα σε σύγκριση με άτομα όπου το οικογενειακό περιβάλλον απουσιάζει. Το να στηρίζεις ένα άτομο που νοσεί απαιτεί χρόνο, υπομονή και ψυχική δύναμη.

“Κινήσου για να αποσιωπήσεις την ασθένεια”. Η φράση αυτή δεν είναι τυχαία καθώς σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα η φυσική δραστηριότητα σε άτομα που νοσούν βοηθά στην βελτίωση της κόπωσης, της διάθεσης και της ισορροπίας. Πρόκειται για μία φυσική θεραπεία που ωθεί τον νοσούντα να παραμένει δραστήριος, να έρχεται σε επαφή με άλλα άτομα και να συμβάλλει στην θετική εικόνα της υγείας του και άρα του ίδιου του του εαυτού.

Συμπερασματικά, τα αυτοάνοσα νοσήματα συναντώνται όλο και πιο συχνά στην εποχή μας και σχετίζονται και με τον τρόπο ζωής μας. Η επίθεση στον ίδιο μας τον οργανισμό επηρεάζει και την σωματική και την ψυχική μας υγεία. Για να παραμείνεις υγιής, αποδέξου την ασθένεια, ζήτα βοήθεια και προσάρμοσε την καθημερινότητά σου στα νέα δεδομένα. Το ότι νοσείς δεν σημαίνει πως η ζωή σταματά, αλλά συνεχίζεται με νέους κανόνες. Βοήθα τον εαυτό σου να ανταποκριθεί.