Η απελευθέρωση των πόλεων στη Δυτική Μακεδονία από την Γερμανική Ναζιστική κατοχή
Συμπληρώνονται φέτος 80 χρόνια από την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου στις 28 Οκτώβρη 1940, και 76 χρόνια από τις απελευθερώσεις των πόλεων στη Δυτική Μακεδονία το 1944, με αφορμή αυτό, χρειάζεται να επισημάνουμε τα παρακάτω ιστορικά γεγονότα.
Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη συμμετοχή της Ελλάδας σ’ αυτόν, με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου στις 28 Οκτώβρη 1940, το ΚΚΕ αν και βαριά χτυπημένο από την Μεταξική δικτατορία, σάλπισε την αντίσταση ενάντια στην ξένη εισβολή. Είναι γνωστά τα τρία γράμματα του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη από τα μπουντρούμια των φυλακών, όπως επίσης το σύνολο των πολιτικών εξόριστων και φυλακισμένων κομμουνιστών που ζητάνε να αποφυλακιστούν και να μεταβούν στο μέτωπο για να πολεμήσουν. Αντί γ’ αυτό, η κυβέρνηση Μεταξά τους παραδίνει στους Γερμανούς κατακτητές που στις 27 Απρίλη 1941 εισβάλουν στην Αθήνα, μετά από την συνθηκολόγηση της Ελληνικής κυβέρνησης και των στρατηγών με επικεφαλής τον Γιώργο Τσολάκογλου.
Μετά την κατάκτηση της χώρας και το χωρισμό της σε τρεις ζώνες κατοχής, (Ιταλική, Γερμανική, Βουλγαρική), ένα τμήμα της αστικής τάξης την «κοπάνησε» στο Κάιρο (βασιλιάς και κυβέρνηση Τσουδερού, μαζί με άλλους πολιτικούς), ένα άλλο τμήμα της συνεργάστηκε με τους κατακτητές (κυβέρνηση Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλου, Ράλλη, πανεπιστημιακοί, ηγεσία της εκκλησίας, αστικός τύπος), ένα τρίτο λούφαξε, παίρνοντας μέρος στην υπονόμευση του λαϊκού αγώνα (Σοφούλης), ένα τέταρτο τμήμα προσπάθησε να εμφανίσει κάποια δράση σε συνεργασία με τους Εγγλέζους, έχοντας παράλληλα ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με τους Γερμανούς για να χτυπήσει το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, με στόχο την διατήρηση της αστικής εξουσίας μετά τον πόλεμο (ΕΔΕΣ κλπ).
Ποιος αντιστάθηκε;
Το ΚΚΕ ήταν αυτό που ανέλαβε να σηκώσει το κύριο βάρος του αγώνα με ποταμούς αίματος. Αυτό δεν σβήνει. Το ΚΚΕ με τις ελάχιστες δυνάμεις του και πληγωμένο βαριά από το μένος της δικτατορίας Μεταξά – Γλίξμπουργκ, αποδύθηκε σε έναν τιτάνιο αγώνα. Συσπείρωσε τη μεγάλη πλειοψηφία της εργατικής τάξης, της αγροτιάς και άλλων στρωμάτων στο ΕΑΜ, την ΕΠΟΝ και στο ένοπλο τμήμα τους τον ΕΛΑΣ.
ΣτηνΔυτική Μακεδονία πολλά είναι τα μνημεία της αντίστασης που έχουν στηθεί και θυμίζουν φονικές μάχες και θύματα από τους κατακτητές όπως: Αμύνταιο, Νταμάρια Παναγιάς Κοζάνης, Κουρί Πτολεμαΐδας, Περδίκκα, Ποντοκώμης, Τρανοβάλτου, Φυτώριο Σερβίων, Φαρδύκαμπος, Ζαρκαδόπετρα, Μπάρα Σιάτιστας, Καλαμιά Κοζάνης, Δεσκάτη Γρεβενών, Τρίκωμου Γρεβενών, Σνίχοβο (Δεσπότη Γρεβενών), Στενών Σαρανταπόρου.
Είναι γνωστές οι θηριωδίες των ναζιστών και τα ολοκαυτώματα σε ολόκληρη την χώρα.Στην Δυτική Μακεδονία είναι γνωστά τα ολοκαυτώματα πόλεων και χωριών όπως: Μεσόβουνο δυο φορές (23/10/1941 και 23/4/1944), Νεστόριο, επίσης δυο φορές (4/10/1943 και 29/4/1944), Ερμακιά (Φραγκότσι) τον Μάρτη και τον Απρίλη του 1944, Πύργοι Εορδαίας (Κατράνιτσα), (23 και 24/4/1944, Κλεισούρα Καστοριάς (5 και 6/4/1944), των Σερβίων (6 – 10/3/1943), της Κιβωτού Γρεβενών (24/3/1943), τα Λιβερά Κοζάνης (3/2/1944), Κηπουριό Γρεβενών (4/7/1944). Σε όλες αυτές τις πόλεις και χωριά, δεσπόζουν επιβλητικά μνημεία που θυμίζουν την θυσία των κατοίκων τους. Επίσης τα χωριά, Κοσμάτι και Σπήλαιο Γρεβενών, Μελάνθιο Καστοριάς και πλήθος άλλων χωριών που κάηκαν από τους κατακτητές.
Το μνημείο του μητροπολίτη Ιωακείμ Κοζάνης (πνευματικού ηγέτη του ΕΑΜ), που μέχρι πριν λίγα χρόνια δέσποζε στην κεντρική πλατεία της πόλης, (υπάρχει πρόσφατη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Κοζάνης να μεταφερθεί στα νταμάρια της παναγιάς), θυμίζει ότι, η πλειοψηφία της ηγεσίας της εκκλησίας σιώπησε ή τάχθηκε με τους κατακτητές, ο μητροπολίτης Ιωακείμ και ελάχιστοι άλλοι μητροπολίτες σε ολόκληρη τη χώρα ήταν η φωτεινή εξαίρεση.Όπως και πολλοί από τον απλό λαϊκό κλήρο, συμπαρατάχτηκαν με το λαϊκό κίνημα. Γι’ αυτό το λόγο πολλοί ήταν οι κληρικοί που πλήρωσαν με την ίδια τη ζωή τους, όπως ο Αρχιμανδρίτης Ιωακείμ Λιούλιας από τον Κρόκο Κοζάνης και πολλοί άλλοι.
Αμέτρητες είναι οι επιδρομές, δολοφονίες, εκτελέσεις, κάψιμο χωριών, βιασμοί γυναικών και λεηλασίες περιουσιών και πλήθος άλλων χωριών και περιοχών, όπου έγιναν ηρωικές μάχες ή εκτελέστηκαν Έλληνες πατριώτες αγωνιστές του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, που αντιστέκονταν τους κατακτητές. Ορισμένα παραδείγματα.
Οι 200 εκτελεσμένοι της Καισαριανής την 1η Μάη 1944. Ανάμεσα τους, πέντε κομμουνιστές από το νομό Κοζάνης: Γιώργος Αϊβατζίδης από τα Σέρβια, Δημήτρης Δημητριάδης από την Πτολεμαΐδα, Βασίλης Παπαβασιλείου από το Βελβεντό, Νίκος Πλακοπίτης από την Κοζάνη και ο Γιάννης Στάθης από τα Σέρβια. Τα επτά στελέχη του Μακεδονικού γραφείου του ΚΚΕπου εκτελέστηκαν από τους ΠΑΟτζήδες, συνεργάτες των Γερμανών στην περιοχή Ζαρκαδόπετρα στις 15/4/1943. Τα έξι στελέχη του ΕΑΜ Κοζάνηςπου εκτελέστηκαν στην Μπάρα της Σιάτιστας στις 22/7/1944. Αυτά είναι ορισμένα από τα εγκλήματα που θυμίζουν το μένος των κατακτητών και των συνεργατών τους ενάντια στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, καθώς υπάρχει πλήθος άλλων εκτελέσεων σε πόλεις, χωριά, αλλά και στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ποταμοί αίματος για το λαό, όμως η λευτεριά πλησιάζει κάτω από την πάλη του, αποδεικνύοντας ότι οι κατακτητές δεν ήταν πανίσχυροι.
Στις 24/3/1943 η πρώτη ελεύθερη πόλη της Ελλάδας από την Ναζιστική κατοχή είναι τα Γρεβενά. Ήδη από τον Σεπτέμβρη 1944 κάτω από τα αλλεπάλληλα χτυπήματα του ένδοξου ΕΛΑΣ, έχει ξεκινήσει η απελευθέρωση των Ελληνικών πόλεων.
Στις 3/9/1944, με τα συνεχή χτυπήματα του 28ου συντάγματος του ΕΛΑΣ, οι Γερμανοφασίστες εγκαταλείπουν την Καστοριά και το Άργος Ορεστικό. Στις 11/9 με μεγαλειώδη συγκέντρωση στην πλατεία αγοράς, ο λαός της Καστοριάς πανηγυρίζει την απελευθέρωση του.
Στις 28 Οκτώβρη 1944, ύστερα από σκληρή μάχη, τμήματα της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ κυκλώνουν την πόλη της Κοζάνης, εγκλωβίζουν την Γερμανική φρουρά στους στρατώνες της πόλης και τους σφυροκοπούν. Όταν είδαν ότι χάνουν το παιχνίδι, δειλά και ντροπιασμένα σηκώνουν λευκή σημαία απ’ τα παράθυρα, οι άλλοτε σταυροφόροι του Γ’ Ράιχ έβγαιναν ένας – ένας και παραδίνονται στους λεβέντες αντάρτες του ΕΛΑΣ και της Εθνικής πολιτοφυλακής. Αμέσως μετά οι καμπάνες των εκκλησιών της πόλης χτυπάν ασταμάτητα, αναγγέλλοντας στο λαό της Κοζάνης την απελευθέρωση του από τους γενναίους μαχητές του ΕΛΑΣ. Ξεκινούν εκδηλώσεις στην πόλη όπου εκφωνείται η κεντρική ομιλία από τον Μιχάλη Σουμελίδη στελέχους του ΚΚΕ, γραμματέα του ΕΑΜ Κοζάνης και από τα ιδρυτικά του μέλη. Ο γιορτασμός της απελευθέρωσης κρατάει ως αργά το βράδυ.
Την 1η Νοέμβρη 1944 απελευθερώνεται η Φλώρινα. Όλη η δύναμη του 7ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, με τη βοήθεια του εφεδρικού ΕΛΑΣ Φλώρινας δίνει την τελευταία μάχη εναντίων των Γερμανικών τμημάτων που υποχωρούν από τη Φλώρινα. Ύστερα από πεισματώδη σύγκρουση και σκληρές οδομαχίες στο κέντρο και στα ανατολικά της πόλης που κράτησαν περίπου 6 ώρες, ο εχθρός εγκαταλείπει τη Φλώρινα αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 40 νεκρούς και 35 αιχμαλώτους και τραυματίες. Στην κατοχή του ΕΛΑΣ περιήλθαν όλες οι αποθήκες τροφίμων, οπλισμού, πυρομαχικών και φαρμάκων. Ο λαός της πόλης υποδέχτηκε τον απελευθερωτή ΕΛΑΣ με ενθουσιασμό και παραληρήματα χαράς. Η πόλη γέμισε με σημαίες και συνθήματα.
Ο Ελληνικός λαός ελευθερώνοντας την πατρίδα του έπειτα από σκληρούς αγώνες που έχει διεξάγει με την καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, χαιρόταν την ατίμητη λευτεριά, που είχε κερδίσει με θυσίες, αίμα και δάκρυα.
Η απελευθέρωση της Ελλάδας ήρθε και ως αποτέλεσμα πρωταρχικό της εποποιίας του Σοβιετικού Κόκκινου Στρατού, ο οποίος επέλαυνε καταδιώκοντας τις Γερμανικές στρατιές με προορισμό το Βερολίνο. Είχε προηγηθεί ένας τρίχρονος τιτάνιος αγώνας της Σοβιετικής Ένωσης, με εκατομμύρια νεκρούς στα πεδία των μαχών και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης στην συντριβή του φασισμού υπήρξε καθοριστικός.
Έτσι έφτασε ο λαός μας στην απελευθέρωση. Ματωμένος, αλλά και περήφανος για το κόμμα που μπήκε στην πρώτη γραμμή. Τις ημέρες της απελευθέρωσης το τεράστιο κύρος του ΚΚΕ αντηχούσε στα συνθήματα του λαού που πανηγύριζε, στα πανό και στις κόκκινες σημαίες που κυμάτιζαν.
Η ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ, η οργάνωση των αγωνιστών, μαχητών του ΕΑΜ και του ΔΣΕ, των απογόνων και των φίλων της Αντίστασης και του ΔΣΕ είναι περήφανη για το μεγαλειώδη αγώνα της περιόδου 1941-1944 όπως και για την μεγαλειώδη ένοπλη ταξική πάλη του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που ακολούθησε. Βγάζουμε συμπεράσματα, εμπνεόμαστε και διδασκόμαστε προκειμένου με τη μεγαλύτερη ωριμότητα και ετοιμότητα να αντιμετωπίσουμε τα καθήκοντα του παρόντος και του μέλλοντος. Με τη δράση μας συμβάλουμε την οργάνωση της κοινωνικής συμμαχίας σε αντικαπιταλιστική αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση.
Συμπορευόμαστε με το ΚΚΕ στο δρόμο που έχει χαράξει για την ανατροπή του καπιταλισμού και την εργατική εξουσία για να μπει τέλος στη βαρβαρότητα του καπιταλισμού, στους πολέμους, στις κρίσεις, στην εκμετάλλευση, στη φτώχεια, στην ανεργία, στην καταπίεση.
Για να δικαιωθούν οι αγώνες και οι θυσίες των παλιότερων γενιών, για να ανοίξει ο δρόμος και να εκπληρωθούν τα όνειρα και οι σύγχρονες ανάγκες του λαού και των νέων με την εργατική – λαϊκή νίκη, το σοσιαλισμό – κομμουνισμό!
Οκτώβρης 2020
Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας Παραρτήματα Δυτικής Μακεδονίας
