Ομιλία της Π. Πέρκα: «Προϋποθέσεις για μια δίκαιη μετάβαση. Το μέλλον της ΠΕ Φλώρινας στην απολιγνιτοποίηση» (video)

Η ομιλία της Θεοπίστης (Πέτης) Πέρκα στην «Ανοιχτή Διαδικτυακή Εκδήλωση: Προϋποθέσεις για μια δίκαιη μετάβαση.Το μέλλον της ΠΕ Φλώρινας στην απολιγνιτοποίηση», που διοργάνωσε ο Τομέας Περιβάλλοντος & Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣσε συνεργασία με τηνΝομαρχιακή Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Φλώρινας, στις 11.11.2020.

Μετά από πολλές εκδηλώσεις για το θέμα της απολιγνιτοποίησης και με τη συμβολή τοπικών φορέων, thinktanks, επιστημόνων και ελπίζω και τη δικιά μας.. διαμορφώνονται όχι μόνο τα ερωτήματα αλλά και οι απαντήσεις. Εάν λοιπόν συμφωνούμε ότι οι λιγνιτικές περιοχές ενώ στήριξαν το μεγαλύτερο εκβιομηχανιστικό εγχείρημα της χώρας έμειναν διαχρονικά πίσω σε όλους τους δείκτες, αυτό που οφείλουμε να κάνουμε σήμερα είναι να συν διαμορφώσουμε προτάσεις για την επόμενη μέρα ώστε η μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή να είναι δίκαιη, να μη μείνει κανείς πίσω και οι περιοχές να λάβουν αντισταθμιστικά αυτά που τους οφείλει όλη η χώρα.

Εντοπίζοντας τα προβλήματα που σκιαγραφούνται στο masterplan αλλά κυρίως τις πολιτικές επιλογές ξεκινώ λέγοντας ότι υπάρχει σαφώς πολιτικό επίδικο.. Δηλαδή ή θα αναθέσουμε τη μετάβαση στο αόρατο χέρι της αγοράς.. χωρίς συμμετοχή ή θα συν διαμορφωθεί ο σχεδιασμός με θεσμοθέτηση κινήτρων και χρηματοδοτικών εργαλείων ώστε μικρότερες επιχειρήσεις, start–up, ενεργειακές κοινότητες μαζί με μεγαλύτερους επενδυτές να μπορούν να συμμετέχουν στη μετάβαση.Εμείς υποστηρίζουμε προφανώς τη δεύτερη άποψη και έτσι εντοπίσαμε και τη πρώτη κρίσιμη πολιτική διαφοροποίηση…

Οι βασικοί άξονες της ομιλίας της κ. Πέρκα:

Συμμετοχή- Εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης

Το πιο σοβαρό όμως είναι ότι η κυβέρνηση πιστεύει ότι ξεμπέρδεψε με το masterplan ενώ το ουσιαστικό εργαλείο είναι τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης τα οποία σύμφωνα με τον πρόταση του Κανονισμό του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης «καταρτίζονται μαζί με τις αρμόδιες αρχές των οικείων εδαφών, εξετάζουν μια σειρά παραμέτρων και οφείλουν να περιγράφουν και τους μηχανισμούς διακυβέρνησης».

Σημειώνουμε ότι έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό δίκαιης μετάβασης θα γίνει βάσει των εδαφικών σχεδίων και όχι βάσει του masterplan.

Χωρικός σχεδιασμός – Αποκατάσταση εδαφών

Η έλλειψη των εδαφικών σχεδίων, η μη συμμετοχή, σε συνδυασμό με την αν ετοιμότητα σε ότι αφορά στα χωρικά σχέδια και στην αποκατάσταση των εδαφών «καίνε» το εγχείρημα πριν καν ξεκινήσει. Με την καθυστέρηση του χωροταξικού και τη μη θεσμοθέτηση των ΖΑΠ ελλοχεύει ο κίνδυνος η γη που θα αποκατασταθεί με ευρωπαϊκά κονδύλια να παραχωρηθεί σε μεγάλους επενδυτές ,γεγονός που δημιουργεί μεγάλη ανασφάλεια στους συμπολίτες μας που αναρωτιούνται εάν θα απομείνει γη για τις δικές τους δραστηριότητες.

Το πιο σημαντικό είναι ότι η αποκατάσταση μπορεί να δώσει άμεσα θέσεις εργασίας (φορτηγά, κ.τ.λ.) ενώ συγχρόνως θα μπορεί να αποδώσει και εδάφη για γεωργική γη ή άλλες χρήσεις.

Δημόσια έργα

Έχουμε λοιπόν ηχηρή απουσία του δημόσιου τομέα όλα επαφίονται σε μια αόριστη ιδιωτική πρωτοβουλία. Εμείς θεωρούμε ότι κάποια έργα, τα οποία όφειλαν να έχουν γίνει στην περιοχή, έχουν δυστυχώς και αυτά σταματήσει … και αναφέρομαι στις σιδηροδρομικές συνδέσεις με Β. Μακεδονίακαι την Αλβανία, στο κάθετο άξονας Φλώρινα-Πτολεμαΐδα, κ.α.

Εμβληματικές επενδύσεις- Φ/Β

Παρόλο που επί της αρχής συμφωνούμε για τους στόχους για τα Φ/Β και για μεγάλες παραγωγικές επενδύσεις βεβαίως, η εμμονή σε αποκλειστικά τεράστιες φωτοβολταικές εγκαταστάσεις μας δείχνει ακριβώς το μοντέλο που θέλει η κυβέρνηση. Τέσσερις-πέντε μεγάλες εταιρείες να γίνουν οι αποκλειστικοί επιχειρηματικοί φορείς της μετάβασης.

Για εμάς η ενθάρρυνση της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας και οι «ενεργειακές κοινότητες» είναι κομβικό σημείο. Οι μικρότερης κλίμακας επενδύσεις, είναι πιο αποτελεσματικές στην εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών και συντελούν στην αποκεντρωμένη και συμμετοχική ανάπτυξη.

Υπάρχουν αρκετές προτάσεις όπως μετοχοποίηση τμήματος της επένδυσης και διάθεση σε τοπικές ενεργειακές κοινότητες. Θα μπορούσε να θεσμοθετηθεί για παράδειγμα, όπως στην Γερμανία, ότι το 30% της ενέργειας από ΑΠΕ να παράγεται από ενεργειακές κοινότητες. Ή η Δέσμευση πόρων για ενίσχυση κάποιων ενεργειακών κοινοτήτων στις τοπικές κοινωνίες.

Και βεβαίως όλα αυτά δεν ξέρουμε σε ποια εδάφη, με ποια αποκατάσταση, με ποιο όφελος για τις τοπικές κοινωνίες…φοβόμαστε ότι θα καταναλωθούν μεγάλα τμήματα απαλλοτριωμένων και αποκατεστημένων εκτάσεων.

Ένα σοβαρό θέμα που έχει παρατηρηθεί στα χωριά, ανάλογα με την εγγύτητα τους στα υπάρχοντα δίκτυα είναι η εκτόξευση της τιμής ενοικίασης-πώλησης γεωργικής γης. Αντί λοιπόν να αξιοποιηθούν οι λίμνες, να γίνουν τα απαραίτητα αρδευτικά έργα, να ενισχυθούν δυναμικές καλλιέργειες θα χάσουμε και τους αγρότες που έχουμε!

Θέσεις εργασίας

Στο masterplan εκτιμάται ότι θα δημιουργηθούν περίπου οκτώ χιλιάδες (8.000) συνολικές θέσεις εργασίας μέχρι το 2028, από τις υποτιθέμενες επενδύσεις, οι οποίες υπολείπονται κατά πολύ από τις 25.000-27.000 για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, όπως προβλέπει η έκθεση εαρινού εξαμήνου της ΕΕ.

Το κρίσιμο όμως είναι ότι οι επενδύσεις που υποτίθεται πως σχεδιάζονται, δεν αφορούν αυτούς που χάνουν τώρα τη δουλειά τους ή θα αντιμετωπίσουν αυτό το πρόβλημα στο άμεσο μέλλον (έως το 2023).

Η επικοινωνιακή πολιτική της ΝΔ και η μετάβαση από λιγνίτη σε φυσικό αέριο

Η ΝΔ, αν και πουλάει επικοινωνιακά το εµπροσθοβαρές κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων στην πραγματικότητα δεν διαθέτει σχέδιο συμβατό με την συμφωνία των Παρισίων..

11 από τις 18 χώρες της ΕΕ, που χρησιμοποιούν άνθρακα στο ενεργειακό τους μίγμα δεν διαθέτουν σχέδιο συμβατό με την συμφωνία των Παρισίων και την πράσινη συμφωνία του newdeal. Από τα 11 κράτη της Ένωσης που έχουν ορίσει ημερομηνία απεξάρτησης μέχρι το 2030: 4 χώρες – σχεδιάζουν μετάβαση από τον άνθρακα/λιγνίτη στο αέριο: σχεδιάζουν δηλαδή να καταργήσουν τον άνθρακα έως το 2030, αλλά με σημαντική αύξηση του ορυκτού αερίου: Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιρλανδία και Ιταλία…

Ακόμα και στο πλαίσιο της αξιολόγησης του ΕΣΕΚ (στο οποίο βασίζεται και το masterplan) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπάρχει και σχετική διατύπωση ως προς τους κινδύνους οι επενδύσεις σε ορυκτό αέριο να αποτελέσουν «αδρανή κεφάλαια»

Πρόσφατη έκθεση του BloombergNew Energy Finance θεωρεί την πλειονότητα των επενδύσεων σε αέριο που σχεδιάζονται στην Ελλάδα αχρείαστες ενεργειακά και οικονομικά μη αποδοτικές.

Σε κάθε περίπτωση οι επενδύσεις που σχεδιάζονται θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη και τις ευρωπαϊκές τάσεις και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Έτσι ώστε να μη ξαναβρεθούμε σύντομα να κλαίμε για πόρους σε επενδύσεις που σιγά-σιγά θα πρέπει να καταργηθούν, που έχουν ημερομηνία λήξης.

Τηλεθέρμανση

Αυτό που επιχειρείται στην πόλη μας όπου καταργούνται τα έργα της τηλεθέρμανσης με επενδεδυμένο κεφάλαιο (περίπου 20 εκ. ευρώπετιούνται) και προωθούνται επενδύσεις φυσικού αερίου για θέρμανση…είναι «state of the art». Όλος ο πολιτισμένος κόσμος επενδύει σε έργα τηλεθέρμανσης και η χώρα μας επιστρέφει στο παρελθόν, έχουμε πολλά στοιχεία έχουμε κάνει και ερωτήσεις.

Χαρακτηριστικά άλλες χώρες έχουν καταφέρει να τροφοδοτούν τα συστήματα τους από τις πιο αναπάντεχες πηγές θερμότητας όπως datacentres, λύματα, βιομηχανικές διεργασίες ή τους εξαερισμούς τον υπογείων τούνελ του μετρό

Βιώσιμος Τουρισμός

Με δεδομένο το σημερινό χαμηλό επίπεδο προσφοράς και ζήτησης, υπάρχει ανάγκη επιλογής ενός αποτελεσματικού “branding”, που θα εστιάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των περιοχών, ώστε να διαμορφώσει σταδιακά την απαιτούμενη ταυτότητα του «τουριστικού προορισμού». Στο masterplanείναι όλα αόριστα.

Αναφέρεται ο ιατρικός τουρισμός και ως επένδυση η επέκταση- εκσυγχρονισμός του υφιστάμενου ΚΕΦΙΑΠ στο Αμύνταιο μέσω ΣΔΙΤ. Το ερώτημα είναι γιατί δεν εκσυγχρονίζεται-επεκτείνεται το ΚΕΦΙΑΠ με δημόσιο χρήμα; Η πρόσφατη οικονομική κρίση απέδειξε ότι οι δημόσιες επενδύσεις επεμβαίνουν άμεσα στην ανάκαμψη της οικονομίας. Για να μη μιλήσουμε για την ιδιωτικοποίηση της υγείας για την οποία αποδείξεις φέρνει η παρούσα υγειονομική κρίση! Είναι αυτονόητο ότι είμαστε αντίθετοι σε τέτοιους σχεδιασμούς.

Μετεγκαταστάσεις χωριών

Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις της λιγνιτικής δραστηριότητας στις περιοχές. Εκκρεμούν μετεγκαταστάσεις- αποκαταστάσεις χωριών όπως.. τα Βαλτόνερα, η Αχλάδα που έχουν γίνει 6 αναγκαστικές απαλλοτριώσεις και δεν έχει συντελεστεί καμία, πρέπει να συντελεστούν οι απαλλοτριώσεις και να αποζημιωθούν οι κάτοικοι αφού δεν έχει πληρωθείκαμία και τα ορυχεία αγκαλιάζουν το χωριό. Ο Ροδώνας, ο Φανός, το Πεδινό έχουν ρήγματα.. και μη ξεχνάμε τους Ανάργυρους που οι κάτοικοι πληρώνουν ΕΝΦΙΑ για τα ακατοίκητα σπίτια τους, προχώρησε η μετεγκατάσταση. Στη Βεύη μη απαλλοτριωμένα χωράφια έχουν γίνει λίμνες πρέπει άμεσα να αποκατασταθούν και να αποδοθούν στους κατοίκους. Σε όλη τη Δυτ. Μακεδονία υπάρχουν εγκαταλελειμμένα ορυχεία… αφημένα στην τύχη τους .. με καταστροφικές κατολισθήσεις και αυταναφλέξεις. Χιλιάδες στρέμματα με χωριά που έσβησαν προκειμένου να δώσουν φως στην υπόλοιπη χώρα..

Η μετάβαση ως απειλή αλλά και ως ευκαιρία

Είναι ορατός ο κίνδυνος η Δυτική Μακεδονία να υποστεί μια κοινωνική και οικονομική καταστροφή, η οποία θα οφείλεται στην έλλειψη ενός πραγματικού σχεδίου για την απολιγνιτοποίηση και στην επιτάχυνση μιας απρογραμμάτιστης μετάβασης από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας

Το ταμείο δίκαιης μετάβασης αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για αποκατάσταση της ζημιάς που προκάλεσε η μονοκαλλιέργεια λιγνίτη, μια ευκαιρία που ίσως να μην είναι διαθέσιμη σε 20 χρόνια για να καλύψει ζημιές που θα προκαλέσει η μονοκαλλιέργεια φυσικού αερίου και η εγκαθίδρυση πιθανά μιας ειδικής οικονομικής ζώνης. Το παράδειγμα της Θράκης είναι νωπό… διάφοροι επενδυτές έστησαν εργοστάσια, έφαγαν τις χονδρές επιδοτήσεις και μετά τα εγκατέλειψαν και σάπισαν.

Πράγματι υπάρχουν προτάσεις και καλές πρακτικές επίσης… ο χρόνος όμως τελειώνει!