Νεκροί Έλληνες, Γερμανοί και άλλοι κατά την Κατοχή στην Φλώρινα

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στις 9 Απριλίου 1941 παραδόθηκαν τα ελληνικά στρατεύματα στην Ανατολική Μακεδονία και ταυτόχρονα ξεκίνησε η γερμανική προέλαση προς τη νότιο Ελλάδα με ταυτόχρονη κίνηση δυνάμεων από την Θεσσαλονίκη και από την περιοχή της Φλώρινας.

Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης

Από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1943, που σχηματίστηκαν οι ένοπλες ομάδες του ΕΛΑΣ, η ζωή στην Φλώρινα κυλούσε ήσυχα και ήρεμα. Οι Γερμανοί στρατιώτες έμεναν σε επιταγμένα δωμάτια σπιτιών στο κέντρο της πόλης. Η μόνιμη φρουρά ήταν περίπου 50 στρατιώτες, ενώ οι διερχόμενοι ήταν πάρα πολλοί, οι οποίοι όμως δεν έμεναν πολύ στην Φλώρινα.

Αυτήν την περίοδο δεν υπήρχαν νεκροί Γερμανοί, αφού δεν υπήρχαν αντάρτες στα βουνά. Μερικοί όμως Γερμανοί έχασαν την ζωή τους από κάποια ατυχήματα. Ένα θανατηφόρο ατύχημα συνέβη τον πρώτο καιρό. Μια ομάδα Γερμανών στρατιωτών επιδιόρθωναν μια μηχανή στον παραποτάμιο δρόμο κοντά στα σπίτια των Βογιατζήδων. Από κάποιο λάθος πήρε φωτιά ένα δοχείο με βενζίνη και ανατινάχτηκε. Τα ρούχα των στρατιωτών πήραν φωτιά. Ο Πέτρος Πέιος που περνούσε από εκεί έβγαλε το παλτό του και τύλιξε έναν φλεγόμενο Γερμανό και τον έσωσε. Οι άλλοι κάηκαν. Αυτοί ήταν οι πρώτοι νεκροί Γερμανοί που θάφτηκαν στον χριστιανικό νεκροταφείου του Αγίου Γεωργίου.

Οι Γερμανοί επέταξαν την πέμπτη σειρά του νεκροταφείου του Αγίου Γεωργίου και εκεί τους έθαβαν. Μάλιστα είχαν τοποθετήσει έναν μεγάλο σταυρό (όχι αγκυλωτό) στην είσοδο. Ήταν η πτέρυγα του νεκροταφείου για τους Γερμανούς στρατιώτες. Ήταν μικρός ό χώρος. Χωρούσαν όμως οι πρώτοι νεκροί Γερμανοί που σκοτώθηκαν από τους αντάρτες.

Το 1943 σκοτώθηκε ένας Γερμανός στην πόλη της Φλώρινας και ένας Γερμανός στον δρόμο έξω από την Κλαδοράχη. Και οι δυο σκοτώθηκαν σε ενέδρες των αντιστασιακών. Αλλοί δυο Γερμανοί σκοτώθηκαν στο τρένο στο Αμύνταιο.

Το 1944 περίπου 41ας Γερμανοί, και ο διοικητής των Ες-Ες, σκοτώθηκαν από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, σε μάχη στο Βίτσι, αλλά και στον δρόμο μεταξύ των χωριών Βεύη και Κλειδί σκοτώθηκαν 7 Γερμανοί σε ενέδρα των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Περίπου 51ας Γερμανοί σκοτώθηκαν από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, σε όλη την διάρκεια της Κατοχής στην Φλώρινα.

Καλοκαίρι του 1944 και η πτέρυγα του νεκροταφείου του Αγίου Γεωργίου γέμισε, καθώς χωρούσε περίπου 40 έως 50 νεκρούς. Τότε το γερμανικό Φρουραρχείο επίταξε το αμπέλι του Νικολάου και άρχισαν να θάβουν εκεί τους νεκρούς στρατιώτες. Το νεκροταφείο ήταν στον δρόμο προς την Σκοπιά. Συντηρητής του νεκροταφείου ήταν ο νεαρός τότε Στέργιος Κάξος. Ο Κάξος ήταν στην Αντίσταση και μάλιστα είχε γρονθοκοπήσει έναν μεθυμένο Γερμανό στρατιώτη, που ένα βράδυ έβριζε τους Έλληνες και την Ελλάδα. Το Φρουραρχείο δεν γνώριζε τίποτε για τον Κάξο και του έδιναν λίγα τρόφιμα για να κόβει τα αγριόχορτα του νεκροταφείου.

Καλοκαίρι του 1944 και ο γερμανικός στρατός άρχισε να οπισθοχωρεί. Μεγάλες μονάδες πέρασαν από την Φλώρινα και δια μέσου της Γιουγκοσλαβίας πήγαιναν προς την Γερμανία. Μια μεγάλη μονάδα του γερμανικού στρατού είχε στρατοπεδεύσει στον σιδηροδρομικό σταθμό με σκοπό να προωθηθεί προς την Γιουγκοσλαβία. Όμως την 28^η Ιουλίου ένα σμήνος συμμαχικών βομβαρδιστικών αεροπλάνων έκανε την εμφάνιση του, το πρωί. Ανελέητος βομβαρδισμός. Πολλά σπίτια κατέρρευσαν και πολλοί Φλωρινιώτες σκοτώθηκαν. Οι Γερμανοί στρατιώτες σκορπίστηκαν. Παρόλα αυτά όμως οι νεκροί Γερμανοί στρατιώτες ήταν περίπου 150 τους οποίους έθαψαν στο στρατιωτικό νεκροταφείο, το οποίο γέμισε σταυρούς, που έβλεπαν προς βορρά, προς την πατρίδα τους.

Πρώτη Νοεμβρίου 1944, και Γερμανοί άρχισαν να αποχωρούν. Ρώσοι παρτιζάνοι σκότωσαν με όλμους 11 Γερμανούς στο γήπεδο. Άγνωστο που τους έθαψαν.

Συνολικά οι νεκροί Γερμανοί στρατιώτες κατά την Κατοχή ήταν περίπου 214 και μερικοί ακόμη από ατυχήματα. Ο ΕΛΑΣ σκότωσε 53, η αεροπορία 150 και οι Ρώσοι 11 Γερμανούς στρατιώτες. Μετά τον πόλεμο, το 1946, ήρθε μια επιτροπή από την Γερμανία και τοποθέτησε τα οστά των στρατιωτών σε μεταλλικά κουτιά, όπου αναγράφονταν και τα ονόματα των νεκρών.

Και όταν άδειασε το στρατιωτικό νεκροταφείο, χρησιμοποιήθηκε από τον ελληνικό εθνικό στρατό στην διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Το νεκροταφείο παραμένει ως στρατιωτικό νεκροταφείο της περιόδου του εμφυλίου πολέμου. Ένα κενοτάφιο σήμερα. Ένα μνημείο του αδελφοκτόνου πολέμου.

Οι Έλληνες νεκροί στην Φλώρινα κατά την Κατοχή ήταν πολλοί. Οι πρώτοι δύο νεκροί πέθαναν από την πείνα στο Επταπύργιο το 1941. Το 1943 εκτελέστηκαν δύο άτομα πίσω από το νοσοκομείο και 15 άτομα απαγχονίστηκαν στην Κλαδοράχη. Επίσης οι αντάρτες σκότωσαν έναν, που ο αδελφός του ήταν συνεργάτης των Γερμανών. Οι Αρμένιοι ταγματασφαλίτες σκότωσαν έναν Φλωρινιώτη. Το 1944 σκότωσαν οι Βούλγαροι επτά νέους από την Φλώρινα. Επίσης οι Βούλγαροι σκότωσαν 7 άτομα στο Φλάμπουρο και έναν χωροφύλακα. Στην μάχη του Βιτσίου οι Γερμανοί σκότωσαν τρεις αντάρτες. Σκότωσαν και έναν αντιστασιακό μέσα στη Φλώρινα. Στην Μικρή Βίγλα κρέμασαν τέσσερις ΕΑΜίτες. Στο γήπεδο μετά από αεροπορική επίθεση έχασε την ζωή της, καθώς ποδοπατήθηκε, ένα κορίτσι. Σε επίθεση ανταρτών κατά λάθος σκότωσαν έναν Φλωρινιώτη, και από λάθος σκότωσαν άλλον έναν Φλωρινιώτη. Στην μάχη του Κλειδίου σκοτώθηκαν δύο Φλωρινιώτες αντάρτες. Άλλοι τέσσερις Φλωρινιώτες εκτελέστηκαν στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά». Εκτελέστηκαν επίσης κάτω από τον Άγιο Γεώργιο 20 άτομα. Τέλος άλλοι δυο νέοι εκτελέστηκαν και έκλεισε ο κύκλος των εκτελέσεων. Την ημέρα της απελευθέρωσης σκοτώθηκε ένας Φλωρινιώτης αντάρτης. Στον βομβαρδισμό της 28^ης Ιουλίου 1944 σκοτώθηκαν 48 Φλωρινιώτες.

Σύνολο 123 περίπου Φλωρινιώτες κατά την γερμανική Κατοχή.

Από τους εβραίους της Φλώρινας έχασαν την ζωή τους στις εκτελέσεις και στα στρατόπεδα συγκεντρώσεων 336 περίπου άτομα.

Επίσης 9 Ρώσοι παρτιζάνοι σκοτώθηκαν την ημέρα της απελευθέρωσης.

Ο αριθμός των νεκρών Ελλήνων, Γερμανών, Ισραηλιτών και Ρώσων εξάγεται από τις προφορικές μαρτυρίες συμπολιτών μας που έζησαν την γερμανική Κατοχή. Συνολικά περίπου 680 άτομα σκοτώθηκαν, επειδή άλλοι εκτελούσαν τα σχέδια του Χίτλερ και άλλοι αντιστέκονταν.

Τίποτε δεν έμεινε που να θυμίζει την γερμανική παρουσία στην πόλη μας. Και όσοι θυμούνται την γερμανική Κατοχή, πικρά είναι τα λόγια τους, καθώς το ναζιστικό καθεστώς ήταν πολύ σκληρό και απάνθρωπο.

Δημήτρης Μεκάσης

Η οδός Σαρανταπόρου κατεστραμμένη μετά τον βομβαρδισμό της 28^ης Ιουλίου 1944