Η νεολαία του ΕΔΕΣ στην Φλώρινα κατά την γερμανική Κατοχή και μετά

Γράφει ο Δημήτριος Μεκάσης

Τους πρώτους μήνες μετά την γερμανική εισβολή, στις 9 Σεπτεμβρίου 1941, ιδρύθηκε η αντιστασιακή οργάνωση «Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος» πιο γνωστός ως ΕΔΕΣ. Ιδρυτής του ήταν ο Ναπολέων Ζέρβας, Συνταγματάρχης, βενιζελικός και αντιβασιλικός. Πρότειναν για αρχηγό τον Νικόλαο Πλαστήρα, που ζούσε στην Γαλλία. Οι πρώτοι αντάρτες του ΕΔΕΣ εμφανίστηκαν στα βουνά της Άρτας και επεκτάθηκαν σε όλη την Ήπειρο.

Το ΕΑΜ μονοπωλούσε την αντίσταση κατά των Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων και δεν άφηνε άλλη οργάνωση να επεκταθεί, όπου αυτό κυριαρχούσε. Η μια οργάνωση κατηγορούσε την άλλη για συνεργασία με τους Γερμανούς. Έτσι έφτασαν στην σύγκρουση, το 1943. Πολεμούσαν μεταξύ τους. Ήταν και αυτή μια φάση, πριν τον εμφύλιο πόλεμο. Ο Ζέρβας, μόλις έφυγαν οι Γερμανοί, έδιωξε όλους τους Τσάμηδες στην Αλβανία, επειδή αυτοί είχαν συνεργαστεί με τις δυνάμεις του Άξονα.

Ο ΕΔΕΣ ίδρυσε και την οργάνωση των νέων που ονομαζόταν «Εθνική Δημοκρατική Ένωση Νέων» (ΕΔΕΝ) και προσπάθησε κρυφά και μυστικά να επεκταθεί σε όλη την Ελλάδα. Στην Φλώρινα, το 1943, εμφανίστηκε ένας γιατρός από τα Γιάννενα, που πλησίασε όλες τις εθνικόφρονες οικογένειες και οργάνωσε αρκετούς νέους στην ΕΔΕΝ. Όλα γίνονταν μυστικά, επειδή κινδύνευαν από τους ΕΛΑΣίτες, που δεν δέχονταν άλλη ελληνική οργάνωση στην Φλώρινα. Τους θεωρούσαν αντίπαλους.

Τα γραφεία της νεολαίας του ΕΔΕΣ ήταν στο υπόγειο του σπιτιού του Κίγκου στην γωνία της Λεωφόρου Ελευθερίας και Γιαννοπούλου στο Γιάζι. Εκεί είχαν την γραφομηχανή για προκηρύξεις. Αρχηγός ήταν ο Λ.Τ, γενικός γραμματέας ο Σ. Κ, μέλη η Φ. Κ, ο Π. Β. και ο Τ. Τ. Η δύναμή τους ήταν 30 περίπου νέοι στην πόλη της Φλώρινας και μερικοί στα χωριά της.

Σε όλη την διάρκεια της Κατοχής η οργάνωση ήταν αδρανοποιημένη, επειδή οι νεολαίοι του ΕΔΕΣ φοβόνταν το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Η μυστικότητα τους εξασφάλιζε και την ύπαρξη τους. Όσο το ΕΑΜ δεν γνώριζε τίποτε γι αυτούς ήταν εξασφαλισμένη η παρουσία τους.

Η μια και μοναδική εξόρμηση έγινε ένα βράδυ. Κάποιοι Βούλγαροι ύψωσαν την βουλγάρικη σημαία στην Σειρήνα, που φαινόταν από όλη την πόλη. Οι νέοι του ΕΔΕΣ το βράδυ εκείνο κατέβασαν την βουλγάρικη σημαία, την ξέσκισαν και ύψωσαν την ελληνική σημαία. Η ενέργεια τους αυτή κρατήθηκε μυστική σε όλη την διάρκεια της Κατοχής.

Η οργάνωση ενεργοποιήθηκε όταν έφυγαν οι Γερμανοί. Δραστηριοποιήθηκαν γράφοντας προκηρύξεις αντικομουνιστικές και σβήνοντας τα συνθήματα του ΚΚΕ στους τοίχους. Αυτά γίνονταν τις νύχτες. Το ΕΑΜ παρά τις προσπάθειες να τους εντοπίσει δεν κατάφερε να μάθει ποιοι ήταν. Στις 14 Ιανουαρίου 1945 η οργάνωση προδόθηκε εκ των έσω. Το ΕΑΜ με αρχηγό τον Γ. Τ. έκαμνε εφόδους στα σπίτια τα μεσάνυχτα και τους συνέλαβε και τους έκλεισε στον πρώτο όροφο του κτηρίου των Δικαστηρίων. Μαζί τους ήταν κλεισμένοι και οι χωροφύλακες. Δεν βρήκαν όμως ούτε τα όπλα και τα πυρομαχικά, ούτε την σφραγίδα και την γραφομηχανή, επειδή κανείς δεν αποκάλυψε το υπόγειο της οικίας Κίγκου, παρά το ξύλο που έφαγαν από τους αριστερούς.

Στις 12 Φεβρουαρίου 1945 υπογράφτηκε η Συμφωνία της Βάρκιζας. Τότε το ΕΑΜ της Φλώρινας ελευθέρωσε όλους τους κρατούμενους της οργάνωσης του ΕΔΕΣ. Στην συνέχεια ήρθαν οι Εγγλέζοι. Η νεολαία τους ΕΔΕΣ στην Φλώρινα μαζί με τους Ινδούς της Βρετανικού στρατού άρχισαν τις επιθέσεις εναντίων των γραφείων του ΚΚΕ στο ξενοδοχείο «Βαλκάνια», στα γραφεία του ΕΑΜ στο μέγαρο του Ρασάικου, στα γραφεία της ΕΠΟΝ στην οδό Στεφάνου Δραγούμη και στην λέσχη της ΕΠΟΝ στην Λέσχη Δημοσίων Υπαλλήλων. Επίσης και στα γραφεία της πολιτοφυλακής στο «Διεθνές» με είσοδο από την οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου. Και το τυπογραφείο του Η. Κ, γνωστού τυπογράφου δεν γλύτωσε. Σε αυτό τυπώνονταν όλα τα έντυπα του ΕΑΜ και στα σλάβικα τα έντυπα στου ΣΝΟΦ. Κάποιοι νεαροί μια νύχτα έσπασαν τη πόρτα και πέταξαν στο ποτάμι την κάσα με τα γράμματα και το χειροκίνητο πιεστήριο. Έκαψαν και το ξύλινο ηρώο πεσόντων του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ που ήταν στην κεντρική πλατεία. Όλα τα κατέστρεψαν, ως αντίποινα. Αρχηγός ήταν ένας φοιτητής, ο οποίος είχε κινδυνέψει και αυτός και η οικογένεια του, πολύ από την πολιτοφυλακή του ΕΑΜ. Κάποιοι άλλοι κούρεψαν τα μαλλιά μερικών αριστερών κοπελιών. Έγιναν πολλά αντίποινα μέχρι που ήρθε η Στρατο-χωροφυλακή, που τους έλεγαν «Μπουραντάδες» και η πόλη ηρέμησε.

Το ΕΑΜ και ο ΕΔΕΣ δυο μεγάλες αντιστασιακές οργανώσεις σε όλη την διάρκεια της γερμανικής Κατοχής κατηγορούσε η μια την άλλη. Διχόνοια, που αποδυνάμωνε τον απελευθερωτικό αγώνα. Προμήνυε όμως τα δεινά που θα ακολουθούσαν στην δύσμοιρη Ελλάδα.

Αυτά τα λίγα από μια συνέντευξη με τον αείμνηστο Θ. Κ.

Δημήτριος Μεκάσης