Τα Ρίχτερ του τρόμου

Ο μεγαλύτερος σεισμός της Φλώρινας – Τα δεδομένα, τα «Fake News» και το μετά…

Άρθρο του Ηλία Ιωαννίδη

Αυτό που ζήσαμε στη Φλώρινα τις τελευταίες ημέρες ήταν πραγματικά πρωτόγνωρο. Όχι τόσο για την ένταση του σεισμού, καθώς στην Ελλάδα ως σεισμογενής χώρα έχουμε συχνά τέτοια φαινόμενα, αλλά για την αισθητότητά του σε όλο του το φάσμα. Μεγάλο ρόλο σε αυτό έπαιξε η απόσταση του από την πόλη, με την εστία του στα δέκα χιλιόμετρα και το επίκεντρο στα δύο!

Τα ρήγματα της Φλώρινας είχαν ενεργοποιηθεί ξανά το 2013, όπου το δυτικό της πόλης (προς Σίμο Ιωαννίδη) είχε δώσει αρκετούς συνεχόμενους σεισμούς (πάνω από 2.000), μικρού έως μέτριου μεγέθους, με τους δύο μεγαλύτερους να είναι της τάξης των 3,8 και 4,2 ρίχτερ αντίστοιχα. Είναι όμως η πρώτη φορά, σύμφωνα με τα ιστορικά καταγεγραμμένα δεδομένα, που ένας σεισμός έντασης 5,3 (ή 5,4) ρίχτερ γίνεται με επίκεντρο την πόλη της Φλώρινας!

Όλοι οι μεγάλοι σεισμοί που μας έχουν τρομάξει κατά καιρούς, έχουν πραγματοποιηθεί στην ευρύτερη περιοχή, από την Κοζάνη μέχρι τις γειτονικές χώρες, όπου είχαν μεν μεγαλύτερα μεγέθη, αλλά δεν ήταν «κάτω από τα πόδια μας» και γίνονταν αισθητοί μόνο οι μεγάλοι μετασεισμοί, με μικρότερη ένταση σε εμάς. Τώρα νιώσαμε τον κάθε μεγάλο ή μικρό μετασεισμό κάθε λίγα λεπτά, γιατί είναι ακριβώς από κάτω μας. Το γεγονός αυτό προκάλεσε και το χαρακτηριστικό ανατριχιαστικό «βουητό» που συνοδεύει τους σεισμούς (όπως και το 2013), καθώς σε τόση κοντινή απόσταση και μικρό εστιακό βάθος, μεγάλο μέρος της ενέργειας που εκλύετε μεταφέρετε στην ατμόσφαιρα και ακούγεται ο συγκεκριμένος ήχος. Με λίγα λόγια, αν σε ένα σεισμό ακούμε έντονη βοή, το υπόκεντρο και το επίκεντρό του είναι πολύ κοντά.

Το χρονικό του σεισμού

Τα ρολόγια στη Φλώρινα έδειχναν 23:44 την Κυριακή 9 Ιανουαρίου 2022, όταν ένα ξαφνικό βουητό έφερε σχεδόν ταυτόχρονα ένα απίστευτο τράνταγμα και δυνατές δονήσεις, που ξάφνιασαν τον κόσμο ο οποίος βγήκε έντρομος στους δρόμους και τα πεζοδρόμια. Οι σειρήνες από τα αυτοκίνητα έσπασαν τη σιωπή της νύχτας, σε ένα σκηνικό βγαλμένο από ταινία. Ήταν σεισμός 5,3 της κλίμακας ρίχτερ, με χαμηλό εστιακό βάθος κοντά στα 10-14 χιλιόμετρα, έντονη επιτάχυνση γύρω στο 0,14g και επίκεντρο 2 χιλιόμετρα βόρεια από την πόλη της Φλώρινας. Ακολούθησαν πολύ γρήγορα, μέσα στο πρώτο δεκάλεπτο τρεις δυνατοί μετασεισμοί: 3,1 – 3,6 & 4,2 ρίχτερ που προκάλεσαν ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία και φόβο. Ξαφνικά η πόλη είχε τέτοια κίνηση στους δρόμους, που ήταν διάχυτο στην ατμόσφαιρα πως κάτι πολύ σοβαρό είχε συμβεί. Οι κάτοικοι άργησαν πολύ να ξαναμπούν στα σπίτια τους, μετά από αρκετές ώρες, ενώ πολλοί ήταν αυτοί που έμειναν στα αυτοκίνητά τους όλη τη νύχτα. Ήταν ένα εφιαλτικό βράδυ, με δεκάδες μετασεισμούς που συνοδεύονταν πάντα από το περίφημο «βουητό». Λίγοι θα έκλεισαν μάτι και ίσως τις πρώτες πρωινές ώρες.

Τα «Fake News»

Το χειρότερο περιστατικό εκείνης της βραδιάς, που αύξησε στο μέγιστο τον τρόμο του κόσμου, ήταν το γεγονός πως κάποιος ή κάποιοι συμπολίτες μας, θέλησαν να «παίξουν» με τον φόβο του κόσμου, κυκλοφορόντας ψευδείς ειδήσεις πως θα γίνει νέος μεγαλύτερος σεισμός μέχρι και 7 ρίχτερ, ακριβώς στις 2:30. Για να γίνουν πιο πειστικοί μάλιστα και να σπείρουν τον πανικό, είπαν πως η Πολιτική Προστασία ήταν αυτή που ενημέρωσε την πυροσβεστική και ότι από εκεί το ακούσανε. Φυσικά η είδηση κυκλοφόρησε σαν αστραπή μέσα στη νύχτα, αφήνοντας πολλούς συμπολίτες μας στους δρόμους. Η εικόνα μιας έντρομης μάνας που είχε το μωρό της τυλιγμένο με κουβέρτα, να κάθονται σε ένα παγκάκι μέσα στο κρύο σε προχωρημένη ώρα, ακόμα με στοιχειώνει. Όσοι βέβαια γνώριζαν πως ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο που δεν μπορεί να προβλεφθεί (παρά τις έρευνες και προσπάθειες που γίνονται και με «ελληνικό χρώμα» με τη μέθοδο ΒΑΝ – ανίχνευση των σεισμικών ηλεκτρικών σημάτων) και δεν έχει γίνει ποτέ στην παγκόσμια ιστορία (τουλάχιστον με ακρίβεια), πόσο μάλλον και σε συγκεκριμένη ώρα, δεν ανησύχησαν ιδιαίτερα. Αλλά μέσα στον πανικό ήταν φυσιολογικό οι περισσότεροι να πανικοβληθούν χωρίς καθαρή σκέψη εκείνες τις ώρες.

Είναι ένα περιστατικό που έχει γίνει και στο παρελθόν στην πόλη μας, όταν κάπου την δεκαετία του ’80, μια βραδιά κυκλοφόρησε φήμη για επικείμενο σεισμό τεραστίων διαστάσεων. Η φήμη εξαπλώθηκε αμέσως με τον κόσμο να χτυπάει μέσα στα μεσάνυχτα τα θυροτηλέφωνα των γειτόνων σε όλες τις πολυκατοικίες, ενημερώνοντας τον κόσμο να βγει από τα σπίτια. Με τα παιδιά αγκαλιά και κουβέρτες, μπήκαμε στα αυτοκίνητα και πήγαμε σε ανοιχτούς χώρους, περιμένοντας μέχρι το πρωί έναν σεισμό που φυσικά δεν ήρθε ποτέ…

Βέβαια υπάρχει και το ενδεχόμενο η Πολιτική Προστασία να έστειλε όντως μήνυμα, με οδηγίες σε περίπτωση επικείμενου σεισμού και αυτό κάποιος συμπολίτης μας να το «εξέλαβε» πως θα γίνει νέος σεισμός. Το θέμα είναι ότι ταλαιπωρήθηκε πολύς κόσμος και αν έγινε από κάποιον εσκεμμένα, είναι ανήθικο και κατάπτυστο, με την εικόνα της τρομοκρατημένης μάνας και του μωρού να είναι συνέχεια στο μυαλό μου…

Η επόμενη μέρα

Η επόμενη μέρα βρήκε την πόλη «όρθια», με αρκετές αλλά μικρές υλικές ζημιές (πτώσεις πετρωμάτων, σοβάδων, κεραμιδιών, καμινάδων) και ρωγμές σε πολλά κτίσματα, αλλά χωρίς κανέναν τραυματισμό και φυσικά θάνατο. Το νοσοκομείο (που εκκενώθηκε άμεσα το βράδυ) δέχτηκε μόνο δύο περιστατικά προληπτικά, με έντονες ταχυπαλμίες, πιθανότητα από κρίση πανικού. Ο κόσμος άρχισε να μετράει τις πληγές που άφησε πίσω ο εγκέλαδος περισσότερες ψυχικές παρά υλικές, καθώς ο «χορός των ρίχτερ» συνεχιζόταν κάθε λίγα λεπτά, χωρίς σταματημό, με μια πολύ έντονη μετασεισμική ακολουθία.

Η τοπική αυτοδιοίκηση λειτούργησε άμεσα, έκλεισε πολύ σωστά τα σχολεία για προληπτικούς λόγους και λόγους ασφαλείας και διέθεσε το χώρο του κλειστού γυμναστηρίου για όσους πολίτες επιθυμούσαν να διανυκτερεύσουν εκεί. Επίσης έφερε σύντομα τα κλιμάκια των μηχανικών της Γενικής Διεύθυνσης Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών του Υπουργείου Υποδομών, για αυτοψίες σε οικήματα όπου έχουν παρατηρηθεί ζημιές. Μάλιστα, πέτυχαν το πολύ σπουδαίο να κηρυχτεί η Π.Ε. Φλώρινας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Επίσης, το επόμενο βράδυ που ήρθε η έντονη χιονόπτωση (Κακοκαιρία «Διομήδης»), οι μηχανισμοί λειτούργησαν άψογα και οι δρόμοι έμειναν ανοιχτοί. Το μόνο παράπονο από την τοπική αυτοδιοίκηση, είναι η ελλιπής δημόσια ενημέρωση προς τους πολίτες για την εξέλιξη των φαινομένων, πράγμα που έπρεπε να απαιτούν από τους ειδικούς σε καθημερινή βάση (μια πρώτη προσπάθεια ενημέρωσης, έγινε από τον Δήμο Φλώρινας στις 14/1 με ενημέρωση από τον κ.Λέκκα).

Τα επιστημονικά δεδομένα

Στα περισσότερα σημεία, το σύνολο των ειδικών επιστημόνων, συμφώνησε για τον σεισμό της Φλώρινας. Μίλησαν για έναν επιφανειακό σεισμό, μεσαίου μεγέθους, με πολύ πλούσια μετασεισμική ακολουθία, γεγονός που τους οδήγησε στη άποψη πως πρόκειται πιθανότατα για τον κύριο σεισμό. Ήταν ένας σεισμός 5,3 της κλίμακας ρίχτερ (η οποία μετρά την ενέργεια που απελευθερώνεται) σύμφωνα με το Αστεροσκοπείο Αθηνών, ίσως λίγο μεγαλύτερος (5,4 ή 5,5) σύμφωνα με διεθνή κέντρα και της τάξης 5 με 6 της κλίμακας Μερκάλι (η οποία μετράει επιπτώσεις ενός σεισμού σε μια δεδομένη περιοχή). Μέχρι και τις 12 Ιανουαρίου, σε περίπου τρία εικοσιτετράωρα, το Εθνικό Δίκτυο Σεισμογράφων έχει καταγράψει 123 μετασεισμούς, γεγονός που υποδεικνύει ότι πιθανώς να έχουμε μια ομαλή εξέλιξη της ακολουθίας. Από τους μετασεισμούς αυτούς, 23 είχαν μέγεθος Μ≥3.0 και τρεις Μ≥4.0. Ο μεγαλύτερος μέχρι στιγμής (μέχρι και 12/1) μετασεισμός, μεγέθους Μ=4.3 σημειώθηκε στις 11 Ιανουαρίου, στις 17:14 ώρα Ελλάδος (15:14 UTC). Τα επίκεντρα της σεισμικής ακολουθίας ευθυγραμμίζονται σε ΒΒΑ-ΝΝΔ διεύθυνση.

Οι σεισμολόγοι έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στην ομαλότητα της ακολουθίας και πόσο σημαντική ήταν στην εκτόνωση του φαινομένου. Οι μικρές διαφωνίες που υπήρξαν στις απόψεις των ειδικών, ήταν κυρίως για το ακριβές επίκεντρο του σεισμού (βόρεια προς Πρώτη-Κλαδοράχη-Κλεινές ή δυτικά της Φλώρινας προς Σίμο Ιωαννίδη-Άλωνα) και αν το ρήγμα αυτό είναι γνωστό ή «αχαρτογράφητο». Σύμφωνα με το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο (gein.noa.gr) ο σεισμός ήταν 5,3 και έγινε 2 χλμ Δυτικά της Φλώρινας (στο πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής). Αξίζει να σημειώσουμε, πως η πρώτη εκτίμηση που βγήκε από το Ινστιτούτο στα πρώτα πέντε λεπτά μετά τον σεισμό, τον έδινε 5,4 ρίχτερ βόρεια της Φλώρινας (προς Κλαδοράχη), ενώ αργότερα ήρθε η αναθεωρημένη αποτύπωση με επίκεντρο την περιοχή Αγίου Νικολάου. Σύμφωνα με το Εργαστήριο Σεισμολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (geophysics) ο σεισμός ήταν 5,4 και έγινε 10 χλμ βόρεια της Φλώρινας (Κλεινές). Ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (oasp.gr ) έδωσε τον σεισμό 5,4 ρίχτερ στα 3 χλμ δυτικά της Φλώρινας (Εργατικές Αγίου Μηνά). Ο σεισμολογικός σταθμός του ΑΠΘ (geophysics.geo.auth), έδωσε τον σεισμό 5,2 ρίχτερ, 3 χλμ βόρεια, ανάμεσα σε Φλώρινα και Πρώτη. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό-Μεσογειακό Σεισμολογικό Κέντρο (EMSC), ο σεισμός ήταν της τάξεως 5,5 ρίχτερ, 3 χλμ βόρεια της Φλώρινας (προς την Πρώτη). Τέλος, σύμφωνα με την πανεπιστημιακή ερευνητική κοινοπραξία IRIS (Incorporated Research Institutions for Seismology), ο σεισμός ήταν 5,5 ρίχτερ στα 7-8 χλμ βόρεια της Φλώρινας κοντά στις Κλεινές.

Όλοι πάντως οι ειδικοί επιστήμονες, σε γενικές γραμμές, ανέφεραν πως η δυναμική της περιοχής δεν μπορεί να δώσει πολύ μεγάλους σεισμούς. Σχετικά μεγάλη όμως ήταν η επιτάχυνση του σεισμού (ουσιαστικά είναι ο ρυθμός με τον οποίο μεταφέρεται η σεισμική δύναμη στις κατασκευές από την απότομη κίνηση του εδάφους), καθώς έφτασε τα 0,14g οριζόντια και 0,22g κάθετα (το «τράνταγμα» που νιώσαμε επειδή ο σεισμός ήταν ακριβώς από κάτω), την ώρα που η τιμή του αντισεισμικού κανονισμού είναι στα 0,16g για την οριζόντια επιτάχυνση στην περιοχή της Φλώρινας (παράδειγμα στην Κεφαλονιά η αντίστοιχη τιμή είναι στα 0,36g). Ουσιαστικά η επιτάχυνση έφτασε κοντά στα όρια που θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές ζημιές σε κτίρια. Είναι η μονάδα που ενδιαφέρει τους μηχανικούς περισσότερο από τα ρίχτερ, καθώς αυτή δείχνει την καταπόνηση που έχουν δεχτεί τα κτίσματα.

Ορισμένοι ειδικοί, τόνισαν την αναγκαιότητα να εγκαταλειφθούν όσα (παλιά κυρίως) σπίτια δείχνουν να έχουν σοβαρές ζημιές μέχρι να ελεγχθούν, καθώς σε περίπτωση ενός δυνατού μετασεισμού υπάρχει πάντα και ο κίνδυνος κατάρρευσης. Σε γενικές γραμμές πάντως, σύμφωνα με τον νέο αντισεισμικό κανονισμό, τα νεότερα κτίσματα έχουν γίνει με τους Ευρωπαϊκούς αντισεισμικούς κώδικες και θεωρούνται ασφαλή (παρά τις ρωγμές που πιθανόν εμφανίστηκαν στα τοιχία), σύμφωνα πάντα με την σεισμικότητα της περιοχής.

Οι δηλώσεις των ειδικών και οι πρώτες τους εκτιμήσεις

Ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου καθηγητής Άκης Τσελέντης δήλωσε: «Η έντονη μετασεισμική δραστηριότητα που υπάρχει μετά τα 5,3 Ρίχτερ στη Φλώρινα δείχνει ότι βαίνει ομαλά η σεισμική ακολουθία «και αυτό μας κάνει όλο και πιο πολύ να πιστεύουμε ότι αυτός ήταν ο κύριος σεισμός». Προειδοποίησε ότι επειδή το εστιακό βάθος του σεισμού ήταν μικρό η ακολουθία θα συνεχιστεί για αρκετό καιρό «ακόμα για ημέρες, πιθανόν και εβδομάδες». Πρόσθεσε ότι η πιθανότητα για μεγαλύτερο σεισμό είναι πολύ μικρή και πως η αιτία που έγινε τόσο αισθητή η δόνηση είναι γιατί έγινε πολύ κοντά στην πόλη της Φλώρινας. «Είναι ένα ρήγμα δυτικά της Φλώρινας το οποίο δεν ήταν γνωστό, ήταν ένα παρακλάδι του ρήγματος που είναι γνωστό. Αλλά αυτό που με προβληματίζει εμένα είναι χωρίς να θέλω να κινδυνολογήσω είναι ότι είχαμε ένα βεβαρυμμένο ιστορικό στην περιοχή αρκετά χρόνια πριν. Δηλαδή το 1994 είχαμε 5,9 κοντά στα 6 ρίχτερ 40 χλμ από τη Φλώρινα από άλλο ρήγμα», τόνισε ο καθηγητής. Πρόσθεσε ότι η ευρύτερη περιοχή όπως φαίνεται δίνει ισχυρούς σεισμούς αναφέροντας ότι τον Νοέμβριο του 1967 έγινε σεισμός 6,6 ρίχτερ αλλά στα 100 χλμ. Βέβαια, πρέπει να καταλάβουμε ότι η μετασεισμική αυτή ακολουθία θα κρατήσει για καιρό ακόμα μπορεί και κάποιες εβδομάδες, όχι βέβαια με τη συχνότητα που είναι σήμερα και δεν αποκλείεται η πιθανότητα και ενός ισχυρού μετασεισμού 4,9 ίσως και 5 Ρίχτερ. Δεν είναι σίγουρο αλλά μπορεί να γίνει και αυτό». «Οι κάτοικοι πρέπει να λαμβάνουν τα γνωστά μέτρα αντισεισμικής προστασίας. Δηλαδή να αποφεύγουν να περνάνε από παλιά κτήρια. Είδατε τι έγινε στο μουσείο της Φλώρινας, πέσανε σοβάδες από έξω. Είναι πολλά τα παλιά κτήρια που έχουν υποστεί ζημιές.

Ο κ.Γεράσιμος Χουλιάρας (Διευθυντής ερευνών Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αστεροσκοπείου Αθηνών) τόνισε πως υπήρχε έντονη εκτόνωση τις πρώτες ώρες, με περίπου 30 δονήσεις, με την μεγαλύτερη 4,2 ρίχτερ αμέσως μετά την μεγάλη των 5,4. Αυτό είναι καλό όπως ανέφερε και πρέπει να είναι το αναμενόμενο και επιθυμητό και ελπίζουμε να συνεχιστεί έτσι αυτή η ακολουθία. Το μήκος του ρήγματος δεν είναι τόσο μεγάλο, περιορίζονται οι μετασεισμοί στα 10 χιλιόμετρα ακτίνα. Είναι μια περιοχή που δεν δίνει συχνά σεισμούς. Όσον αφορά την βοή, τόνισε πως είναι κάτι φυσιολογικό σε επιφανειακούς σεισμούς, με μικρό εστιακό βάθος, όσοι βρίσκονται πολύ κοντά να ακούν το βουητό παράλληλα με τον σεισμό.

Ο κ.Ευθύμης Λέκκας (πρόεδρος ΟΑΣΠ – Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας) τόνισε πως αυτός πρέπει να είναι ο κύριος σεισμός, αλλά κρατάμε τις επιφυλάξεις μας γιατί δεν ξέρουμε το ιστορικό της περιοχής. Η μετασεισμική ακολουθία πάλι καλά μέχρι στιγμής. Είχαμε 14 δονήσεις πάνω από τρεις βαθμούς, με μικρό εστιακό βάθος και έγιναν ιδιαίτερα αισθητές, καθώς το γεωτεκτονικό περιβάλλον της Φλώρινας, ευνοεί όλη αυτή την αισθητότητα. Το ρήγμα είναι βόρειο-ανατολικό, νότιο-δυτικό, που ουσιαστικά ξεκινάει από την πόλη της Φλώρινας και φτάνει στα γύρω χωριά της περιοχής. Αυτό το ρήγμα δραστηριοποιήθηκε, όπως και τα άλλα μικρότερα της περιοχής, δίνοντας τη σεισμική ακολουθία. Είναι ένα ρήγμα που δεν είχε δράση στο πρόσφατο παρελθόν, αλλά έχουμε να κάνουμε με μια τεκτονική δομή η οποία δεν μπορεί να δώσει πολύ μεγάλο σεισμό. Βέβαια, στην περιοχή προς τις Πρέσπες και την Οχρίδα το σεισμικό δυναμικό είναι μεγάλο, το οποίο όμως είναι σε ικανοποιητική απόσταση από το συγκεκριμένο ρήγμα. Για το βουητό τόνισε πως σε έναν σεισμό με μικρό εστιακό βάθος, όταν έρχονται τα σεισμικά κύματα στην επιφάνεια είναι φυσιολογικό να συνοδεύονται και από βουητό.

Ο καθηγητής Φυσικής της Λιθόσφαιρας, Σεισμολογίας και Εφ. Γεωφυσικής του ΑΠΘ κ.Κώστας Παπαζάχος μίλησε για έναν σεισμό 5,4 ρίχτερ πολύ κοντά στην πόλη της Φλώρινας, 1-2 χιλιόμετρα απόσταση, γι’ αυτό και έγινε ιδιαίτερα αισθητός. Υπάρχει μια λογική ακολουθία, αλλά δεν πρέπει να εφησυχάζουμε, γιατί καμιά φορά οι μετασεισμοί κρύβουν και δυσάρεστες εκπλήξεις. Ο σεισμός είχε αρκετά σημαντικές επιταχύνσεις γύρω στο 0,14g οριζόντια και 0,22g κάθετα, την ώρα που η τιμή του αντισεισμικού κανονισμού είναι στα 0,16g για την οριζόντια επιτάχυνση στην περιοχή της Φλώρινας (από το 1995), με τα κτίρια στον συγκεκριμένο σεισμό να δέχονται ισχυρές κινήσεις και πολλά από αυτά, κυρίως τα παλιότερα να βγάζουν κάποιες βλάβες. Ήταν μεν μικρής διάρκειας αλλά με έντονη κίνηση, που συνοδεύτηκε από βοή, καθώς μεγάλο μέρος της ενέργειας μεταφέρετε στην ατμόσφαιρα. Είχε πλούσια μετασεισμική ακολουθία σε ένα ρήγμα γύρω στα 10 με 12 χιλιόμετρα. Σίγουρα η πρώτη εβδομάδα θα έχει αρκετούς μετασεισμούς που θα γίνονται έντονα αισθητοί και με βοή, χωρίς να αποκλείονται και περιπτώσεις μεγάλου μεγέθους, κοντά ή και πάνω από 5 ρίχτερ. Επίσης συχνά θα ακούγεται μόνο η βοή χωρίς να υπάρχει κίνηση. Η κατάσταση δείχνει να εξελίσσετε φυσιολογικά. Η περιοχή της Φλώρινας έχει κάποιες ιδιαιτερότητες, καθώς μπορεί να είναι χαμηλής ή ενδιάμεσης σεισμικότητας, γίνονται δηλαδή πολύ αραιά ισχυροί σεισμοί, μπορεί ανά 200-300 χρόνια, όμως όταν συμβαίνουν η διαχείρισή τους είναι πιο δύσκολη. Τον χειμώνα λόγω του καιρού, αλλά και γιατί γενικά δημιουργείτε η ψευδαίσθηση της αντισεισμικής προστασίας, καθώς δεν γίνονται συχνά σεισμοί και ίσως η τοπική κοινωνία πιαστεί απροετοίμαστη.

Ο σεισμολόγος κ.Γεράσιμος Παπαδόπουλος τόνισε πως το αισιόδοξο είναι ότι έχουμε αρκετούς μετασεισμούς, με αξιόλογα μεγέθη που έφτασαν και το 4,2. Η περιοχή δίνει σχετικά μικρούς σεισμούς, αλλά δυτικότερα στα 50 χιλιόμετρα στην λίμνη Οχρίδα, το 1911 είχε κάνει μεγάλο σεισμό μεγέθους 6,7 ρίχτερ. Η ευρύτερη περιοχή έχει δώσει μεγάλους σεισμούς, αλλά εδώ δεν μιλάμε για την ίδια εστία, που δεν έχει αυτή την δυναμική.

Ο σεισμολόγος κ.Αθανάσιος Γκανάς είπε: «Φαίνεται πως είναι ο κύριος σεισμός, έχουμε μια ομαλή εξέλιξη της ακολουθίας με πολλούς μετασεισμούς στον ίδιο εστιακό χώρο, δυτικά και βόρεια της Φλώρινας. Πρόκειται για ένα «τυφλό ρήγμα» που δεν έχει επιφανειακή έκφραση και προσπαθούμε να το συσχετίσουμε με άλλα γνωστά γεωλογικά ρήγματα. Ένας σεισμός μέχρι 5,5 ρίχτερ, θεωρείται μεσαίας δυναμικότητας και φυσιολογικός για την περιοχή, που έχει πολλά μικρά ρήγματα με διεύθυνση βορειο-ανατολική».

Η σεισμολόγος του ΑΠΘ κ.Δέσποινα Κεμεντζετζίδου με τη σειρά της αναφέρθηκε σε μια ομαλή εξέλιξη του φαινομένου, τονίζοντας πως η περιοχή δεν έχει δώσει κάποιο μεγαλύτερο σεισμό στο πρόσφατο παρελθόν, υπάρχει μόνο μία καταγραφή το 1709 με έναν σεισμό 6 ρίχτερ 20 χιλιόμετρα νότια της Φλώρινας, ένας «ιστορικός» σεισμός όπως χαρακτηριστικά ανέφερε. Υπήρξαν και άλλοι τρεις σεισμοί ίδιου μεγέθους με αυτόν της Κυριακής, δηλαδή 5,4 ρίχτερ το 1920, το 1958 και το 1994, στα 20 με 30 χιλιόμετρα βόρεια της Φλώρινας. «Δεν φαίνεται πάντως η περιοχή να μπορεί να δώσει κάτι μεγαλύτερο. Έγινε ιδιαίτερα αισθητός γιατί ήταν επιφανειακός και πάρα πολύ κοντά στην πόλη της Φλώρινας, ουσιαστικά κάτω από τα πόδια σας» ανέφερε, αλλά δεν μοιάζει να είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός.

Αφήσαμε για το τέλος τον Φλωρινιώτη καθηγητή σεισμολογίας του ΑΠΘ κ.Θεόδωρο Τσάπανο, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα η θέση του, καθώς είναι αυτός που γνωρίζει πολύ περισσότερο από τον καθένα την περιοχή μας, με τις μελέτες που έχει πραγματοποιήσει μαζί με την ερευνητική του ομάδα, στα ρήγματα της Φλώρινας. Στις πρώτες του δηλώσεις είχε τονίσει: «Με τα στοιχεία που έχουμε μέχρι τώρα, φαίνεται αυτός να είναι ο κύριος σεισμός και 10 λεπτά μετά από αυτόν έγινε και ο μεγαλύτερος μετασεισμός 4,2 ρίχτερ». Το επίκεντρο είναι πολύ κοντά στην πόλη της Φλώρινας, ουσιαστικά κάτω από τα πόδια μας. Η εξέλιξη της ακολουθίας έχει μια έντονη σεισμική δράση. Αυτό το φαινόμενο θα κρατήσει κατά την εκτίμηση μου 5-6 εβδομάδες, όπου θα νιώθουν οι συμπατριώτες μου τους σεισμούς αραιότερα και με μικρότερη ένταση. Οι μεγαλύτεροι σεισμοί στην ευρύτερη περιοχή ήταν αυτός της λίμνης Οχρίδας το 1911 μεγέθους 6,7, το 1960 στην Κορυτσά μεγέθους 6,5 ρίχτερ και πιο πρόσφατα το 1994, βορειότερα στο έδαφος των Σκοπίων είχε γίνει ένας σεισμός 6,1 ρίχτερ.

Όσον αφορά τους μετασεισμούς των επόμενων ημερών ανέφερε: «Έχουν γίνει συνολικά 6 μεγαλύτεροι μετασεισμοί από 3,5 έως 4,3 ρίχτερ, οι οποίοι και αυτοί έχουν τους δικούς τους μικρούς μετασεισμούς. Οπότε όλος αυτός ο συνδυασμός κάνει την έντονη δραστηριότητα, που την νιώθουν πολύ οι Φλωρινιώτες, γιατί είναι τόσο κοντά, σαν να συμβαίνει κάτω από τα θεμέλια του κάθε σπιτιού. Ειδικά στους υψηλούς ορόφους νοιώθουν αρκετά μεγάλο κούνημα, καθώς η οικοδομή λειτουργεί σαν ανάποδο εκκρεμές». Επίσης ανέφερε πως κάποιοι συνάδελφοι του είπαν, πως ο σεισμός έγινε δυτικά της Φλώρινας σε ένα «αχαρτογράφητο» ρήγμα, τονίζοντας πως το ρήγμα αυτό είναι γνωστό, το είχαν βρει αυτός και η ομάδα του στην έρευνα του 2013-14 για την σεισμικότητα εκείνης της εποχής, δημοσιεύοντας μάλιστα και εργασία σε διεθνές περιοδικό με την τοποθεσία και τις διαστάσεις του ρήγματος. «Ο τωρινός σεισμός δεν έγινε σε αυτό το ρήγμα, αλλά σε ένα διπλανό βόρεια της Φλώρινας (προς Κλαδοράχη), γνωστό και αυτό, το οποίο μάζευε για πολύ καιρό ενέργεια και την έδωσε όλη μαζεμένη. Ο κ.Τσάπανος συνέστησε ψυχραιμία, λέγοντας πως τα σπίτια είναι γερά. Τέλος, όσον αφορά τις φήμες για μεγάλο σεισμό, τόνισε πως για να γίνει παράδειγμα ένας σεισμός 7 ρίχτερ, πρέπει να υπάρχει ένα ρήγμα της τάξης των 50 χιλιομέτρων και τέτοιο ρήγμα δεν υπάρχει στον νομό».

Η «επαγρύπνηση» (το παράδειγμα της L’ Aquila) και τα προληπτικά μέτρα

Μπορεί η ακολουθία των μετασεισμών να ήταν η αναμενόμενη και επιθυμητή σύμφωνα με τους ειδικούς, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ενός μεγαλύτερου σεισμού, γεγονός που καθησυχάζει σε μεγάλο βαθμό τους συμπολίτες μας, αλλά υπήρξαν και οι απόψεις πως δεν πρέπει να «εφησυχάζουμε» σε μεγάλο βαθμό, καθώς η ιστορία της σεισμολογίας κρύβει πάντα «εκπλήξεις». Ίσως έναν πιθανό δυνατό μετασεισμό κοντά στα 5 ρίχτερ το επόμενο διάστημα, όχι απαραίτητα βραχυπρόθεσμα, αλλά και σε ένα εύλογο διάστημα μηνών.

Το αναφέρω αυτό, καθώς δεν μπορεί να ξεκολλήσει από το μυαλό μου η περίπτωση του σεισμού της Λ’ Άκουιλα (L’ Aquila) το 2009. Μια μικρή κωμόπολη της κεντρικής Ιταλίας, σε κοιλάδα ορεινού όγκου και υψομέτρου 700 μέτρων (640 έχει η Φλώρινα, όχι ότι παίζει κάποιο ρόλο αυτό) βίωσε κάτι πρωτόγνωρο και εξαιρετικά σπάνιο στην παγκόσμιο ιστορία των σεισμών. Μια περιοχή που έδινε γενικά σεισμούς, για πέντε χρόνια δεν είχε κάνει κανέναν (συσσώρευση ενέργειας), και το 2009 είχε ξεκινήσει να έχει σχεδόν σε καθημερινή βάση μικρούς και μέτριους σεισμούς από τον Ιανουάριο μέχρι την άνοιξη. Το βράδυ της Κυριακής 29 Μαρτίου, σημειώθηκε μια δόνηση 4 Ρίχτερ, προκαλώντας μεγάλη ανησυχία στους κατοίκους της περιοχής. Οι σεισμολόγοι ήταν καθησυχαστικοί, ακόμα και όταν το βράδυ της 6ης Απριλίου (του τραγικού συμβάντος) είχε κάνει δύο αρκετά αισθητούς σεισμούς (περίπου στις 23:30 και 00:30) που πρακτικά «έβγαλαν» τον κόσμο από τα σπίτια τους, θεωρήθηκαν μετασεισμοί από τον 4άρι στις 29 Μαρτίου. Συγκεκριμένα, όταν είχε περάσει ώρα από τον πρώτο και ο κόσμος έμπαινε στα σπίτια του, έγινε ο δεύτερος που οδήγησε πολύ κόσμο στο να σωθεί, βγάζοντας τους ξανά έξω με πολλούς από αυτούς να αποφασίζουν να κοιμηθούν στα αμάξια τους. Τελικά, ξημερώματα 6ης Απριλίου 2009, περίπου στις 03:30 το πρωί (τοπική ώρα), ήρθε ο καταστροφικός σεισμός, μια ισχυρή σεισμική δόνηση 5,9 Ρίχτερ και σε βάθος 10χλμ, η οποία άφησε πίσω της 309 νεκρούς, 1600 τραυματίες, ζημιές σε περισσότερα από 10.000 κτίρια, 70.000 εκδιωγμένους από τα σπίτια τους και περίπου 29.000 αστέγους για μέρες μετά. Η Ιταλία έμελε να ζήσει έναν σεισμό που θα γραφόταν στην ιστορία και θα βύθιζε τη χώρα σε πένθος. Μάλιστα, γι’ αυτόν το σεισμό έγινε το απίστευτο, να καταδικαστούν τα επτά μέλη της «Επιτροπής Μεγάλων Κινδύνων». Δεν καταδικάσθηκαν επειδή δεν προέβλεψαν τον σεισμό, αλλά επειδή καθησύχασαν υπερβολικά τους κατοίκους. Με αυτό το σκεπτικό, το δικαστήριο της Ακουίλα προχώρησε στην τελική καταδίκη σε έξι χρόνια φυλάκισης, των επτά μελών της Επιτροπής Μεγάλων Κινδύνων, όλοι τους σεισμολόγοι και γεωλόγοι. Στις 31 Μαρτίου του 2009 είχαν συνεδριάσει στην Ακουίλα, όπου σημειώνονταν ήδη επί τρεις μήνες πολλές δονήσεις μικρής έντασης. Σύμφωνα με τον δικαστή Μάρκο Μπίλλι, τα μέλη της επιτροπής έστειλαν στους κατοίκους το μήνυμα ότι έπρεπε να μείνουν ήσυχοι καθώς και ότι η σειρά των σεισμικών δονήσεων που ακολούθησαν μετά τον κύριο σεισμό δεν ήταν ανησυχητική. Ο κόσμος δεν απομακρύνθηκε από την περιοχή, έμεινε στα σπίτια του, κι έτσι την νύχτα της 6ης Απριλίου του 2009 ο Εγκέλαδος χτύπησε τραγικά, με 309 νεκρούς. Ανάμεσά τους και ο έλληνας φοιτητής Βασίλης Κουφωλιάς, που κατέρρευσε το κτίριο όπου διέμενε.

Η περίπτωση της L’ Aquila είναι εξαιρετικά σπάνια, δεν προσπαθώ να συσχετίσω τις δύο περιπτώσεις (εξάλλου δεν έχουν πολλά κοινά σημεία), καθώς και σύμφωνα με μελέτη του Καθηγητή Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας Ευθύμη Λέκκα, η ιζηματογενής λεκάνη της L’ Aquila χαρακτηρίζεται από προβληματικές εδαφικές συνθήκες, λιμναία ιζήματα πάχους λίγων εκατοντάδων μέτρων, τα οποία επικάθονται ασύμφωνα του υποβάθρου, προκαλώντας σημαντική ενίσχυση στην εδαφική κίνηση σε χαμηλές συχνότητες. Το δυναμικό των ρηγμάτων της περιοχής εκεί έχει τη δυνατότητα να δώσει σεισμό μεγαλύτερο από 6-6,5 ρίχτερ, ενώ στην δικιά μας περιοχή δεν μπορεί να συμβεί αυτό.

Τα αναφέρω αυτά, όχι για να κινδυνολογήσω, αλλά να επιστήσω την προσοχή σε όλους τους συμπολίτες μας, να πάρουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να είμαστε απολύτως προετοιμασμένοι σε ένα ενδεχόμενο απρόσμενο νέο γεγονός.

Δεν μένουμε σε σπίτια με σοβαρές ζημιές, φιλοξενούμαστε σε φίλους ή συγγενείς μέχρι να βγει το πόρισμα των ειδικών και όλοι οι υπόλοιποι φροντίζουμε τους χώρους που διαμένουμε, να τους διαμορφώσουμε με τέτοιον τρόπο ώστε να μην γίνουν η «παγίδα» μας. Απομακρύνουμε όλα τα βαριά αντικείμενα από ράφια και ψηλά σημεία, σε χαμηλότερα, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα τραυματισμού και φυσικά δεν καθόμαστε ή κοιμόμαστε ποτέ κάτω από τέτοια σημεία, όπου μπορούν να πέσουν αντικείμενα ή και ψηλά έπιπλα. Ράφια και βιβλιοθήκες πρέπει να είναι καλά στερεωμένα στον τοίχο, ενώ δεν τοποθετούμε ποτέ ψηλά έπιπλα δίπλα στην εξώπορτα, με κίνδυνο να ανατραπούν και να εμποδίσουν την έξοδο. Στερεώστε καλά τα φωτιστικά σώματα και τους ανεμιστήρες οροφής. Η πρόληψη και σε αυτές τις περιπτώσεις μας σώζει από πιθανούς σοβαρούς τραυματισμούς.

Επίλογος

Τέλος, αυτό που θα ζητούσα ως κάτοικος αυτής της πόλης, είναι το να μεριμνήσουν οι τοπικές αρχές ώστε να υπάρχει συχνή και εμπεριστατωμένη ενημέρωση προς τους πολίτες. Θα πρέπει να έρθουν σε επαφή με τους ειδικούς επιστήμονες (όχι με έναν, καθώς οι απόψεις μεταξύ των επιστημόνων όπως διαπιστώσατε από το συγκεκριμένο άρθρο διίστανται, αλλά τουλάχιστον με 3-4 διαφορετικούς), να παίρνουν τα νεότερα δεδομένα και να τα δημοσιοποιούν με κάποια δελτία τύπου στην τοπική κοινωνία. Επίσης θα πρέπει να ζητήσουν εκτενή μελέτη της περιοχής, του ρήγματος και της εξέλιξης του φαινομένου, καθώς έχουν πετύχει ήδη την κήρυξη της Περιφερειακής Ενότητας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Να κυκλοφορήσουν φυλλάδια (ή ηλεκτρονικά δελτία τύπου) για να ενημερώσουν τους πολίτες για το τι πρέπει να κάνουν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από έναν σεισμό. Η πρόληψη σώζει ζωές, η μέριμνα κλείνει απλά πληγές.

Προστασία από Σεισμούς:

https://www.civilprotection.gr/el/%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CF%82

Ηλίας Ιωαννίδης
Κάτοικος Φλώρινας (Ε.Μ.Φ.Φ.)

Υ.Γ. 1 – Το παρόν άρθρο δεν εμπεριέχει τις προσωπικές μου απόψεις για το σεισμό της Φλώρινας (πέρα από τις εκκλήσεις προς τις αρχές για συχνή ενημέρωση), είναι μια πολυήμερη και επίπονη εργασία συγκέντρωσης όλων των δεδομένων, από επίσημες και επιστημονικές πηγές, ώστε ο κόσμος να έχει μια πιο «σφαιρική» ενημέρωση γύρω από τον σεισμό.

Υ.Γ. 2 – Επειδή πολλοί συμπολίτες μου μου ανέφεραν πως «τρόμαξαν» με την αναφορά του γεγονότος της Λ’ Άκουιλα (L’ Aquila) το 2009, αναφέρω στο άρθρο ρητά πως είναι κάτι πολύ σπάνιο στην παγκόσμια σεισμολογία (σαν να πετυχαίνεις το τζόκερ) και γι’ αυτό έχει γραφτεί στην ιστορία. Δεν μπορούν να συσχετιστούν οι δύο περιπτώσεις με κανένα τρόπο, διαφορετική ήταν η σεισμική συμπεριφορά στη L’ Aquila και τελείως διαφορετική στη Φλώρινα (θα λέγαμε είχε μεγαλύτερο συσχετισμό με την συμπεριφορά της σεισμικότητας του 2013 στο άλλο ρήγμα της Φλώρινας, το δυτικό, παρά τώρα). Τόνισα πως το υπέδαφος εκεί έχει κάποιες ιδιαιτερότητες (όπως ανέφερε σε έρευνα του ο κ.Λέκκας) και γι’ αυτό ήρθαν τα καταστροφικά αποτελέσματα, ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο με το υπέδαφος εδώ. Επίσης εκεί η σεισμικότητα και τα ρήγματα είναι μεγαλύτερα, ενώ εδώ δεν μπορεί να δώσει έναν πολύ μεγάλο σεισμό (μπορούμε να πούμε πως ο σεισμός της Κυριακής έφτασε σχεδόν στα ανώτερα όρια που μπορεί να δώσει η περιοχή μας). Η αναφορά μου στη L’ Aquila έχει να κάνει απλά με τον σεισμό που με συγκλόνισε περισσότερο και όχι για να συνδεθεί με την περίπτωση της Φλώρινας. Σκοπός του ήταν απλά να μην εφησυχάσουμε όσον αφορά τα μέτρα προστασίας που πρέπει να πάρουμε για έναν νέο μετασεισμό (όπως ανέφερα πιθανόν και κοντά στα 5 ρίχτερ) και όχι για να τρομάξουμε. Δεν υπάρχει φόβος, το φαινόμενο εδώ κυλάει πολύ ομαλά και φυσικά δεν υπάρχει ο κίνδυνος πολύ μεγάλου σεισμού.