Η ακαδημαϊκή και κοινωνική προσφορά της Άννας Σπύρτου στη Δυτική Μακεδονία

Αναπαύτηκε σήμερα Κυριακή 3.12.2023 νικημένη από την ασθένεια, αλλά όχι ηττημένη από τη ζωή, η ξεχωριστή, αγαπημένη Καθηγήτρια του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας και Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Άννα Σπύρτου.

Η Άννα Σπύρτου του Δημητρίου και της Ελένης γεννήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1966 στη Θεσσαλονίκη. Το 1990 αποφοίτησε από το Τμήμα Φυσικής του Α.Π.Θ. και το 2002 ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Για μια 8ετία δίδαξε μαθήματα της ειδικότητάς της στο Αμερικανικό Κολέγιο Ανατόλια της Θεσσαλονίκης και το 2004 εκλέχτηκε Λέκτορας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ) του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με αντικείμενο «Φυσική και η Διδακτική της». Μέχρι το 2019 εξελίχτηκε σε όλες τις ακαδημαϊκές βαθμίδες υπηρετώντας στο ίδιο Τμήμα, ενώ τον Αύγουστο του 2019 εκλέχτηκε Αντιπρύτανης Διοικητικών Υποθέσεων και Ολιστικής Μέριμνας του Ιδρύματος, ένα αξίωμα που υπηρέτησε μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής της με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα και προσήλωση.

Στο ακαδημαϊκό της έργο η Άννα Σπύρτου έχει μελετήσει όψεις της αναπτυξιακής έρευνας και παραγωγής υλικού στο πεδίο των Φυσικών Επιστημών για την τυπική και μη τυπική εκπαίδευση. Στο ΠΤΔΕ της Σχολής Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών έχει διδάξει 5 προπτυχιακά μαθήματα και 5 μαθήματα σε προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών, έχει επιβλέψει περισσότερες από 30 πτυχιακές και 22 μεταπτυχιακές εργασίες, καθώς και 3 διδακτορικές διατριβές.  Έχει συγγράψει πλήθος επιστημονικών άρθρων σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά, καθώς και ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια. Έχει συμμετάσχει ως κύρια ερευνήτρια ή συνεργάτιδα σε χρηματοδοτούμενα ελληνικά και διεθνή ερευνητικά προγράμματα, ενώ πρόσφερε έργο ως κριτής σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά και αξιόλογη δράση ευθύνης σε επιστημονικές ενώσεις και σωματεία. Τα τελευταία εννέα χρόνια η ερευνητική της δραστηριότητα εστίαζε στην εισαγωγή του περιεχομένου της Νανοεπιστήμης-Νανοτεχνολογίας στην πρωτοβάθμια κυρίως εκπαίδευση.

Πλούσιο και ποιοτικό είναι και το διοικητικό έργο της Άννας Σπύρτου στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Από το 2007 μέχρι σήμερα ήταν μέλος της Επιτροπής στη Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟ.ΔΙ.Π.) του Ιδρύματος. Υπήρξε διευθύντρια του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) με τίτλο «Εκπαίδευση στις Φυσικές Επιστήμες, το Περιβάλλον και την Τεχνολογία», μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του ΠΜΣ «Επιστήμες της Αγωγής – Παιδαγωγική και Νέες Τεχνολογίες», Πρόεδρος του Επιστημονικού-Εποπτικού Συμβουλίου στο Πειραματικό Σχολείο Φλώρινας και μέλος του Περιφερειακού Συμβουλίου Επιλογής για την κατάρτιση των πινάκων επιλογής και την επιλογή των Συντονιστών Εκπαιδευτικού Έργου, καθώς και των Προϊσταμένων των Κ.Ε.Σ.Υ. και Κ.Ε.Α. της Περιφερειακής  Διεύθυνσης Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας. Επίσης, συμμετείχε στην εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδίου για την οργάνωση και λειτουργία του Ινστιτούτου Δια Βίου Εκπαίδευσης στο ΠΔΜ, μέλος της Επιτροπής Τεχνολογίας και Καινοτομίας του ΠΔΜ, μέλος της Ομάδας Εσωτερικής Αξιολόγησης του ΠΤΔΕ, καθώς και  μέλος της Ομάδας σύνταξης του Οδηγού Σπουδών του ΠΤΔΕ. Σημαντικό είναι και το έργο που έχει προσφέρει με την ιδιότητα του Προέδρου του ΕΣΔΕΠ στο ΠΔΜ κατά τη διετία 2013-2015.

Τα στοιχεία της προσωπικότητάς της συνοψίζονται σε τέσσερις έννοιες: συνεργατικότητα, καινοτομία, κοινωνική προσφορά.

Η Άννα Σπύρτου πίστευε στη συνεργατικότητα ως φιλοσοφία της ακαδημαϊκής έρευνας και διδασκαλίας. Αυτό τεκμηριώνεται από την αδιάλειπτη συνεργασία της με άλλους ερευνητές εθνικού και διεθνούς βεληνεκούς, τη συνυπογραφή ερευνητικών εργασιών, καθώς και τη συνεργασία με υποψήφιους διδάκτορες και φοιτητές προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς για την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, εστιασμένου στις Φυσικές Επιστήμες και στη διδασκαλία τους. Το γραφείο της ήταν πάντοτε ανοιχτό –συχνά χωρίς διάκριση ανάμεσα σε καθημερινές και σχόλες– για τις φοιτήτριες και τους φοιτητές, με σκοπό την οργάνωση επιστημονικού έργου σε κάθε επίπεδο. Εξάλλου μέσα από την επιστημονική και εμψυχωτική υποστήριξη των συνεργατών της,  έχει βοηθήσει ώστε να αναδειχτούν επιστημονικά και επαγγελματικά εκπαιδευτικοί, απόφοιτοι του ΠΤΔΕ και μεταπτυχιακοί φοιτητές, διδάκτορες και ερευνητές στον χώρο των Φυσικών Επιστημών.

Το ερευνητικό έργο της Άννας Σπύρτου έχει τύχει διεθνούς αναγνώρισης και αφήνει ένα ισχυρό αποτύπωμα στην πρόοδο της επιστήμης. Το πάθος της για καινοτομία σε ποικίλες μορφές τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης φαίνεται από μία σειρά δράσεων και συνεργασιών που έχει αναπτύξει σε πολλά επίπεδα:

• Συμετείχε στον σχεδιασμό και στη διδασκαλία μαθημάτων σε φοιτητές του διεθνούς Προγράμματος ERASMUS (2010 -2012) ‘Άνθρωποι και χώρος στη Δυτική Μακεδονία’, που τιμήθηκε με δύο βραβεία από το ΙΚΥ.
• Συνέβαλε στην ανάπτυξη δύο Προγραμμάτων ERASMUS για την Κριτική Σκέψη, όπου εμπλέκεται το ΠΤΔΕ είτε ως συντονιστής είτε ως συνεργάτης, αλλά και οι εκπαιδευτικές κοινότητες της Σχολής Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών και της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη Φλώρινα.
• Εκπαιδευτική καινοτομία αποτέλεσε η δημιουργία του Εκπαιδευτικού Δικτύου Δυτικής Μακεδονίας “ekdydyma” το 2011, ενός συνεργατικού σχηματισμού-forum μεταξύ εν ενεργεία εκπαιδευτικών, ερευνητών, θεσμικών εκπροσώπων της Πολιτείας και φοιτητών.
• Εκπαιδευτική καινοτομία αποτέλεσε η ενασχόλησή της με τη διδασκαλία της Νανοτεχνολογίας στην Υποχρεωτική Εκπαίδευση, με την παράλληλη δημιουργία της κοινότητας μάθησης Florinano, όπου συμμετείχαν εκπαιδευτικοί και μαθητές σχολείων της Δυτικής Μακεδονίας.
• Καινοτομία ήταν και η διοργάνωση και υλοποίηση πέντε (5) Φεστιβάλ Φυσικών Επιστημών στην πόλη της Φλώρινας, όπου συμμετείχαν 30 δημοτικά σχολεία, 600 μαθητές και μαθήτριες, 10 εκπαιδευτικοί και 130 φοιτητές και φοιτήτριες.
• Καινοτομία αποτελεί και η έμπνευσή της να σχεδιάσει για την ευρεία επιστημονική κοινότητα δύο εκπαιδευτικά φιλμ:
• ‘Το ταξίδι της ηλεκτρικής ενέργειας’[1] (3^ο Εθνικό Βραβείο στο διαγωνισμό Μάθηση και Τεχνολογία, 2011)
• Το ‘Florinano’[2] (1^ο Πανευρωπαϊκό Βραβείο από τη European Union of Science Journalists’ Association-EUSJA, 2016).

Στο πολυσχιδές και πλούσιο συγγραφικό και ερευνητικό έργο της Άννας Σπύρτου   περιλαμβάνονται επιστημονικά άρθρα για τη διάχυση εκπαιδευτικών καινοτομιών ανάμεσα σε διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα, καθώς και η επιστημονική επιμέλεια του συγγράμματος με τίτλο «Διερευνώντας τα μυστικά του Νανόκοσμου», το πρώτο στην ελληνική γλώσσα που αφορά το καινοτομικό περιεχόμενο της Νανοεπιστήμης-Νανοτεχνολογίας.

Μεγάλο μέρος της δράσης της είχε επιμορφωτικό χαρακτήρα για Εκπαιδευτές και Στελέχη Εκπαίδευσης αναφορικά με το Σχολείο του 21ου αιώνα. Σταθερός ο εστιασμός της στη σύνδεση της επιστημονικής θεωρίας με την πράξη της διδασκαλίας, κάτι που ενισχύθηκε και τεκμηριώθηκε ως προσωπική ακαδημαϊκή αντίληψη από την εξάμηνη παραμονή της στη Φιλανδία, όπου επισκέφθηκε και παρακολούθησε μαθήματα σε πρότυπα σχολεία του εκεί εκπαιδευτικού συστήματος.

Η κοινωνική προσφορά της Άννας Σπύρτου πηγάζει ευθέως από μια κοινωνικοκεντρική και όχι ατομοκεντρική αντίληψη του κόσμου. Συνδέεται με τον πυρήνα των Φυσικών Επιστημών, την ερμηνεία του κόσμου που μας περιβάλλει, αλλά αναδεικνύει και σημαντικές διεπιστημονικές περιοχές των επιστημών αυτών, συνδέοντας την επιστήμη με την κοινωνία, το περιβάλλον και τον πολισμό στην κατεύθυνση της Υπεύθυνης Έρευνας και Καινοτομίας.

Καταρχάς η στοχοθεσία του ακαδημαϊκού της έργου δίνει έμφαση στη σχέση ανάμεσα στις Φυσικές Επιστήμες, την Τεχνολογία και την κοινωνία∙ περιλαμβάνει πρακτικές αναστοχασμού για τους εκπαιδευτικούς και δίνει έμφαση στις πολιτισμικές και ανθρώπινες αξίες που διαποτίζουν την Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου στις Φυσικές Επιστήμες∙ προωθεί τη γνώση αυτή στην κατεύθυνση της μείωσης των εκπαιδευτικών ανισοτήτων και τη διαπολιτισμικότητα σε ό,τι αφορά τη διδασκαλία των ΦΕ, αλλά και την προώθηση έργων ειρήνης και κατανόησης μεταξύ ανθρώπων και λαών∙ θέτει βάσεις για τη διαμόρφωση ενός forum διεθνούς συνεργασίας στην περιοχή των ΦΕ με στόχο την έρευνα, την ανταλλαγή εμπειριών και τη σύνδεση με οργανισμούς που εργάζονται σε ανάλογες κατευθύνσεις∙ τέλος, διατυπώνει προτάσεις καλής πρακτικής για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, οι οποίες εμφορούνται από τις παραπάνω αρχές και είναι υλοποιήσιμες στο πλαίσιο της υπάρχουσας ελληνικής εκπαιδευτικής κουλτούρας.

Ειδικότερα στην περιοχή της Φλώρινας και της Δυτικής Μακεδονίας, η κοινωνική προσφορά της Άννας Σπύρτου ήταν εξαιρετικά σημαντική. Ωφέλησε τον τόπο όχι μόνο διότι επέλεξε να πολιτογραφηθεί εκεί ως Φλωρινιώτισσα, αλλά και επειδή επηρέασε θετικά τους κατοίκους για την ανάληψη συμμετοχικών δράσεων που αφορούσαν ζητήματα της τοπικής κοινωνίας. Ως ακαδημαϊκός και πολίτης είχε παρέμβει συστηματικά σε θέματα που αφορούσαν τον ρόλο του Πανεπιστημίου, τη σύνδεσή του με την τοπική κοινωνία, την ανάδειξή του ως πόλου προόδου και ευημερίας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αλλά και την άρση της απομόνωσης που είχε επιβάλει η γεωγραφική θέση της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.

Πιο συγκεκριμένα, η Άννα αγωνίστηκε για τη διατήρηση της ενεργού λειτουργίας της σιδηροδρομικής γραμμής στη Φλώρινα με την ίδρυση της Κίνησης Φίλων του Τρένου  (2012)∙ την παραμονή της έδρας των πανεπιστημιακών Τμημάτων στην πόλη και τη Διεύρυνση του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με την ενσωμάτωση των ΤΕΙ∙ την ίδρυση του Τμήματος Ψυχολογίας στη Σχολή Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών της Φλώρινας, αλλά και τη διεθνή συμμετοχή των Παιδαγωγικών Τμημάτων της Σχολής σε ευρωπαϊκά προγράμματα ERASMUS. Αποκορύφωμα της προσφοράς της στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας – για τους φοιτητές, τους διδάσκοντες και τους εργαζόμενους σε αυτό – είναι το έργο που αφήνει πίσω της ως Αντιπρυτάνισσα: Αποβλέποντας στην ολιστική υποστήριξη των φοιτητών και φοιτητριών, των διοικητικών υπαλλήλων, καθώς και του εκπαιδευτικού και ερευνητικού προσωπικού του Ιδρύματος σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, η Άννα Σπύρτου σχεδίασε, οργάνωσε και συντόνισε –με την υποστήριξη του ΕΛΚΕ και της Συγκλήτου– ένα σύνολο βιο-ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών και δράσεων, όπως αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, πληροφόρηση, καθώς και υπηρεσίες πρόληψης, προαγωγής υγείας, συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης. Με δική της πρωτοβουλία, και στο πλαίσιο του έργου ‘Διαχείριση Μέριμνας και Ευεξίας του Ανθρώπινου Δυναμικού στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας’, πραγματοποιήθηκε η αναβάθμιση του εξοπλισμού στις Φοιτητικές Εστίες και στα ήδη υπάρχοντα γυμναστήρια, καθώς και η δημιουργία κέντρων αθλητικών και πολιτιστικών προγραμμάτων, με στόχο τη διατήρηση της υγείας και την υποστήριξη της βιολογικής και κοινωνικής ευεξίας του ανθρώπινου δυναμικού του Ιδρύματος. Με δική της πρωτοβουλία πραγματοποιήθηκαν επίσης διαζώσης σεμινάρια και webinars, ημερίδες και δράσεις για ζητήματα όπως COVID_19, φοιτητοκεντρική μάθηση και διδασκαλία, εργασιακό στρες, έμφυλη βία. Ακόμη, υπογράφηκαν σύμφωνα συνεργασίας με φορείς και Yπηρεσίες, όπως οργανισμούς αθλητικού, πολιτιστικού και κοινωνικού χαρακτήρα, υπηρεσίες ΟΤΑ, δημόσιες ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες, επιστημονικούς φορείς, εθελοντικές οργανώσεις κ.λπ.

Ιδιαίτερα εμβληματική στη δράση της Αντιπύτανη Άννας Σπύρτου είναι η δημιουργία  της Μονάδας Υποστήριξης Φοιτητών Ευπαθών Ομάδων (ΜΥΦΕΟ), με στόχο την επίτευξη της ισότιμης πρόσβασης στις ακαδημαϊκές σπουδές των φοιτητών με διαφορετικές ικανότητες, απαιτήσεις, και ανάγκες. Η Πράξη χρηματοδοτήθηκε αρχικά από το ΕΣΠΑ, ενώ στη Σύνοδο των Πρυτάνεων το 2023 στην Καστοριά αποφασίστηκε η συνέχιση της λειτουργίας της με χρηματοδότηση από το αρμόδιο Υπουργείο.

Η οδυνηρή απώλεια της Άννας Σπύρτου αφήνει ένα τεράστιο κενό στην ακαδημαϊκή κοινότητα της Δυτικής Μακεδονίας, την κοινωνία της Φλώρινας και όσους την αγαπήσαμε. Το πάθος της για την επιστήμη, για το δημοκρατικό δημόσιο πανεπιστήμιο και για κάθε όνειρο που δίνει νόημα στη ζωή μας αναγνωρίζεται στα σημερινά μηνύματα που της στέλνουν σήμερα τα «παιδιά» της και οι συνεργάτες της από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

‘Καλό ταξίδι κυρία μας, θα σε θυμόμαστε για πάντα! Ένας μοναδικός άνθρωπος που μας σμίλεψε σαν εκπαιδευτικούς με πολλή προσοχή και αγάπη’ 

‘Αχ γλυκιά μου κυρία, πόσα πολλά μάθαμε όλοι δίπλα σου! Δεν θα ξεχαστείς ποτέ! Συλλυπητήρια σε όλους όσους την έχουν στην καρδιά τους’

‘Πόσο κρίμα… με πόση αξιοπρέπεια αγωνίστηκε… πόσα έχουμε κερδίσει όλοι από τη διδασκαλία της… ήθος και ενσυναίσθηση πάντα για όλους… και απίστευτο χιούμορ…’

‘Η Άννα αγάπησε τον τόπο και τους ανθρώπους. Αγωνίστηκε για έναν καλύτερο, πιο δίκαιο κόσμο. Για την ισονομία και τον ανθρωπισμό. Πίστεψε στη δύναμη της εκπαίδευσης να συνδέσει και να ενδυναμώσει τους ανθρώπους, να εξελίξει την κοινωνία. Έμαθα πολλά από τη διακριτικότητα, το πάθος και την αφοσίωση της Άννας. Θα τη θυμάμαι με αγάπη για όλα αυτά’

‘Μια Γυναίκα… Άνθρωπος, επιστήμονας, πρότυπο όλων μας. Οι δάσκαλοι και όλοι όσοι διδάχθηκαν από ΚΕΙΝΗ είμαστε φτωχότεροι από σήμερα’

‘Υπήρξε τόσο λατρευτή από όλους μας, απ’ όλα τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας. Φίλη με όλους. Γεφύρωνε σχέσεις. Υπέρμαχη των συγκλίσεων έναντι των διαφορών. Πάντοτε εκδήλωνε αγάπη. Υπερασπιζόταν τη βάση, την κοινωνική βάση, όχι τα κεφάλαια. Ως αντιπρυτάνισσα, έκανε τεράστιο έργο.[…] Δεν ξέρω εάν έχει υπάρξει άλλος άνθρωπος που να έχει καταφέρει να ενδυναμώσει τόσο πολύ τη «φωνή» των φοιτητών και φοιτητριών και να υπερασπιστεί με τόση ζωντάνια και σθένος το συμφέρον του τόπου της Φλώρινας, το καλό του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας’

Κατερίνα Δημητριάδου

Ομότιμη Καθηγήτρια

Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας

[1] https://www.youtube.com/watch?v=coWQ1R2r5MY

[2] https://www.youtube.com/watch?v=k8kGaSUSMHg