Το τέλος των δωρεάν ψηφιακών υπηρεσιών (π.χ. Gmail, Messenger κ.α.);
Για χρόνια, μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας όπως η Google, η Amazon, η Yahoo παλαιότερα και τα τελευταία χρόνια η Meta και το X (πρώην Twitter) παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες, που υποστηρίζονται από ένα μοντέλο που δημιουργεί έσοδα από τα δεδομένα των χρηστών αντί να χρεώνει απευθείας τους χρήστες. Ωστόσο, αυτή η εποχή των «δωρεάν» υπηρεσιών αρχίζει να αλλάζει. Το αυξανόμενο κόστος, τα νέα εργαλεία απορρήτου, οι νομικές πιέσεις και η αυξημένη ζήτηση για αποθήκευση δεδομένων (ολοένα και περισσότεροι χρήστες ανεβάζουν δεδομένα) αναγκάζουν αυτές τις εταιρείες να επαναξιολογήσουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα. Αυτό το άρθρο διερευνά τους βασικούς παράγοντες πίσω από την απομάκρυνση από τις δωρεάν υπηρεσίες και τις επιπτώσεις τόσο για τις εταιρείες όσο και για τους χρήστες.
Το μοντέλο δωρεάν υπηρεσίας: Πώς λειτούργησε;
Οι “δωρεάν υπηρεσίες” από μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας ουσιαστικά δεν ήταν ποτέ “εντελώς δωρεάν”. Αντί να απαιτούν εκ των προτέρων πληρωμή, εταιρείες όπως η Google χρησιμοποίησαν τα δεδομένα των χρηστών τους για να τροφοδοτήσουν την επιχείρησή τους, ειδικά τα διαφημιστικά τους δίκτυα. Για παράδειγμα, το Gmail, το YouTube και το GoogleDrive προσφέρθηκαν δωρεάν στους χρήστες, επειδή τα δεδομένα που συνέλεγαν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για στοχευμένες διαφημίσεις (targetedads) ή να πωληθούν σε τρίτους. Αυτό επέτρεψε στις εταιρείες τεχνολογίας να παράγουν έσοδα χωρίς να χρεώνουν απευθείας τους χρήστες.
Για χρόνια, αυτό το μοντέλο λειτούργησε επειδή το κόστος συντήρησης υπηρεσιών όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και η αποθήκευση στο cloud αντισταθμιζόταν από τα έσοδα από διαφημίσεις που προέκυπταν μέσω αυτής της συλλογής δεδομένων. Ωστόσο, οι πρόσφατες δυναμικές της αγοράς και οι αλλαγές στην τεχνολογία καθιστούν πιο δύσκολο για τις εταιρείες να διατηρήσουν αυτήν την προσέγγιση.
Αύξηση κόστους και αύξηση της ζήτησης αποθήκευσης δεδομένων
Η ανάπτυξη της ψηφιακής αποθήκευσης
Ένας από τους κύριους μοχλούς του ζητήματος είναι το αυξανόμενο κόστος της ψηφιακής αποθήκευσης (datastorage), δηλαδή το κόστος αποθήκευσης στους σκληρούς δίσκους των τεράστιων datacenters που διαθέτουν αυτές οι εταιρείες. Καθώς περισσότεροι άνθρωποι ανέβαζαν και συνεχίζουν να ανεβάζουν πολυμέσα υψηλής ποιότητας, όπως βίντεο 4K που τραβήχτηκαν με smartphone, η ζήτηση για αποθηκευτικό χώρο έχει εκτοξευθεί στα ύψη.
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η προσφορά του Gmail με 1 GB δωρεάν αποθηκευτικού χώρου ήταν πρωτοποριακή, καθώς μέχρι τότε οι ανταγωνιστές πρόσφεραν μόνο μερικές δεκάδες Megabytes. Αλλά γρήγορα και μέχρι σήμερα, οι χρήστες πληθαίνουν και ανεβάζουν και αποθηκεύουν πολύ περισσότερα δεδομένα. Για εταιρείες όπως η Google, το γεγονός αυτό έχει καταστήσει δαπανηρή τη συνέχιση της προσφοράς δωρεάν αποθηκευτικού χώρου, καθώς το κόστος συντήρησης της υποδομής cloud έχει αυξηθεί.
Η Google άρχισε πρόσφατα να αντιμετωπίζει αυτό το θέμα και εφάρμοσε πολιτικές για τη διαγραφή ανενεργών λογαριασμών Gmail μετά από δύο χρόνια αδράνειας. Αν και αυτή η πολιτική μπορεί να μην φαίνεται ανησυχητική σε ορισμένους, αντανακλά μια ευρύτερη τάση: ο δωρεάν χώρος αποθήκευσης στον οποίο βασίζονται πολλοί χρήστες δεν είναι πλέον βιώσιμος ενόψει της αυξανόμενης ζήτησης για αποθήκευση δεδομένων.
Η μείωση της απόδοσης κόστους της αποθήκευσης
Ένας άλλος λόγος που ενισχύει την τάση είναι η μείωση της απόδοσης κόστους της ψηφιακής αποθήκευσης. Οι έρευνες δείχνουν ότι το κόστος ανά Terabyte χώρου στον δίσκο ενώ είχε μειωθεί δραματικά πριν το 2010, από εκεί και πέρα αυξάνεται συνεχώς μέχρι σήμερα. Μαζί με το κόστος της αποθήκευσης δεδομένων, αυξήθηκε και η ζήτηση για δεδομένα καθώς ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, ασκώντας πίεση σε εταιρείες όπως η Google, η οποία πρέπει να διαχειρίζεται και να αποθηκεύει έναν ολοένα και αυξανόμενο όγκο δεδομένων χρηστών.
Στην ουσία, όσο περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτές τις υπηρεσίες και όσο περισσότερα δεδομένα παράγουν, τόσο υψηλότερο είναι το λειτουργικό κόστος για τις εταιρείες τεχνολογίας. Αυτή η αυξανόμενη επιβάρυνση καθιστά δυσκολότερο για τις εταιρείες τεχνολογίας να δικαιολογήσουν την παροχή δωρεάν υπηρεσιών, επειδή τα κέρδη που προέρχονται από τα δεδομένα των χρηστών σε σχέση με τα κέρδη από τη διαφήμιση, δεν έχουν κλιμακωθεί ανάλογα.
Μείωση εσόδων από διαφημίσεις και εργαλεία απορρήτου
Μια άλλη σημαντική πρόκληση για το μοντέλο της δωρεάν υπηρεσίας είναι η φθίνουσα κερδοφορία της διαφήμισης, η οποία υποστήριζε ιστορικά τις δωρεάν υπηρεσίες. Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν σε αυτή την πτώση:
Αποκλεισμός διαφημίσεων: Με την άνοδο των εργαλείων αποκλεισμού διαφημίσεων, όπως οι Ad Blockers ή ο BraveBrowser, οι χρήστες μπορούν πλέον να εμποδίζουν τις εταιρείες να συλλέγουν δεδομένα ή να προβάλλουν στοχευμένες διαφημίσεις. Αυτό επηρεάζει άμεσα τα έσοδα που δημιουργούν εταιρείες όπως η Google και η Meta από τα διαφημιστικά τους δίκτυα.
Περιήγηση με επίκεντρο το απόρρητο: Τα εργαλεία που αποκλείουν τους ιχνηλάτες ιστού (trackers) ή περιορίζουν τα δεδομένα που μπορούν να συλλέγουν οι εταιρείες είναι επίσης δημοφιλή. Αυτά τα εργαλεία μειώνουν τον όγκο των δεδομένων χρήστη που είναι διαθέσιμα για πώληση ή στόχευση διαφημίσεων, γεγονός που με τη σειρά του μειώνει την κερδοφορία των υπηρεσιών που βασίζονται στη συλλογή δεδομένων.
“Κουραστικές διαφημίσεις”: Καθώς όλο και περισσότεροι χρήστες χρησιμοποιούν εργαλεία αποκλεισμού διαφημίσεων και κουράζονται από τις υπερβολικά πολλές διαφημίσεις, οι εταιρείες δυσκολεύονται περισσότερο να επιτύχουν την ίδια κερδοφορία που απολάμβαναν κάποτε από τα διαφημιστικά τους δίκτυα.
Αυτές οι εξελίξεις επηρεάζουν άμεσα τις ροές εσόδων που διατηρούν τις δωρεάν υπηρεσίες εδώ και χρόνια, αναγκάζοντας τις εταιρείες να αναζητήσουν νέους τρόπους για να αντισταθμίσουν τις ζημιές τους.
Νομικές πιέσεις: Αντιμονοπωλιακές Πρακτικές και Εκποίηση
Υπόθεση Μονοπωλιακής Πρακτικής της Google
Η Google βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπη με νομικό και ρυθμιστικό έλεγχο (με τη μορφή μιας αντιμονοπωλιακής δοκιμής) που θα μπορούσε να την αναγκάσει να εκποιήσει το τεράστιο διαφημιστικό της δίκτυο (κατηγορείται ότι ακολουθεί μονοπωλιακές πρακτικές). Με ειδικούς του κλάδου να υπολογίζουν την αξία του δικτύου διαφημίσεων της Google σε πάνω από 100 δισεκατομμύρια δολάρια, μια αναγκαστική διάλυση θα επηρεάσει δραματικά την ικανότητα της εταιρείας να προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες όπως το Gmail και το YouTube.
Το δίκτυο διαφημίσεων της Google είναι ουσιαστικά το μεγάλο κερδοφόρο “όπλο” της εταιρείας. Η ικανότητά της να διατηρεί δωρεάν υπηρεσίες, εξαρτάται εδώ και καιρό από τα έσοδά που παράγονται από αυτό το δίκτυο. Εάν η εταιρεία αναγκαστεί να διασπαστεί ή να μειώσει την κυριαρχία της στον διαφημιστικό χώρο, δεν θα μπορούσε πλέον να αντέξει οικονομικά να συντηρεί ζημιογόνες υπηρεσίες, κάτι που πιθανότατα θα οδηγούσε σε ακόμη περισσότερα μοντέλα συνδρομής επί πληρωμή ή περιορισμούς στις δωρεάν υπηρεσίες.
Ευρύτερες νομικές ανησυχίες
Η Google δεν είναι η μόνη που αντιμετωπίζει νομικές πιέσεις. Εταιρείες όπως η Amazon, η Meta και η Apple αντιμετωπίζουν επίσης αυξημένο έλεγχο των επιχειρηματικών πρακτικών τους, με τις ρυθμιστικές αρχές να στοχεύουν να διαλύσουν τις μονοπωλιακές δομές στον κλάδο της τεχνολογίας. Καθώς αυτές οι νομικές πιέσεις αυξάνονται, οι εταιρείες ενδέχεται να αναγκαστούν να υιοθετήσουν νέα επιχειρηματικά μοντέλα που δίνουν προτεραιότητα στην κερδοφορία έναντι της καλύτερης εμπειρίας χρήστη που μέχρι τώρα αποτελούσε το όραμα και τον κύριο στόχο αυτών των εταιρειών (τουλάχιστον αυτό έλεγαν).
Η στροφή προς τα μοντέλα συνδρομής
Συνδρομητικές υπηρεσίες της Google
Ένα από τα πιο ξεκάθαρα σημάδια ότι οι δωρεάν υπηρεσίες δεν είναι πλέον βιώσιμες είναι το αυξανόμενο κόστος των υπηρεσιών της Google που βασίζονται σε συνδρομές. Για παράδειγμα, το κόστος χώρου αποθήκευσης του GoogleDrive (όταν ο χρήτης εξαντλήσει τον δωρεάν χώρο) αυξάνεται συνεχώς, ενώ το ίδιο συμβαίνει και με άλλες πλατφόρμες όπως το YouTube που πλέον παρέχεται και σε Premium έκδοση με περισσότερο περιεχόμενο και χωρίς διαφημίσεις (αλλά με συνδρομή επί πληρωμή). Αυτές οι αλλαγές αντικατοπτρίζουν τις προσπάθειες της εταιρείας να αντισταθμίσει το αυξανόμενο κόστος αποθήκευσης και τις μειωμένες αποδόσεις από τα έσοδα από διαφημίσεις.
Επιπλέον, η Google έχει βάλει στόχο να πατάξει τους αποκλεισμούς διαφημίσεων (π.χ. Ad Blockers) για το YouTube μην επιτρέποντας εξ’ολοκλήρου την πρόσβαση στον ιστότοπο όταν χρησιμοποιείται κάποιος Ad Blocker, κάτι που σηματοδοτεί την απελπισία της εταιρείας να διατηρήσει την κερδοφορία της και την ελπίδα να ωθήσει περισσότερους ανθρώπους προς τις συνδρομές επί πληρωμή… Ωστόσο, ολοένα και πιό νέοι και εξελιγμένοι Ad Blockers κατακλύζουν την αγορά και… προκύπτει ένας αγώνας χωρίς τέλος!
Η στροφή της Amazon στις συνδρομητικές υπηρεσίες
Η Amazon, είναι μια ακόμη εταιρεία που πειραματίζεται με διάφορους τρόπους ώστε να αυξήσει τα έσοδα από υπηρεσίες που κάποτε ήταν δωρεάν. Για παράδειγμα, η εταιρεία έχει εισαγάγει τέλη συνδρομής για τις έξυπνες οικιακές συσκευές τεχνητής νοημοσύνης Alexa, ένα σαφές μήνυμα ότι δεν μπορεί πλέον να διατηρήσει το μοντέλο δωρεάν υπηρεσίας.
Το τέλος των δωρεάν υπηρεσιών: Τι ακολουθεί;
Οι τάσεις που περιγράφονται εδώ οδηγούν σε ένα αναπόφευκτο συμπέρασμα: η εποχή των δωρεάν ψηφιακών υπηρεσιών πλησιάζει στο τέλος της. Είτε λόγω της αύξησης του κόστους, της μείωσης των εσόδων από διαφημίσεις ή των νομικών πιέσεων, οι εταιρείες τεχνολογίας αναγκάζονται να στραφούν προς μοντέλα που βασίζονται σε συνδρομές ή πιο επιθετικές στρατηγικές δημιουργίας εσόδων. Αυτή η μετατόπιση πιθανότατα θα έχει βαθιές επιπτώσεις για τους χρήστες, ειδικά εκείνους που άρχισαν να βασίζονται σε δωρεάν υπηρεσίες για σημαντικές λειτουργίες όπως η αποθήκευση στο cloud, η επικοινωνία μέσω email και η ανταλλαγή μηνυμάτων στο Messenger.
Αν και οι δωρεάν υπηρεσίες μπορεί να μην εξαφανιστούν εντελώς, οι χρήστες θα πρέπει να αναμένουν περισσότερους περιορισμούς, αυξημένα τέλη συνδρομής ή αυστηρότερες πολιτικές που διέπουν τον τρόπο χρήσης αυτών των υπηρεσιών. Καθώς το κόστος συντήρησης τεράστιων ψηφιακών υποδομών συνεχίζει να αυξάνεται, οι εταιρείες δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να μετακυλήσουν αυτό το κόστος στους χρήστες.
Συμπέρασμα
Συνοπτικά, το μοντέλο της δωρεάν ψηφιακής υπηρεσίας που έχει ορίσει εδώ και καιρό τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας δεν είναι πλέον βιώσιμο ενόψει του αυξανόμενου κόστους, της μείωσης των εσόδων από διαφημίσεις και του αυξημένου νομικού ελέγχου. Εταιρείες όπως η Google, η Amazon και η Meta αναγκάζονται να προσαρμοστούν χρεώνοντας υπηρεσίες που κάποτε ήταν δωρεάν, διαγράφοντας ανενεργούς λογαριασμούς ή εισάγοντας τέλη συνδρομής. Καθώς το ψηφιακό τοπίο συνεχίζει να εξελίσσεται, οι χρήστες πιθανότατα θα δουν μια σταδιακή αλλά αναμφισβήτητη μετατόπιση από την εποχή των δωρεάν υπηρεσιών στην εποχή των συνδρομών επί πληρωμή…
Ελπίζω να ευχαριστήθηκες το παραπάνω άρθρο και να πρόσθεσε κάτι στις ήδη υπάρχουσες γνώσεις σου. Αν χρειάζεσαι περισσότερη συζήτηση πάνω στο θέμα, αν θέλεις βοήθεια ή συμβουλές για διαδικτυακά θέματα, θέματα ιστοσελίδων, κοινωνικών δικτύων, μάρκετινγκ, κρυπτονομισμάτων κ.α. τότε μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μου μέσω της υπηρεσίας “Διαδικτυακός Σύμβουλος”. Θα βάλω όλες μου τις δυνάμεις και τις γνώσεις σχεδόν μιας 20ετίας για να σε βοηθήσω και να δώσω απάντηση στα ερωτήματα σου. Κατά τα άλλα σε προτρέπω να κατεβάσεις τα 3 ελεύθερα ebooks μου που σίγουρα θα βρεις ενδιαφέροντα και… ναι, είναι εντελώς δωρεάν.
Με εκτίμηση,
Λάζ. Γεωργούλας, Μηχανικός Η/Υ, Σύμβουλος Διαδικτύου
