Θρύλοι και προφητείες για την κατάληψη και την απελευθέρωση της Φλώρινας
Γράφει ο Δημήτρης Μεκάσης
Περίπου το 1383 μ.Χ. εισέβαλαν στην περιοχή μας τα οθωμανικά στρατεύματα του Τιμούρ Τας Πασά. Τα μέρη αυτά, μερικά χρόνια νωρίτερα, τα είχαν καταλάβει οι Σέρβοι, οι οποίοι με του Ρωμιούς της περιοχής αντιστάθηκαν σθεναρά στους εισβολείς. Δεν υπάρχουν πολλές ιστορικές πηγές, παρά μόνο ότι σώθηκε από την προφορική παράδοση. Δυο ιστοριούλες, η μια των μουσουλμάνων της Φλώρινας και η άλλη των χριστιανών είναι τόσο όμοιες, ως προς το περιεχόμενο, και αναφέρονται στις μάχες που διεξήχθησαν στον κάμπο της Φλώρινας την χρονιά της τουρκικής εισβολής.
Η μουσουλμανική προφορική παράδοση αναφέρει ότι ένα μικρό τμήμα τούρκων ιππέων με αρχηγό τον Γιακούμπ Μπέη κατέλαβαν την Φλώρινα. Σημαιοφόρος αυτού τμήματος ήταν ο Κιρλί Μπαμπά, ο οποίος πολεμώντας τους χριστιανούς στην Μελίτη χτυπήθηκε από ξίφος, που του έκοψε το κεφάλι. Το κεφάλι έπεσε στο έδαφος, στην Μελίτη, ενώ το άλογό με το σώμα του έφυγε καλπάζοντας και κατευθύνθηκε προς το χωριό Κλειδί. Εκεί σταμάτησε και έπεσε το άψυχο σώμα του. Οι τούρκοι έθαψαν το ακέφαλο σώμα κοντά στο Κλειδί, και για να τιμήσουν τον σημαιοφόρο τους, ονόμασαν την στενωπό του Κλειδίου σε «Κιρλί Δερβέν», δηλαδή «Τα στενά του Κιρλί». ΟΙ τούρκοι έθαψαν το κεφάλι του Κιρλί Μπαμπά στην Μελίτη και τον χώρο τον ονόμασαν «Τουρμπέ», που σημαίνει στα τουρκικά, μαυσωλείο. Αλλά και το χωριό Μελίτη στα τούρκικα ονομάστηκε «Τουρμπελί». Η περιοχή Τουρμπέ βρίσκεται έξω από την Μελίτη, σε ένα ύψωμα, όπου κάποτε υπήρχε ένας μεγαλοπρεπής μουσουλμανικός τάφος. Όλη η περιοχή ονομάζεται ακόμη «τουρκικό νεκροταφείο». Ο συγκεκριμένος τάφος όμως ήταν θαυματουργός και αποδεκτός και από τους χριστιανούς και από τους μουσουλμάνους. Κάποτε οι γυναίκες πήγαιναν εκεί με τα άρρωστα μωρά τους, επειδή πίστευαν ότι ο μουσουλμανικός τάφος θεράπευε τα μωρά. Έριχναν μάλιστα και κέρματα στο έδαφος, κατά το έθιμο.
Η περιοχή της Άσπρης Εκκλησιάς στην Μελίτη ήταν και είναι ιερή και θαυματουργή για τους χριστιανούς. Η προφορική παράδοση των χριστιανών αναφέρει κάποιον Γεώργιο από την Μελίτη, που δεν γνωρίζουμε αν ήταν λαϊκός ή ιερωμένος, ο οποίος όμως έγινε αργότερα Μάρτυρας Γεώργιος. Ο Γεώργιος καβάλα στο άλογό του πολέμησε γενναία τους τούρκους κατά την εισβολή. Πολέμησε στην περιοχή της Άσπρης Εκκλησιάς, αλλά χτυπήθηκε από τουρκική σπάθη και αποκεφαλίστηκε πάνω στο άλογό του. Το κεφάλι του έπεσε στο έδαφος στην Άσπρη Εκκλησιά, όπου το έθαψαν οι χριστιανοί της Μελίτης, ενώ το άλογό του, με το ακέφαλο σώμα του, έφυγε καλπάζοντας και σταμάτησε στο χωριό Τροπαιούχος, όπου το έθαψαν οι χριστιανοί του χωριού. Το κεφάλι του Μάρτυρα Γεωργίου θάφτηκε στον ναό του Αγίου Γεωργίου Μελίτης (Άσπρη Εκκλησιά) και το σώμα του στον ναό του Αγίου Γεωργίου Τροπαιούχου. Οι χριστιανοί της Φλώρινας πιστεύουν ότι και οι δυο ναοί του Αγίου Γεωργίου είναι θαυματουργοί.
Και οι δυο ιστοριούλες από την προφορική παράδοση των χριστιανών και των μουσουλμάνων έχουν πολλά κοινά. Και ο Κιρλί Μπαμπά και ο Γεώργιος πολέμησαν γενναία στην Μελίτη. Και οι δυο αποκεφαλίστηκαν πολεμώντας πάνω στα άλογά τους. Και των δυο τα κεφάλια έπεσαν και θάφτηκαν στην Μελίτη. Και των δυο τα ακέφαλα σώματά τους έφυγαν με τα άλογά τους. Του Κιρλί έφτασε στο Κλειδί και του Γεωργίου στον Τροπαιούχο. Και οι δυο ήταν πολεμιστές που μετά τον θάνατό τους οι τάφοι τους έγιναν θαυματουργοί. Οι δυο ιστοριούλες που αναφέρονται στην τουρκική εισβολή, σώθηκαν από την προφορική μας παράδοση. Ανήκουν στον θρύλο, αλλά με πολλά πραγματικά στοιχεία από εκείνη την μακρινή εποχή.
Οι θρύλοι των μουσουλμάνων της Φλώρινας θέλουν τον Γιακούμπ Μπέη να καταλαμβάνει τα κάστρα της Φλώρινας με 40 μόνο ιππείς. Πολύ μικρός αριθμός πολεμιστών για να καταλάβουν μια περιοχή, όπως η Φλώρινα. Ο αριθμός όμως «40» χρησιμοποιείται ευρύτερα στις μουσουλμανικές παραδόσεις. Είναι ένας ιερός αριθμός γι αυτούς. Μάλιστα πίστευαν ότι οι 40 ιππείς άναψαν φωτιά για να ετοιμάσουν το γεύμα τους, και πήραν μισοκαμένα ξύλα και τα έμπηξαν στο χώμα για να δέσουν τα άλογά τους, στο χωριό Τροπαιούχος, μετά την κατάληψη της Φλώρινας και των χωριών του κάμπου. Ξαφνικά οι 40 πάσσαλοι φύτρωσαν και έγιναν δένδρα. Ο Γιακούμπ Μπέης συνέδεσε την παρουσία των Οθωμανών στην Φλώρινα, με τα 40 δένδρα. Δήλωσε μάλιστα ότι: «Όσο υπάρχουν τα 40 δένδρα, θα υπάρχουν στην Φλώρινα και οι μουσουλμάνοι, απόγονοι των στρατιωτών του». Για τους μουσουλμάνους της Φλώρινας, τα δένδρα αυτά ήταν ιερά. Ήταν δένδρα της φαντασίας τους, καθώς πίστευαν ότι το 1912, υπήρχαν ελάχιστα από τα δένδρα του Γιακούμπ Μπέη και λίγο πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1922, δεν υπήρχε ούτε ένα δένδρο. Τα δένδρα με την πάροδο του χρόνου γέρασαν, στέγνωσαν και χάθηκαν. Και οι μουσουλμάνοι της Φλώρινας ανταλλάχτηκαν και πήγαν να κατοικήσουν στην Τουρκία. Αυτά πίστευαν οι μουσουλμάνοι της Φλώρινας, που η ανταλλαγή των πληθυσμών γι αυτούς ήταν εκπλήρωση μιας προφητείας.
Υπήρχε και μια άλλη προφητεία στα μέρη μας, μια αλβανική προφητεία από το Κόσοβο, που έλεγε: «Αν πόδι Σουλτάνου πατήσει στα μέρη μας, η εξουσία θα περάσει στα χριστιανικά χέρια». Η προφητεία αυτή πέρασε και στους χριστιανούς της περιοχής μας με μια παραλλαγή. Η προφητεία έλεγε: «Μόνο αν ο Σουλτάνος επισκεφτεί τα μέρη μας θα φύγουν οι τούρκοι από εδώ μια για πάντα». Η προφητεία αυτή ακουγόταν από τα μέσα του 19ου αιώνα και έδινε θάρρος και ελπίδες στους χριστιανούς. Τον Μάιο του 1911 επισκέφτηκε το Μοναστήρι ο Σουλτάνος Μεχμέτ Ρεσάτ. Οι χριστιανοί της ευρύτερης περιοχής, που περίμεναν την εκπλήρωση της προφητείας, χαμογελαστοί έλεγαν: «Στα 500 χρόνια μια φορά ήρθε ο Σουλτάνος». Ήταν μια ειρωνική έκφραση, αλλά και μια έκφραση αναμονής. Το 1912, δεν άργησε να έρθει, και το 1923, η προφητεία είχε εκπληρωθεί.
Δημήτρης Μεκάσης
Πηγές:
- Αφηγήσεις μιας γιαγιάς,
- Ζαν Ντενί «Παραδόσεις που συλλέχτηκαν και αφορούν την Φλώρινα»
- Μαρσέλ Κοέν «Μακεδονικά χωριά Φλώρινα και Νεβολιάνη»
- Θάλεια Φλωρά – Καραβία «Εντυπώσεις από τον πόλεμο του 1912 -13.
Επίσκεψη του Σουλτάνου Μεχμέτ Ρεσάτ στο Μοναστήρι, το 1911. Το τέλος της τουρκοκρατίας πλησίαζε, σύμφωνα με μια προφητεία. Ο Σουλτάνος, που ήρθε με το τραίνο, σταμάτησε στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Αρμενοχωρίου, όπου ένα κοριτσάκι, μαθήτρια από την Φλώρινα, του έδωσε μια ανθοδέσμη και του απήγγειλε ένα τουρκικό ποίημα, εκ μέρους των μαθητών των ελληνικών σχολείων της Φλώρινας.
