Κήρυγμα Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Κυριακής Ε΄ Λουκά
Κυριακή 2 Νοεμβρίου
(Λκ.ις’19-31)
Αγαπητοί μου!
Στη σημερινή Ευαγγελική περικοπή του πλουσίου και του φτωχού Λαζάρου, που ακούσαμε, αποκαλύπτονται όλα τα θέματα που απασχολούν τον σύγχρονο πιστό άνθρωπο. Η Εκκλησία επιλέγει αυτό το Ευαγγελικό ανάγνωσμα για να προστατεύσει το πλάσμα της, ώστε αυτά τα θέματα να μη γίνουν εμπόδιο στον δρόμο της σωτηρίας του.
Τα θέματα αυτά είναι: ο πλούτος, η κενοδοξία, η ασπλαχνία, η υπερηφάνεια, η απαξίωση, η κακία, η απιστία, η περιφρόνηση, το ατομικό φρόνημα, η αμετανοησία και ο φόβος για τη μετά θάνατον κατάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο πλούτος καθαυτός δεν είναι «κακός», όπως χαρακτηριστικά μας λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Αντιθέτως, η κακή χρήση του αποδεικνύει υπερηφάνεια, κενοδοξία και ασπλαχνία έναντι των συνανθρώπων μας. Έτσι και ο πλούσιος της περικοπής «είχε χάσει την ανθρωπιά του» και είχε γίνει «θηρίο», χρησιμοποιώντας τον πλούτο του χωρίς συμπόνια και χωρίς να βλέπει τον Λάζαρο, που βρισκόταν δίπλα του, πληγωμένος και, τελικά, πεταμένος έξω από την πύλη του.
Ορισμένοι Πατέρες βλέπουν αυτή τη στάση ως σύμβολο της εσωτερικής κατάστασης της ψυχής του πλουσίου. Έντυνε το σώμα του ωραία, αλλά η ψυχή του ήταν γυμνή, γιατί δεν είχε φροντίσει για την καθαρότητά της. Έτσι, οι υλικές απολαύσεις γίνονται σύμβολα φαινομενικής ευημερίας, χωρίς πραγματική νοσταλγία για το πνευματικό επέκεινα. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ο πλούσιος δεν έχει όνομα. Ουσιαστικά δεν έχει μπροστά στα μάτια του Θεού πρόσωπο. Δεν «καταδικάζεται» επειδή ήταν πλούσιος, αλλά επειδή αδιαφόρησε για τον αδελφό του που πέθαινε από την πείνα στην πόρτα του. Δηλαδή, η πτώση του ήταν η έλλειψη αγάπης και η σκληροκαρδία.
Αντιθέτως, ο Λάζαρος, αν και φτωχός, περιφρονημένος και ταπεινωμένος, αναφέρεται με το όνομά του. Το όνομά του δείχνει ότι όλοι οι δίκαιοι δεν είναι ανώνυμα πρόσωπα, αλλά πρόσωπα «εν Χριστώ», που παραμένουν φωτεινές λυχνίες στον δρόμο προς την Βασιλεία Του. Αντίθετα, όσοι αρνούνται το Πρόσωπό Του μπορούν να περάσουν απαρατήρητοι, αν δεν έχουν έργα αγάπης, προσδοκώντας μόνο στο άπειρο έλεος του Θεού.
Από την άλλη, ο Λάζαρος δεν γογγύζει ούτε κατηγορεί τον Θεό για τη φτώχεια, την πείνα ή τις πληγές του. Σιωπηλά παραμένει «παρὰτὸνπυλῶνα» του πλουσίου. Η στάση του δείχνει υπομονή και εμπιστοσύνη στον Θεό, ακόμη και μέσα στον καθημερινό πόνο και σε κάθε κοσμική περιφρόνηση. Όπως ο Χριστός υπέμεινε τον Σταυρό χωρίς αντίδραση, με ταπεινώσεις, εμπτυσμούς και μάστιγες, έτσι και ο Λάζαρος σηκώνει τον δικό του σταυρό, το δικό του πάθος.
Μέσα από αυτήν την παραβολή, η Εκκλησία θέλει να μας διδάξει την αγάπη προς τον πλησίον και να δείξει την προτύπωση της «σταυροαναστάσιμης» πορείας της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης. Θέλει να φανερώσει στον καθένα μας ότι μέσα από τον πόνο, την καθημερινή ταπείνωση και την απέραντη αγάπη, θα επέλθει η σωτηρία και η δόξα που χαρίζει ο Θεός. Αν γογγύζουμε, αν γκρινιάζουμε, αν ζητούμε διαρκώς τη δικαίωσή μας, δύσκολα θα γίνουμε «κληρονόμοι της πίστεως» και «κληρονόμοι της Βασιλείας Του». Δεν θα μπορέσουμε να βρεθούμε εκεί όπου βρέθηκε ο φτωχός Λάζαρος, στους «κόλπους του Αβραάμ», στη θεία παρηγοριά.
Ο πλούσιος, ως Ιουδαίος, γνώριζε ότι ο Αβραάμ ήταν ο γενάρχης του. Ελπίζοντας στη «κατά σάρκα» συγγένεια και όχι στην αληθινή πίστη, προσπαθούσε να βρει ατομική σωτηρία μέσω της καταγωγής του και όχι μέσω της μετάνοιας, την οποία δεν έπραξε ποτέ στη ζωή του. Τραγική ειρωνεία είναι ότι, ενώ στη ζωή του όλα τα είχε σε αφθονία και αδιαφορούσε για κάθε φτωχό, τώρα ζητά λίγη δροσιά από εκείνον που πάντοτε αγνοούσε. Ο Λάζαρος, όμως, όντας «ἐνκόλποιςἈβραάμ», ζει σε απόλυτη κοινωνία με τον Θεό. Εκεί οι δίκαιοι βλέπουν τα πάντα μέσα από το φως της θείας δικαιοσύνης και αγάπης. Δεν λυπούνται για τον άλλον, γιατί κατανοούν ότι όσα συνέβησαν ήταν καρπός της ελευθερίας τους και μέρος του δίκαιου σχεδίου του Θεού. Αυτό είναι το χάσμα που τους χωρίζει.
Το χάσμα φανερώνει την αδυναμία μετανοίας, όπως μας λέει ο Κύριλλος Αλεξανδρείας. Το τονίζει και ο Αβραάμ στο πλούσιο, λέγοντας: «οὐδεὶς δύναται διαβῆναι». Υπάρχει, δηλαδή, αδυναμία κοινωνίας μεταξύ των δύο καταστάσεων. Το ότι βλέπουν ο ένας τον άλλο δεν σημαίνει ότι υπάρχει επικοινωνία ζωής. Είναι μάλλον στοιχείο της απώλειας να γνωρίζει κανείς τι έχασε. Αυτό μας το επισημαίνει και ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ότι οι ψυχές μετά θάνατον έχουν τρόπο γνώσης πέρα από τα αισθητά.
Αδελφοί μου, είναι φοβερό και επικίνδυνο για την πνευματική μας κατάσταση να νομίζουμε ότι η παραβολή αναφέρεται σε άλλους και όχι σε εμάς προσωπικά, με τη δικαιολογία ότι δεν έχουμε πολλά χρήματα, ή κτήματα, ή μεγάλη περιουσία, ή ότι εμείς πάμε Εκκλησία, είμαστε καλοί χριστιανοί και δεν μας αγγίζουν αυτά, κάνοντας καλά τα «καθήκοντά μας». Η αποφυγή προσωποποίησης για τον ίδιο τον εαυτό μας είναι τακτική του αντίδικου, του χαιρέκακου, που «ως λέων ὠρυόμενοςπεριπατεῖζητῶν τίνα καταπίῃ» (Α΄ Πέτρ. ε΄ 8).
Ας προσέξουμε το τροπάριο που θέτει η Εκκλησία την περίοδο του Τριωδίου τι μας λέει:
«Ο πλούσιος ἐνπυρὶτῆς φιλαυτίας, Λάζαρος ἐνκόλποιςἈβραάμἀνεπαύετο· καὶ οὗτος μὲν ἐστερήθη, ὁ δὲ ἐπλούτησεν· ὅθεν καὶ ἐγκαλοῦμεν τὴν ἀμεριμνίαν τοῦ ἀνθρώπου.»
Δηλαδή, ο πλούσιος καιγόταν στη φωτιά της φιλαυτίας του, ενώ ο Λάζαρος αναπαυόταν στους κόλπους του Αβραάμ. Κι έτσι εκείνος —ο πλούσιος— έμεινε στερημένος, ενώ ο άλλος —ο Λάζαρος— πλούτισε. Γι’ αυτό να κατακρίνουμε την αμετανοησία του ανθρώπου.
Κλείνοντας, αγαπητοί μου, θα ήθελα να σας πω ότι δεν χρειάζεται από μέρους μας απελπισία, απογοήτευση και μαρασμός, διότι έχουμε βοηθούς και προστάτες τους αγίους μας και πάνω από όλους την Παναγία μας, δια της οποίας απευθύνουμε ικεσία καθότι έγινε η αιτία να γυμνωθεί ο Άδης και να ντυθεί πάλι η ανθρώπινη φύση την αρχέγονη δόξα της, «Χαίρε, δι’ ης εγυμνώθη ο Άδης χαίρε, δι’ ης ενεδύθημεν δόξαν». Άλλωστε, η Εκκλησία καθημερινά και αδιαλείπτως προσεύχεται στην προσκομιδή για τους ζώντες και τους κεκοιμημένους, τελεί μνημόσυνα και εύχεται σε κάθε θεία Λειτουργία για τη σωτηρία του καθενός μας, όπως επίσης και για τους μη έχοντες ελπίδα. Χωρίς όμως να λησμονούμε ότι δύο πράγματα μόνο ζητά από εμάς: να έχουμε διαρκή και αληθινή μετάνοια και να κοινωνούμε τα Άχραντα Μυστήρια, ώστε να είμαστε παντοτινά ενωμένοι μαζί του.
Αμήν!
