Ο μεγάλος πόλεμος του ηλεκτρονικού τσιγάρου
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι πολύ λιγότερο επιβλαβή από τον καπνό και θα έπρεπε να συνταγογραφούνται για να βοηθήσουν τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα, σύμφωνα με αγγλικό ρεπορτάζ. Ωστόσο η κυβέρνηση της Ουαλίας θέλει να απαγορεύσει τη χρήση τους σε δημόσιους χώρους. Γιατί είναι τόσο διαφορετικές οι προσεγγίσεις ανάμεσα σε γειτονικά κράτη;
Μερικά μοιάζουν με παραδοσιακά τσιγάρα, με ένα φως που μιμείται τη λάμψη της κάφτρας του τσιγάρου. Άλλα είναι πιο διακοσμημένα – μακριές μεταλλικές συσκευές που μοιάζουν με πίπες, ακόμη και με φακούς. Και σήμερα δεν χρειάζεται να πας μακριά για να βρεις ένα τέτοιο τσιγάρο.
Περίπου 2,6 εκατομμύρια ενήλικοι στη Βρετανία έχουν χρησιμοποιήσει ηλεκτρονικό τσιγάρο τη δεκαετία περίπου που βρίσκεται στο εμπόριο. Και υπάρχει διαφωνία για το κατά πόσον κάτι τέτοιο είναι καλό ή κακό.
Κανείς δεν συμβουλεύει τους μη καπνιστές να τα αρχίσουν, αλλά μια έρευνα που διεξήχθη από τη βρετανική Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας και βρήκε ότι είναι 95% λιγότερο επιβλαβή από τον καπνό θα μπορούσε να «αλλάξει το παιχνίδι» σχετικά με το να πειστούν οι άνθρωποι να κόψουν το κάπνισμα.
Η αποκεντρωμένη κυβέρνηση εκεί προσπαθεί να το απαγορεύσει σε κλειστούς χώρους – μαζί με 40 ακόμη χώρες που έχουν εφαρμόσει παρόμοιους περιορισμούς. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υποστηρίζει τον πιο αυστηρό περιορισμό του. Η Σκωτία δεν έχει φτάσει τόσο μακριά όσο η Ουαλία, αλλά προς το παρόν τα e-cigarettes έχουν απαγορευθεί σε όλα τα νοσοκομεία, κάτι που η κυβέρνηση του Χάριγουντ σχεδιάζει να θέσει σε νομικό πλαίσιο.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα καλύπτονται από τους αντικαπνιστικούς νόμους και επιτρέπονται σε μερικές παμπ. Αλλά πολλοί επιχειρηματίες και οργανισμοί έχουν θέσει δικούς τους προβληματισμούς. Αλυσίδες όπως η KFC και τα Starbucks τα έχουν απαγορεύσει στους χώρους τους, ενώ η Μάντσεστερ Σίτι, η Γιουνάιτεντ και η Τσέλσι τα έχουν απαγορεύσει στα στάδιά τους, αν και η Μπέρνλι έχει θεσπίσει «περιοχή ατμίσματος».
Κάποιες αλυσίδες παμπ (Mitchell’s and Butler’s, JD Wetherspoon and Fuller’s) έχουν απαγορεύσει το ηλεκτρονικό τσιγάρο στους χώρους τους, επικαλούμενες την πιθανότητα σύγχυσης μεταξύ των πελατών και του προσωπικού τους. Η εταιρεία παμπ Stonegate είπε πως δεν επιτρέπονται σε χώρους μη καπνιζόντων λόγω της «αξιοσημείωτης ομοιότητάς» τους με τα συμβατικά τσιγάρα. Η επιχείρηση Inns πάλι αφήνει την επιλογή στους θαμώνες και έχει κάνει συμφωνία με μια εταιρεία e-cigarettes για να της τα προμηθεύει.
Οι συσκευές απαγορεύονται στα βαγόνια της National Express, καθώς και στα τρένα της CrossCountry Trains, της Northern, της Thameslink και της Virgin, καθώς και στις γραμμές της Transport for London. Πολλοί σιδηροδρομικοί σταθμοί απαγορεύουν τη χρήση τους ακόμη και σε ανοιχτές πλατφόρμες, καθώς ενδέχεται να «κλονίσουν τους επιβάτες» και να τους κάνουν να νομίσουν ότι το πραγματικό κάπνισμα επιτρέπεται.
Οι περισσότερες αεροπορικές εταιρείες απαγορεύουν τη χρήση τους, αν και το Χίθροου του Λονδίνου επιτρέπει τη χρήση τους ως την πύλη των πτήσεων και η Ryanair πουλάει τα δικά της «άκαπνα τσιγάρα» που δεν είναι ηλεκτρονικά και λειτουργούν σαν εισπνευστήρες νικοτίνης. Φέτος το συνδικαλιστικό όργανο της Βιομηχανίας Πετρελαίου και Αερίου του Ηνωμένου Βασιλείου συμβούλευσε τις εταιρείες να μην επιτρέπουν τη χρήση e-cigarettes κοντά στους χώρους τους, ακολουθώντας μια έκθεση για την υγεία και την ασφάλεια.
Οι απόψεις των επαγγελματιών της Υγείας στη Βρετανία διίστανται. Η αντικαπνιστική φιλανθρωπική ένωση Ash υποστήριξε σθεναρά τις συστάσεις της έκθεσης της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας και το Βασιλικό Κολέγιο των Φυσικών πιστεύει πως θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «σημαντική μείωση» του καπνίσματος. Αλλά η Βρετανική Ιατρική Ένωση υποστηρίζει την απαγόρευσή τους σε κλειστούς δημόσιους χώρους.
Υπάρχει όμως κάποια ομοφωνία. Οι σημαντικές αποδείξεις δείχνουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα – που θερμαίνουν υγρή νικοτίνη για να παράξουν ατμό – είναι πολύ λιγότερο επιβλαβή για τους μακροχρόνια καπνίζοντες απ’ ό,τι τα συμβατικά τσιγάρα καπνού, που έχουν πολύ υψηλότερα επίπεδα καρκινογόνων και τοξικών ουσιών.
Κανείς όμως δεν πιστεύει πως τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι απολύτως ασφαλή. Η αναφορά της βρετανικής Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας γνωστοποιεί πως δεν υπάρχουν μελέτες για το τι μπορεί να προκαλέσει η μακρόχρονη χρήση τους. Η επίσημη παρότρυνση είναι να τα κόψει κανείς εντελώς.
«Καμία έρευνα δεν λέει πως είναι εντελώς ακίνδυνα και αποτελεσματικά – η σύγκριση είναι εντός των πλαισίων των γνωστών κινδύνων του καπνίσματος» λέει η Αν Μακ Νιλ, καθηγήτρια στον Εθισμό από τον Καπνό στο Kings College του Λονδίνου και εκ των συντακτών της μελέτης.
Ανακάλυψε ωστόσο πως τα e-cigarettes επιφέρουν μόνο ένα μέρος από τις βλάβες που προκαλούν τα τσιγάρα καπνού. Τα περισσότερα από τα χημικά που προκαλούν αρρώστιες που σχετίζονται με το τσιγάρο απουσιάζουν από τα υγρά αναπλήρωσης των ηλεκτρονικών τσιγάρων, που περιέχουν μόνο το ένα πεντηκοστό της φορμαλδεΰδης των συμβατικών. Εκλύουν μάλιστα τόσο λίγη νικοτίνη στον περιβάλλοντα αέρα, που οι κίνδυνοι για τους περαστικούς είναι οριακοί, συμπέραναν οι συντάκτες.
Οι ερευνητές ανέφεραν πως τα e-cigarettes μπορεί να συνεισφέρουν στην πτώση των ρυθμών καπνίσματος και πως δεν υπήρχε απόδειξη ότι λειτουργούσαν σαν προθάλαμος για τον καπνό. Κι ενώ δεν ήταν σαφές κατά πόσον τα e-cigarettes ήταν πιο αποτελεσματικά σε σχέση με άλλες μεθόδους διακοπής του καπνίσματος, η δημοφιλία τους «προσέφερε μια ευκαιρία να επεκταθεί ο αριθμός όσων διακόπτουν επιτυχώς το κάπνισμα». Η υπηρεσία λέει πως έχει βοηθήσει 1,1 εκατομμύρια ανθρώπους να κόψουν το κάπνισμα.
Ωστόσο δεν πείστηκαν όλοι. Η κυβέρνηση της Ουαλίας προειδοποίησε για τον κίνδυνο τα e-cigarettes να «φυσιολογικοποιήσουν» το κάπνισμα, «ειδικά σε μια γενιά που μεγάλωσε σε μια κοινωνία ελεύθερη από τον καπνό». Το 2014 η κυρία Σάλι Ντέιβις, υπουργός Υγείας, είχε επίσης προειδοποιήσει πως ρίσκαραν να «φυσιολογικοποιήσουν» το κάπνισμα. Αυτό όμως δεν πτόησε τη Μακ Νιλ. «Το καλύτερο τεστ “φυσιολογικοποίησης” είναι αυτό που συμβαίνει στους ρυθμούς καπνίσματος στον πληθυσμό» τόνισε.
«Στη μελέτη σχολιάσαμε πως μετά την είσοδο του e-cigarette στο εμπόριο η επικράτηση του τσιγάρου συνεχίζει να πέφτει». Όντως, λιγότεροι από έναν στους πέντε ενήλικους Βρετανούς ήταν καπνιστής το 2013, από 26% το 2003, ένα χρόνο πριν την εμφάνιση του ηλεκτρονικού τσιγάρου.
H μελέτη της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας δείχνει ότι, μεταξύ του ποσοστού (ένας στους 20) των νέων που καπνίζουν e-cigarettes στη Βρετανία, το 60% κάνουν χρήση καπνού και η μεγάλη πλειοψηφία των υπολοίπων είναι πρώην καπνιστές. Μόνο ένα 0,2% δεν έχει καπνίζει καθόλου.
Υπάρχουν κι άλλοι λόγοι για σκεπτικισμό. Κάποιοι πιστεύουν πως η τεράστια ποικιλία της αγοράς σημαίνει διαφορετικές μάρκες e-cigarettes με ποικίλες ποσότητες νικοτίνης, τοξινών και καρκινογόνων ουσιών. Η Βρετανική Ιατρική Ένωση λέει πως υπάρχουν «σημαντικές ανησυχίες από επαγγελματίες της υγείας για την αμφίβολη ποιότητα των ηλεκτρονικών τσιγάρων».
Το 2016 πάντως εκδόθηκε από την ΕΕ ντιρεκτίβα για τα προϊόντα καπνού, που αυστηροποιεί τους κανονισμούς σχετικά με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα ανώτερα επίπεδα νικοτίνης.
Προς το παρόν δεν υπάρχουν e-cigarettes αδειοδοτημένα από τον Οργανισμό Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας, επομένως δεν μπορούν να συνταγογραφηθούν από το βρετανικό ΕΣΥ. Αν αυτό άλλαζε, λέει η Ροζάνα Ο’Κόνελ, υπεύθυνη για το Αλκοόλ, τα Ναρκωτικά και τον Καπνό στην Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας, ο ιατρικός κανονισμός θα οδηγούσε σε e-cigarettes διαθέσιμα μαζί με επιθέματα και τσίκλες νικοτίνης, που «θα καθησύχαζαν τους καταναλωτές για την ποιότητα και την αποτελεσματικότητά τους».
Η βρετανική πολιτική για το ηλεκτρονικό τσιγάρο, που είναι ήδη από τις πιο φιλελεύθερες στον κόσμο, έχει να κάνει με την απόφαση της κυβερνητικής Ομάδας Μελέτης Συμπεριφοράς (με το παρατσούκλι «Ελαφριά Μονάδα») να μην τα «περιορίσει μέχρις εξαφανίσεως», επί τη βάσει ότι έχουν τη δυναμική να μειώσουν τη βλάβη στη υγεία.
Αντιθέτως, η πολιτική της Ουαλίας υπαγορεύθηκε από διαφορετικές υποθέσεις. Η Τζούλι Μπίσοπ, από τη Δημόσια Υγεία της Ουαλίας, ισχυρίζεται πως, ενώ υπάρχουν τόσο πειστικές αποδείξεις πως το ηλεκτρονικό τσιγάρο σημειώνει μεγάλα νούμερα μεταξύ των παιδιών, η «αρχή της προφύλαξης» απαιτεί «να μην περιμένουμε σαφείς αποδείξεις βλάβης» προτού αναλάβουμε δράση για να προστατέψουμε τα παιδιά.
Οι επίσημοι υπάλληλοι της Δημόσιας Υγείας δεν συμμερίζονται αυτή την ανησυχία. «Οι αποδείξεις φανερώνουν ότι ενώ υπάρχει πειραματισμός μεταξύ των παιδιών, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου τακτική χρήση μεταξύ των νέων και των ενηλίκων που δεν έχουν καπνίσει ποτέ» λέει η Ο’Κόνορ.
Η μελέτη βρήκε πως το 13% των νέων τα έχει δοκιμάσει, αλλά μόνο 5% σε μηνιαία τουλάχιστον βάση και 0,5% σε εβδομαδιαία. Μόνο 0,3% των νέων που δεν είχαν καπνίσει ποτέ πριν έγιναν τακτικοί χρήστες e-cigarettes.
Απαγορεύσεις στην πώληση ηλεκτρονικών τσιγάρων στους κάτω των 18 ετών πρόκειται να τεθούν από τις αρχές στη Βρετανία, στην Ουαλία, στη Σκωτία και στη Βόρεια Ιρλανδία. Αλλά όλα αυτά τα διαφορετικά κράτη φαίνονται να έχουν διαφορετική φιλοσοφία όταν καλούνται να κρίνουν αν η μείωση της βλάβης θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα σε σχέση με τη μείωση των κινδύνων από τις συσκευές.
Κάποιες ενστάσεις είναι πιο ουσιαστικές, βασισμένες στην πείρα των επαγγελματιών της Υγείας που εργάζονται στις καπνοβιομηχανίες.
«Η αντίληψη που έχω για τη βασική οικονομική θεωρία είναι πως αν αυτό ήταν κακό για τις καπνοβιομηχανίες, δεν θα το έκαναν» λέει ο Ντέιβιντ Μπέιλι της ουαλικής Επιτροπής Γενικής Ιατρικής της βρετανικής Ιατρικής Ένωσης. «Αν αυτά τα πράγματα προορίζονται για τη διακοπή του καπνίσματος, γιατί βγαίνουν σε είκοσι γεύσεις φρούτων;». Αναρωτιέται ακόμη γιατί θα έπρεπε οι φορολογούμενοι «να χρηματοδοτήσουν την ισόβια εξάρτηση κάποιου από τον καπνό».
Η ιδέα της «πολιτικής που βασίζεται σε αποδείξεις» είναι της μόδας. Αλλά ενώ οι αποδείξεις που αφορούν το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι ευρέως αποδεκτές, θα υπάρξει ακόμη πολλή συζήτηση μεταξύ όσων παίρνουν αποφάσεις σχετικά με την πολιτική στην οποία θα καταλήξουν βάσει αυτών.
Πηγή πρωτοτύπου: http://www.bbc.com/news/magazine-34051996
