Συνάπτοντας σχέση με τον “Δον Ζουάν”

Γράφει η Αναστασία Δημ. Ράπη,

ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια ενηλίκων.

Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, ο Νάρκισσος ερωτεύτηκε τον εαυτό του όταν αντίκρισε την εικόνα του στο καθρέφτισμα των νερών μιας πηγής. Η αντανάκλαση του δικού του ΕΓΩ, του άσκησε τέτοια γοητεία επάνω του που τον ώθησε στη δημιουργία ανικανοποίητου πάθους για τον ίδιο του τον εαυτό. Τι συμβαίνει όμως όταν ο Νάρκισσος κυκλοφορεί στο σήμερα και ‘διψάει’ για σχέσεις με άτομα τα οποία θα τον εξυψώσουν όπως συνέβη και με το νερό της πηγής;

Στη Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας (Ν.Δ.Π.) κυριαρχεί μία υπερδιογκωμένη εικόνα του εαυτού και ένα αίσθημα μεγαλείου και υπεροχής, τα οποία όμως δεν ανταποκρίνονται στη πραγματικότητα. Με άλλα λόγια, άτομα με αυτή τη διαταραχή θεωρούν τον εαυτό τους ξεχωριστό, μοναδικό και απόλυτα γοητευτικό παρόλο που ο περίγυρος δεν διακρίνει τα χαρακτηριστικά αυτά. Πρόκειται για μία μη ρεαλιστική εικόνα που μόνο οι ίδιοι θεωρούν πως έχει υπόσταση.

Η σχέση με έναν Νάρκισσο δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση. Αντίθετα, είναι εφικτό να οδηγήσει σε πλήρη σύγχυση και αποδιοργάνωση τον ερωτικό του σύντροφο. Σύμφωνα με έρευνες, η επιρροή που ασκεί ο πάσχων είναι τόσο μεγάλη που ενδέχεται να μολύνει κάθε πτυχή της ύπαρξης και υπόστασης του οικείου άλλου. Και αυτό διότι στα πρώτα στάδια της σχέσης ο νάρκισσος φοράει το <καλό του προσωπείο> και καλύπτεται πίσω από αυτό. Όταν όμως κατορθώσει να γοητεύσει τον στόχο του, ξαφνικά αλλάζει συμπεριφορά και διαφαίνεται ο πραγματικός του εαυτός.

Χαρακτηριστικότερα, το άτομο με την προαναφερθείσα διαταραχή υποτιμά τον σύντροφο του σε μία προσπάθεια ανύψωσης και θαυμασμού του εαυτού του. Ο σύντροφος του νάρκισσου τοποθετεί συνεχώς τον εαυτό του στη θέση του θύματος, θεωρεί πως είναι υποχρέωση του να τον υπηρετεί και γενικότερα να ανταποκρίνεται σε όλες του τις επιθυμίες. Ένας Νάρκισσος επιλέγει για ερωτικό σύντροφο κατά κύριο λόγο άτομο με διαταραγμένη αίσθηση του εαυτού και της πραγματικότητας προκειμένου να είναι αυτός ο κυρίαρχος του παιχνιδιού.

Ο νάρκισσος καλλιεργεί στο σύντροφό του τα συναισθήματα εκείνα που τον έχουν οδηγήσει στην διαμόρφωση της ναρκισσιστικής του προσωπικότητάς: ανασφάλεια, αστάθεια, αποδιοργάνωση, συναισθηματική εγκατάλειψη, αίσθημα κατωτερότητας. Ο κόσμος έτσι γίνεται τρομακτικός και αβέβαιος για το σύντροφο-θύμα, ο οποίος και καταλήγει να στηρίζεται και να εξαρτάται ολοκληρωτικά και αποκλειστικά μόνο από το νάρκισσο – σύντροφό του.

Ο σύντροφος – θύμα δεν ξέρει πώς να φερθεί, πράγμα πολύ φυσιολογικό από τη στιγμή που ζει μέσα σε μία κατάσταση συνεχούς διαπληκτισμού, έντασης και αβεβαιότητας. Ακόμη, καταλήγει να μην ξέρει τι θέλει, νη μην ξέρει ποιος είναι και να μην γνωρίζει τι θέλει να γίνει. Όλες αυτές οι διαπιστώσεις χρήζουν υψίστης σημασίας καθώς εμποδίζουν την ικανότητα του ατόμου να εκτιμήσει σωστά την πραγματικότητα. Η «κύρια αμαρτία» του συντρόφου – θύματος είναι ότι ερωτεύτηκε μία εικόνα και όχι ένα πραγματικό πρόσωπο. Η ακύρωση της εικόνας αυτής είναι το πένθος που βιώνει όταν η σχέση τελειώνει.

Και οι δύο ερωτικοί σύντροφοι γίνονται συνεργάτες σε ένα συμμαχικό και συνάμα μακάβριο ταγκό. Ο ένας προσαρμόζεται στις ανάγκες του άλλου και έτσι τροφοδοτείται ο φαύλος κύκλος της σχέσης. Οι ρόλοι καθορίζονται και διαφαίνονται από την αρχή και εάν υπάρξει απόκλιση, συνήθως αντιμετωπίζεται με εχθρική ή ακόμα και βίαιη συμπεριφορά από τον Νάρκισσο.

Η κλινική εικόνα εκείνου που πάσχει από Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας παραπέμπει σε έναν άνθρωπο απρόβλεπτο, ιδιότροπο, παράλογο και ασυνεπή. Επιστρατεύει κάθε μέσο προκειμένου να πετύχει στόχους και φιλοδοξίες. Διαπράττει κάθε δυνατή ενέργεια για να είναι αυτός που θα έχει τον πρώτο λόγο. Πρόκειται για ένα άτομο που στη παιδική του ηλικία έχει βιώσει σε έντονο βαθμό την απόρριψη και την εγκατάλειψη και πιθανώς να εμφάνισε και καταθλιπτικά συμπτώματα. Έτσι, μέσω του ερωτικού του συντρόφου προκαλεί συναισθήματα τα οποία βίωσε και αυτός όντας παιδί και ικανοποιεί το υπερεγώ του.

Στη σημερινή εποχή το φαινόμενο του Νάρκισσου είναι σύνηθες και παρατηρείται όλο και πιο συχνά. Ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας συνάπτει σχέσεις προκειμένου να ικανοποιεί τις φιλοδοξίες και να γίνεται αντικείμενο λατρείας και θαυμασμού από τον <διαταραγμένο άλλο>. Οι έννοιες της συντροφικότητας, του σεβασμού και της εμπιστοσύνης κοντεύουν να <θαφτούν> για χάρη του εγωισμού και της προσωπικής επιτυχίας. Εσύ, λοιπόν, όταν θα βρεις το άλλο σου μισό φρόντισε να μην ‘στολίζει’ τις αδυναμίες σου και επιχείρησε να μοιραστείς συναισθήματα με βάση την αλληλοεκτίμηση και τον σεβασμό. Σταμάτα να αναζητάς ανθρώπους αδύναμους για να θρέψεις τα εγωιστικά σου στοιχεία και προσπάθησε να μοιράσεις και να μοιραστείς.