Νταβός – κλιματική αλλαγή – καπιταλισμός

Δρ. Κωνσταντινόπουλος Π Συμεών

Αυτήν την περίοδο στο Davos της Ελβετίας λαμβάνει χώρα το παγκόσμιο οικονομικό Forum, στο οποίο συγκεντρώνεται κάθε χρόνο οι κορυφαίοι ηγέτες της οικονομίας, της πολιτικής και της τεχνολογίας, δηλαδή η παγκόσμια ελίτ του πλανήτη για να συζητήσουν τα προβλήματα και το μέλλον του πλανήτη. Η συνάντηση αυτή γίνεται σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον, όπου στο επίκεντρο βρίσκεται ο εμπορικός πόλεμος και ο κάθε ηγέτης προσπαθεί να αποκομίσει τα μέγιστα από τον κατακερματισμένο κόσμο. Με λίγα λόγια διαπιστώνει κανείς την επικράτηση ενός κυνικού πνεύματος στο παγκόσμιο σκηνικό. Μεταξύ των θεμάτων που συζητούνται είναι η κλιματική αλλαγή και η κρίση του καπιταλισμού.

Η κλιματική αλλαγή είναι συνδεδεμένη πέραν των άλλων και με την οικονομική αστάθεια σε παγκόσμιο επίπεδο και γι’ αυτό βρίσκεται στην πρώτη θέση της αγωνίας των ελίτ του κόσμου. Χωρίς να ξέρει κανείς (ή κάμνει πως δεν το ξέρει), ο δήμιος (κλιματική απορρύθμιση) στρέφεται κυρίως προς αυτούς που δε φέρουν καμιά ευθύνη για τις κλιματικές αλλαγές, προς αυτούς που λιγότερο από όλους τους άλλους συνέβαλαν στην υποβάθμιση και την απορρύθμιση του κλίματος και του φυσικού κεφαλαίου εν γένει.

Και δεν είναι μόνο η κλιματική αλλαγή ή το κλίμα ευρύτερα, που καταστρέφει ο άνθρωπος, αλλά αυτός ο ίδιος υποβαθμίζει και τη βιοποικιλότητα, τον αέρα, το νερό, το έδαφος και όλα αυτά που συνιστούν το φυσικό κεφάλαιο. Το φυσικό κεφάλαιο, ως γνωστό, κάθε γενιά το κληρονομεί από την προηγούμενη. Εδώ, όμως, και 200 χρόνια, δηλαδή από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, κάθε γενιά το υποβαθμίζει λίγο περισσότερο από την προηγούμενη. Παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, η ανθρωπότητα συνεχίζει να ασκεί μεγάλη πίεση στο φυσικό κεφάλαιο υποβαθμίζοντας τις θεμελιώδεις πλανητικές παραμέτρους, που συνιστούν τις θεμελιώδεις ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και την περαιτέρω διατήρηση της ζωής πάνω στον πλανήτη. Το 2018 60 εκατομμύρια άνθρωποι επλήγησαν από φυσικές καταστροφές και ακραία καιρικά φαινόμενα.

Περίπου 150.000 διαδηλωτές, κυρίως νέοι, σύμφωνα με τους οργανωτές, κινητοποιήθηκαν στη Γαλλία, την Αγγλία και το Βέλγιο το Σάββατο 26 και την Κυριακή 27 Ιανουαρίου για να απαιτήσουν από τους πολιτικούς ηγέτες τη λήψη μέτρων σχετικά με το επείγον του κλίματος με το σύνθημα «Ας αλλάξουμε το σύστημα και όχι το κλίμα» (Changeons le Système, pas le climat). Η 16- χρονών Σουηδέζα, ενεργό μέλος υπέρ του κλίματος, Greta Thunberg με την παρουσίασή στο Forum του Νταβός απέκτησε απίστευτα πολλούς θαυμαστές.

Ο σημερινός καπιταλισμός βρίσκεται σε πολύ μεγάλη κρίση, και τούτο διότι εξελίσσεται χωρίς όραμα, χωρίς νόημα και ως εκ τούτου έχει ανάγκη από ριζική μεταρρύθμιση (βλ. Brune le Maire: Ministre des Finances et de l’ Economie). Ο καπιταλισμός είναι επίσης σε κρίση διότι εξυπηρετεί τα συμφέροντα μιας πολύ μικρής παγκοσμιοποιημένης μειονότητας. Οι υπέρ πλούσιοι κερδίζουν 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια την ημέρα και σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ONG Oxfam, οι 26 υπέρ δισεκατομμυριούχοι έχουν τόσο χρήμα όσο ο μισός πληθυσμός (οι πιο φτωχοί του πλανήτη) της γης. Οι παγκόσμιοι μεγιστάνες και οι πολυεθνικές, χάρη στην παγκοσμιοποίηση και συνεπώς χάρη στο άνοιγμα των αγορών, μπορούν να παράγουν στην Κίνα, να πουλάνε στην Ελλάδα, να πληρώνουν φόρους στην Ιρλανδία, να θέτουν σε μεγάλο ανταγωνισμό τους εργαζόμενους. Ο πλανήτης έχει ανάγκη από ένα σύστημα, από το οποίο θα έχει όφελος το φυσικό κεφάλαιο, θα προστατεύεται το κλίμα και θα ευνοούνται οι περισσότεροι κάτοικοι του πλανήτη, αν θέλει να έχει αυτό διάρκεια.

Όταν ο καπιταλισμός είχε απειληθεί από τη μαρξιστική επανάσταση κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 30 και στα χρόνια μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έπαιρνε μέτρα αυτοπροστασίας του, με αντίστοιχα μέτρα αυξήσεων μισθών, με τη δημιουργία των κοινωνιών της κατανάλωσης και με την κοινωνική προστασία. Όλα αυτά τα μέτρα συνετέλεσαν στη δημιουργία της μεσαίας τάξης, η οποία εργαζόταν, ζούσε καλά και μπορούσε με εμπιστοσύνη να σχεδιάσει το μέλλον για τα δικά της παιδιά.

Στις ημέρες μας οι μεσαίες τάξεις έχουν την εντύπωση ότι όλοι οι φόροι πέφτουν επάνω τους, ότι βρίσκονται ανά πάσα στιγμή αντιμέτωπες με τον κίνδυνο να χάσουν την εργασία τους, να μετατεθούν αλλού και δεν είναι καθόλου βέβαιες ότι τα παιδιά τους θα βρουν εργασία και ότι θα ζήσουν καλύτερα από αυτές.

Με την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού υπάρχει κίνδυνος για ακόμη μεγαλύτερη επιβάρυνση του κλίματος και αύξηση της ρύπανσης. Ο πλανήτης χρειάζεται έναν πιο δίκαιο καπιταλισμό, έναν καπιταλισμό που θα προαγάγει, θα ευνοεί και θα προωθεί την ενεργειακή μετάβαση στις ήπιες ή φιλικές μορφές ενέργειας, έναν καπιταλισμό που θα προστατεύει το φυσικό κεφάλαιο και το κλίμα, έναν καπιταλισμό που θα επιβάλλει μια πιο δίκαια φορολόγηση, έναν καπιταλισμό που θα συντελεί στην ευημερία των κατοίκων του πλανήτη και στην εξάλειψη της πείνας στον πλανήτη και τέλος έναν καπιταλισμό που θα είναι μέρος της επίλυσης και όχι μέρος της δημιουργίας των προβλημάτων του πλανήτη.

Ζούμε μέσα σε έναν κόσμο και σε μια κοινωνία, όπου οι άνθρωποι εύκολα συνηθίζουμε στο κάθε μορφής κακό και σε κάθε μορφής αδικία. Το ερώτημα που τίθεται άμεσα: Γιατί γίνεται αποδεκτό τόσο εύκολα το απαράδεκτο; Πώς γίνεται νορμάλ το ανώμαλο και πώς γίνεται να μην το παρατηρούμε καθόλου ή να το αποδεχόμαστε τόσο εύκολα; Μήπως έχουμε γίνει πολύ εσωστρεφείς;