Εκκλησιολογικός όρος των διαλλαγών προς ενότητα (κεφάλαιο ΙΒ)

Η ΣΥΝΟΔΟΣ ΠΟΥ ΘΑ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΕΙ ΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟ

ΑΡΧΙΜ. ΠΑΪΣΙΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΠΑΛΑΜΑ ΦΙΛΩΤΑ

Γ’ ΜΕΡΟΣ

VII. ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕ Η ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΙΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΞΕΠΕΡΑΣΤΟΥΝ ΓΙΑ ΝΑ ΟΡΓΑΝΩΘΕΙ Η ΠΑΝΟΡΘΟΔΟΞΗ

Οι Άγιοι, παλαιότεροι και σύγχρονοι, με το παράδειγμα της βιοτής και της πολιτείας τους είναι το Ευαγγέλιο εφαρμοσμένο στην πράξη, εκεί όμως που δεν παρεκκλίνουν από τον κανόνα, ο οποίος είναι ο Ίδιος ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός, με την διδασκαλία και με την ζωή Του. Το ότι ο εκάστοτε κανόνας έχει και τις εξαιρέσεις του δεν σημαίνει ότι έχουμε το δικαίωμα παρουσιάζοντας τις εξαιρέσεις να καταργούμε τελικά τον κανόνα, καθώς και με την εκκλησιαστική “οικονομία” δεν είναι θεμιτό, ούτε και μας δόθηκε η εξουσία να καταργούμε την ακρίβεια των ιερών κανόνων. Όπως επισημάναμε υπάρχουν περιπτώσεις Αγίων που έκαναν σοβαρά σφάλματα. “Στην εποχή των Αγίων Αποστόλων γνωρίζουμε τη διαφωνία των δύο κορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου όσον αφορά το θέμα της περιτομής των ειδωλολατρών. Ο Απ. Πέτρος υποστήριζε ότι έπρεπε να περιτέμνονται, ενώ ο Απ. Παύλος υποστήριζε το αντίθετο. Η Αποστ. Σύνοδος έλυσε το πρόβλημα. Αφού υπάρχει το βάπτισμα δεν χρειάζεται η περιτομή. Ο Απ. Πέτρος έκανε λάθος. Μετανόησε και δέχθηκε την αλήθεια. http://www.diakonima.gr

Ο Άγιος Φώτιος, Πατριάρχης Κων/λεως γράφοντας στον Μητροπολίτη Ακυλείας για το θέμα αναφέρει: «Πόσες πραγματικά δύσκολες περιστάσεις εκβίαζαν πολλούς(πατέρες), άλλα να τα πουν πρόχειρα, άλλα να τα πουν προς οικονομία, άλλα πάλι εξαιτίας της απόδρασης των ανυπάκουων, και άλλα στα οποία από άγνοια έκαναν λάθος, όπως γίνεται με τα ανθρώπινα. Γιατί άλλος φιλονικώντας με τους αιρετικούς, άλλος συγκαταβαίνοντας στην ασθένεια των ακροατών, άλλος πράττοντας κάτι άλλο, και ενώ ο καιρός τον καλούσε να παραμελήσει πολύ την ακρίβεια για κάποιο ανώτερο σκοπό, και είπε και έκανε αυτά που σ’ εμάς δεν επιτρέπεται να πούμε ούτε να πράξουμε». (Ε.Π.Ε Εργα Φωτίου Πατριάρχου Κων/λεως τ.13, σ. 259).

Ο Άγιος Φώτιος αποδίδει τα λάθη:

• Στις δύσκολες περιστάσεις που ανάγκαζαν πολλούς Πατέρες να παραποιήσουν τα πράγματα επειδή και οι ίδιοι δεν μπόρεσαν να τα κατανοήσουν.
• Στο πνεύμα της οικονομίας. Κατανοώντας την αδυναμία των ανθρώπων να καταλάβουν το πραγματικό νόημα των πραγμάτων, συγκατέβαιναν.
• Μίλησαν με αυστηρό τρόπο ελέγχοντας τους αιρετικούς που πολεμούσαν την Εκκλησία.
• Στην άγνοια που είχαν, κάτι φυσικό για τους ανθρώπους.

Και παρακάτω συμβουλεύει: «Αλλ’ όμως αν σε κάτι έδειξαν (οι πατέρες) ολιγωρία ως προς την αλήθεια και παρασύρθηκαν να πουν πράγματα αντίθετα προς το κοινό εκκλησιαστικό δόγμα, σ’ αυτά βέβαια δεν τους ακολουθούμε, από την πατρική όμως τιμή και δόξα αυτών δεν περικόπτουμε τίποτε» (ενθ. ανωτ. σ. 263). Είναι πατερική λοιπόν διδασκαλία ότι οι Άγιοι Πατέρες έκαναν λάθη” http://www.diakonima.gr.

Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας προσπαθώντας να ερμηνεύσει την Π.Δ αναφέρει: «Εάν όμως συμβεί κάπου να κάνουμε λάθος ως προς το πραγματικό νόημά τους, εξαιτίας της λεπτότητας των εννοιών και της μεγάλης ασάφειάς τους, πρέπει να μας συγχωρήσουν αυτοί που θα τα διαβάσουν (ΕΠΕ 4, 13). «Για ποιό λόγο ο Θεός επιτρέπει τέτοιους μεγάλους άνδρες και αγίους του να πλανηθούν και να κάνουν διάφορα λάθη;» ρώτησαν τον άγιο Βαρσανούφιο.

Αυτός απάντησε:

α)«Επειδή δεν ρώτησαν για το συγκεκριμένο αυτό θέμα τον Θεό, ούτε και προσευχήθηκαν όσο θα έπρεπε πριν ζητήσουν την απάντηση, αφού «πας ο αιτών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει», σύμφωνα με την Αγία Γραφή.

β) Επειδή τα παρέλαβαν από παλαιότερους Γέροντες και Αγίους και δεν κάθισαν να ερευνήσουν, εάν είναι ή όχι αλήθεια, έχοντας εμπιστοσύνη σ’ αυτούς.

γ) Για να δείξει ο Θεός, ότι όλοι οι άνθρωποι ακόμη και οι Άγιοι, είναι πάντοτε πεπερασμένοι και ατελείς και δεν μπορούσαν σε καμμία περίπτωση να καταλάβουν όλα τα βάθη του Θεού. Γι’ αυτό και ο Απ. Παύλος λέγει ότι, «εκ μέρους γινώσκομεν και εκ μέρους προφητεύομεν».

δ) Για να δείξει ο Θεός πάλι, ότι η Πίστη μας είναι ζωντανή, η Εκκλησία μας είναι ζώσα και το Άγιον Πνεύμα, δεν παύει ποτέ να φωτίζει όποιον θέλει («το Πνεύμα το Άγιον όπου θέλει πνει») και όποτε θέλει, για τις αλήθειες της Πίστεώς μας. Έτσι, ό,τι διαφεύγει σε κάποιον ή αφήνει ο ένας Άγιος, να βρίσκει και να συμπληρώνει ο επόμενος· και ό,τι αφήνει ο επόμενος, να το βρίσκει ο μεθεπόμενος, έως της συντελείας του αιώνος. Και με μια λέξη ό,τι λένε οι πρώτοι και δεν είναι ξεκάθαρο ή ορθά διατυπωμένο, έρχονται οι τελευταίοι και το επεξηγούν ή το διορθώνουν, για να δοξάζεται έτσι πάντοτε ο Θεός, μέσα από τους Αγίους Του. Διότι αυτός είναι ο Θεός και των πρώτων και των εσχάτων και εις Αυτόν ανήκει η δόξα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν». («Βίβλος Βαρσανουφίου και Ιωάννου», σελ. 285 – 288).

Από όσα αναφέραμε μέχρι τώρα, αποδεικνύεται ότι οι Άγιοι έχουν ελαττώματα, εκφράζουν ελεύθερα την προσωπική τους γνώμη σε διάφορα θέματα, έχουν ατέλειες, κάνουν σφάλματα και δεν είναι αλάνθαστοι ή θεόπνευστοι, όσο και αν έφθασαν σε μεγάλα ύψη αγιότητας. Οι διαφωνίες μεταξύ των αγίων είναι σε θέματα δευτερεύοντα και επουσιώδη, και όχι σε δογματικά ή θέματα πίστεως. Κανείς Άγιος δεν διδάσκει κάποια αίρεση. «Καθένας που παραβαίνει το θέλημα του Θεού και δεν μένει μέσα στη διδασκαλία του Χριστού, δεν έχει τον Θεό μαζί του. Αντίθετα, εκείνος που μένει πιστός στη διδασκαλία του Χριστού, αυτός έχει μέσα του κατοικούντας και τον Πατέρα και τον Υιό» γράφει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (Β΄ Ιωαν, 9) ή όπως λέει ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης: «Κανένας Άγιος δεν μπορεί να παραβαίνει το νόμον του Θεού. Αν συμβεί αυτό, δεν μπορεί να ονομάζεται Άγιος» (P.G. 99, 1048). «Η αίρεση αποκόπτει από την Εκκλησία κάθε άνθρωπο» σύμφωνα με τις αποφάσεις της Ζ΄Οικουμενικής Συνόδου (ενθ. ανωτ.).

Γιατί όμως τα επισημαίνουμε όλα αυτά; Πολύ απλά διότι:

• Δεν είναι σε όλους γνωστά.
• Δεν είναι σε όλους διασαφηνισμένα.
• Συγχέουν τα λάθη για δογματικά με τα λάθη για ηθικά ζητήματα.

Έτσι, δεν είναι το ίδιο να σφάλει κάποιος περί την Πίστη, όπου το θέμα είναι καθαρά δογματικό, με την περίπτωση εκείνη να σφάλει περί του τρόπου και του χρόνου που πρέπει να αντιμετωπίσει την αίρεση, δηλαδή, σε ποιά φάση, πότε και πως πρέπει να αντιμετωπισθεί αυτός που σφάλει περί την Πίστη, το οποίο θέμα, αν και συνδέεται με το δογματικό, ωστόσο επειδή δεν σφάλει ο ίδιος αλλά αυτοί με τους οποίους έχει κοινωνία υπάρχει κάποιο μη δεσμευτικό περιθόριο για τον τρόπο αντίδρασης. Επομένως, το ζήτημα είναι αντιαιρετικό, πολύ σοβαρό μεν αλλά δεν μπορούμε να καταργήσουμε την ελευθερία του άλλου για να του και να τον υποδείξουμε πως πρέπει να αγωνισθεί. Και αυτός πάλι που σφάλει περί την Πίστη χρειάζεται να εξατάσουμε είναι αν καλοπροαίρετος ή κακοπροαίρετος, αν του έχουν γίνει συστάσεις και υποδείξεις, αν διορθώνεται ή όχι, αν πολυκαιρίζει το θέμα ή μόλις ξεκίνησε; Όλα αυτά έχουν σημασία.

Βλέπουμε δηλαδή διαφορετική αντιμετώπιση της αιρέσεως από τους διαφόρους Αγίους.

• Κάποιοι ξεχώριζαν την θέση τους ποιμαντικά μόνο, λέγοντας στα πνευματικοπαίδια τους να απέχουν από τέτοιες ενέργειες χωρίς όμως να βγουν μπροστά, διότι ήθελαν την ησυχία τους για να προσευχηθούν, να κάνουν την άσκησή τους, να μην εμποδίσουν τις συνοδείες τους από το έργο του αγιασμού και να μην διακόψουν το πολύ σημαντικό ιεραποστολικό τους έργο, αφού μάλιστα ορισμένοι θεωρούν ότι δεν υπάρχει ακόμη καταδικαστική συνοδική απόφαση για τους σύγχρονους αιρετικούς. Αυτό σαφώς έχει μια ανθρώπινη διάκριση από εμπειρία δεν αποτελεί όμως τον κανόνα! Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας. Υπάρχει όμως, ειδικά τώρα, στην εποχή μας που όλα γίνονται συγκεκαλυμμένα και προχωρούν πονηρά κάτι, που δεν συνέβαινε στο παρελθόν και γι’ αυτό τίθεται το θέμα: Ποιό είναι το τέλος της εφαρμογής εκκλησιαστικής οικονομίας σε τέτοιες περιπτώσεις; Είναι μόνο η καταδίκη των αιρετικών; Οι Πατέρες σαφώς μας έχουν αφήσει παρακαταθήκη ότι το όριο άσκησης οικονομίας είναι η εκκλησιαστική επισημοποίηση της αίρεσης συνοδικά, πράγμα το οποίο συνέβη στο Κολυμπάρι!
• Κάποιοι άλλοι έδειχναν κατανόηση μεν στην συνοδεία τους που δεν μπορούσε η ίδια να τους κατανοήσει και να τους ακολουθήσει αλλά για να μην καταστρατηγήσουν την πληροφορία που ελάμβαναν δια της Χάριτος σχετικά με εκείνο που ήταν θεάρεστο να εφαρμόσουν προτιμούσαν να αφήσουν την συνοδεία τους να ζει όπως εκείνη νόμιζε, αφού δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να ακολουθήσει τον Γέροντα σηκώνοντας το φορτίο της διαφοροποίησης από το εκκλησιαστικό ρεύμα που καθολικά παρανομούσε, και αυτοί απομονώθηκαν για να διάγουν με μία ιδιότυπη αποτείχιση, μόνοι τους, χωρίς να δημιουργούν καταστάσεις κρατώντας όμως καθαρή συνείδηση. Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί ο Όσιος Φιλόθεος Ζερβάκος. Κανείς όμως από τους νεοτεριστές δεν ομιλεί για την αγιότητα του ανδρός!
• Κάποιοι ενώ αγάπησαν την ησυχία και την μόνωση όταν το απαίτησαν οι καταστάσεις βγήκαν για αγώνες στον κόσμο αφήνοντας την έρημο προσωρινά και έτσι έδωσαν φανερά το στίγμα τους για να μην πλανηθεί το Χριστεπώνυμο πλήρωμα. Μπορούσαν όμως να το κάνουν αυτό! Τέτοιοι ήταν ο Μέγας Αντώνιος αλλά και ο Άγιος Σάββας.
• Κάποιοι άλλοι αποτειχίζονταν και ξεχώριζαν τελείως την σχέση τους όχι μόνο από τους αιρετικούς αλλά και με όσους κοινωνούσαν με την αίρεση και ένα τέτοιο παράδειγμα άφθορου Αγίου είναι ο Ιωάννης του χοζεβά που έφυγε και από το μοναστήρι του ακόμη.
• Κάποιοι άλλοι αντιστέκονταν σθεναρά στην αίρεση με το ποιμαντικό και ιεροκηρυκτικό τους έργο έκαναν αποτείχιση, ενημέρωσαν το ποίμνιο, γέννησαν πνευματικά παιδιά με αντιαιρετικό φρόνημα, προνόησαν για να δημιουργηθεί αντι-οικουμενιστικό μέτωπο αλλά σε κάποια φάση σταμάτησαν την αποτείχιση. Τέτοιο παράδειγμα είναι ο Γέροντάς μας π. Αυγουστίνος πρώην Φλωρίνης.
• § Κάποιοι άλλοι αποτειχίστηκαν, ομολόγησαν σθεναρά αλλά ποτέ δεν σταμάτησαν την αποτείχιση. Πέθαναν στην αποτείχιση και εν ζωή δεν δικαιώθηκαν αλλά μετά θάνατον. Τέτοια περίπτωση είναι του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού.
• § Ίσως να υπάρχουν και κάποιες άλλες διαφορετικές περιπτώσεις, στις οποίες φώτιζε και θα φωτίζει ο Θεός του πιστούς δούλους του να ενεργήσουν κατάλληλα. Μήπως, μέσα σε αυτές είναι και το ότι θα πρέπει να χειροτονηθούν ορισμένοι επίσκοποι για να αντικατασταθεί η Ιεραρχία;

Πάντως, αν και αδύνατος για οποιαδήποτε περίπτωση, γι’ αυτό και θαυμάζω όλες τις εκδοχές άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο, μολονότι, ορισμένες με στεναχωρούν λιγάκι, διότι θα μπορούσε να είχε αντιμετωπισθεί η αίρεσις του Οικουμενισμού πρώιμα, αν η στάσις ορισμένων τουλάχιστον εκκλησιαστικών ταγών και Γερόντων ήταν πιο σθεναρά και συνάμα είχε διάρκεια, όπως αυτή του Αγίου Μαξίμου, θεωρώ τελικά τουλάχιστον στην εποχή μας ότι εκκλησιαστικά δεν κρατούμε την θέση που θέλει ο Θεός. Καλά όλα τα στεφάνια αλλά του Αγίου Μαξίμου ανθρωπίνως το θεωρώ ως το τιμιότερο. Βέβαια, η ζωή όλων μας και των Αγίων, τελικά βρίσκεται στα χέρια του Δίκαιου Κριτή αυτός δίνει τα στεφάνια, αυτός καθορίζει την λαμπρότητά τους και αυτός παιδαγωγεί ή καταδικάζει μία ψυχή. Εμείς ότι και να πούμε δεν έχει αξία, άλλωστε δεν μας εδόθη εξουσία να κρίνουμε τον τελευταίο λόγο τον έχει ο Θεός!