Η πρόταση για τη δημιουργία του τμήματος Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών

ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ / ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ / ΔΙΕΤΟΥΣ ΔΟΜΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ

ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

ΤΜΗΜΑ: ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ / ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ …..Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες (Digital Humanities)….

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ

Το πεδίο των Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών (ΨΑΣ – Digital Humanities) προκύπτει διεθνώς από το συγκερασμό της Πληροφορικής και των Ψηφιακών Τεχνολογιών εν γένει με τα πεδία που εμπίπτουν στο χώρο των Ανθρωπιστικών Σπουδών. Περιλαμβάνει τη συστηματική χρήση/αξιοποίηση ψηφιακών πόρων και εργαλείων στις Ανθρωπιστικές Σπουδές, αλλά και την αποτύπωση των εφαρμογών τους σε πρακτικό επίπεδο.

Πρόκειται για ένα πεδίο που δείχνει να διευρύνεται διαρκώς, έχοντας περάσει από την ψηφιακή αρχειοθέτηση, την ποσοτική ανάλυση και τη δημιουργία ψηφιακών εργαλείων στην αξιοποίηση πιο σύνθετων μεθόδων ανάλυσης και αναπαράστασης πληροφορίας, δανειζόμενο στοιχεία από το πεδίο της οπτικοποίησης πληροφορίας (information visualization), ασχολείται με large image sets, τρισδιάσταση μοντελοποίηση ιστορικών τεχνουργημάτων, δημιουργία εικονικών κόσμων και εναλλακτικών πραγματικοτήτων, μεταξύ άλλων. Πεδία που εμπίπτουν στις ΨΑΣ είναι η ιστορία, η φιλοσοφία, η γλωσσολογία, η λογοτεχνία, οι τέχνες, η αρχαιολογία, οι κοινωνικές επιστήμες και διάφορα άλλα.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Ο σκοπός της ίδρυσης και της λειτουργίας ενός τέτοιου τμήματος αφορά στην ανάπτυξη της Παιδαγωγικής Σχολής (με την πιθανή μετονομασία της σε Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών) στη σύγχρονη εποχή, ώστε ακολουθώντας τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις να αγκαλιάσει την ψηφιακή τεχνολογία για να αναπτύξει μεθόδους μελέτης και ανάλυσης όλων των πεδίων που εντάσσονται στο χώρο των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών και των Τεχνών, με τρόπους που μέχρι πριν λίγα χρόνια φάνταζαν αδύνατοι. Κατά συνέπεια, η οικοδόμηση γνώσης και η έρευνα σε αυτά τα πεδία μπορεί να αναχθεί σε πολύ υψηλότερα επίπεδα συνολικά.

Οι απόφοιτοι ενός τέτοιου τμήματος θα έχουν τη δυνατότητα επαγγελματικής απορρόφησης σε διάφορους τομείς, έχοντας αυξημένα προσόντα για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς εργασίας και μάλιστα σε ένα μεγάλο εύρος επαγγελματικών χώρων, όπως γίνεται εμφανές από το ενδεικτικό πρόγραμμα σπουδών.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ

Το προτεινόμενο τμήμα μπορεί να ωθήσει το ΠΔΜ στο να γίνει πρωτοπόρο πανεπιστήμιο στην Ελλάδα, προσφέροντας προπτυχιακές σπουδές στο πεδίο αυτό. Η συνεχώς ενισχυόμενη δυναμική του πεδίου επιτρέπει σχεδιασμό με μεγάλες αναπτυξιακές και επεκτατικές τάσεις, επιτρέποντας τη μελλοντική δημιουργία πλήθους κατευθύνσεων για τους μελλοντικούς φοιτητές. Πρόκειται για ένα δυναμικό τμήμα με δυνατότητα να θεραπεύσει πλήθος πεδίων και να παράσχει στους φοιτητές του διεπιστημονικές γνώσεις και δεξιότητες που θα τους είναι εξαιρετικά χρήσιμες στη σύγχρονη αγορά εργασίας.

Συγκεκριμένα οι απόφοιτοι ενός τέτοιου τμήματος θα μπορούν να εργαστούν στους ακόλουθους τομείς (ενδεικτική λίστα):

• Γλωσσολογία
• Ψυχολογία
• Κοινωνιολογία
• Αρχαιολογία
• Λογοτεχνία
• Ιστορία
• Πολιτισμός
• Ψηφιακές τέχνες
• Βιβλιοθηκονομία και αρχειοθέτηση
• Πολιτικές επιστήμες
• Σφυγμομετρήσεις και διενέργεια ποσοτικών και ποιοτικών ερευνών
• Προγραμματισμός
• Οπτικοποίηση πληροφορίας
• Ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας (big data analysis)
• Διάφορες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης (Θέατρο, Κινηματογράφος, Τηλεόραση, Γλυπτική, κλπ)

Το προτεινόμενο πρόγραμμα μπορεί να δώσει στη Σχολή και κατ’ επέκταση στο Πανεπιστήμιο μια μεγάλη δυναμική με τεράστιες δυνατότητες μελλοντικής επέκτασης και ανάπτυξης σε επίπεδο σπουδών. Κυρίως όμως μπορεί να προσελκύσει καινοτόμα ερευνητικά προγράμματα και ισχυρή χρηματοδότηση, μέσω της ανάπτυξης τεχνογνωσίας για την υλοποίηση ανάλογων ερευνητικών έργων

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ή/ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Διεθνώς το πεδίο προέκυψε ως μετεξέλιξη του πεδίου humanities computing, τη δεκαετία του 1940. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει τέτοιο πρόγραμμα σπουδών, τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Υπάρχει ένα ερευνητικό εργαστήριο στο ΑΠΘ με τίτλο «Εργαστήριο Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών» (ΨΗΦΙΣ) (http://www.digitalhumanitieslab.eu/gr/) που δημιουργήθηκε το 2016 με τη συνέργεια αρκετών τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής. Πέραν αυτού, υπάρχουν επιμέρους εργαστήρια που θεραπεύουν υποπεδία των ΨΑΣ και εδρεύουν σε διάφορα τμήματα και σχολές.. Παράλληλα, ιδιωτικοί φορείς και ΜΚΟ έχουν αρχίσει να έχουν παρουσία στο χώρο, όπως το Ίδρυμα Λασκαρίδη που έφτιαξε μια εφαρμογή που αφορά στη διαδραστική ψηφιακή χαρτογράφηση αρχαίων πηγών και κέρδισε το 1^ο βραβείο στην κατηγορία Best Use of Digital Humanities for Public Engagement των Digital Humanities Award.

Σε διεθνές επίπεδο, υπάρχουν προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών που προσφέρονται από μεγάλα πανεπιστήμια, όπως είναι:

• Το Kings College (UK): https://www.kcl.ac.uk/artshums/depts/ddh/index.aspx
• Το Open University (UK): http://www.open.ac.uk/arts/research/digital-humanities/
• To University of Gronigen (NL): https://www.rug.nl/masters/digital-humanities/?lang=en
• To EPFL (Ελβετία): https://master.epfl.ch/digitalhumanities https://cdh.epfl.ch/dh

Παράλληλα, μεγάλα πανεπιστήμια του εξωτερικού έχουν αναπτύξει δομές που σχετίζονται με τις ΨΑΣ, όπως είναι εργατήρια, ενώσεις, ερευνητικά κέντρα κλπ. Ενδεικτικά αναφέρονται τα πανεπιστήμια:

• Oxford (https://digital.humanities.ox.ac.uk/)
• Cambridge (https://www.digitalhumanities.cam.ac.uk/)
• Berkeley (http://digitalhumanities.berkeley.edu/)
• Stanford (http://shc.stanford.edu/digital-humanities)

Ακόμα υπάρχουν μεγάλες επιστημονικές ενώσεις σε διεθνές επίπεδο, όπως:

• The European Association for Digital Humanities –EADH (https://eadh.org/)

Τέλος, υπάρχουν διεθνή επιστημονικά περιοδικά που εστιάζουν στις ΨΑΣ, όπως:

• Journal of Digital Humanities (http://journalofdigitalhumanities.org/)
• Digital Humanities Quarterly – DHQ (http://www.digitalhumanities.org/dhq)
• Digital Scholarship in the Humanities – DSH (https://academic.oup.com/dsh)

και αρκετά άλλα (http://digitalhumanities.berkeley.edu/resources/digital-humanities-journals)

ΤΙΤΛΟΙ ΣΠΟΥΔΩΝ – ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΤΥΧΙΟΥΧΩΝ

Το πτυχίο μπορεί να αναγράφει τον τίτλο των ΨΑΣ και ειδίκευση σε υποπεδία. Το πρόγραμμα σπουδών μπορεί να επιτρέψει στους φοιτητές να επιλέξουν περισσότερες της μίας κατευθύνσεις, αυξάνοντας αναλογικά το χρόνο φοίτησής τους και παίρνοντας έτσι συμπληρωματικούς τίτλους σπουδών (με τη μορφή diploma supplement).

Οι απόφοιτοι ενός τέτοιου τμήματος μπορούν να εργαστούν σε διάφορα επαγγελματικά πεδία, όπως:

• Γλωσσολογία
• Ψυχολογία
• Κοινωνιολογία
• Αρχαιολογία
• Λογοτεχνία
• Ιστορία
• Πολιτισμός
• Ψηφιακές τέχνες
• Βιβλιοθηκονομία και αρχειοθέτηση
• Πολιτικές επιστήμες
• Σφυγμομετρήσεις και διενέργεια ποσοτικών και ποιοτικών ερευνών
• Προγραμματισμός
• Οπτικοποίηση πληροφορίας
• Ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας (big data analysis)
• Διάφορες μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης (Θέατρο, Κινηματογράφος, Τηλεόραση, Γλυπτική, κλπ)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό τμήμα στο χώρο της Ελλάδας και της Ανατολικής Ευρώπης γενικότερα. Ανάλογα προγράμματα σπουδών εντοπίζονται κυρίως στις ΗΠΑ, το ΗΒ, την Ελβετία και τις Σκανδιναβικές χώρες.

Το πλούσιο πολιτισμικό και πολιτιστικό υπόβαθρο της Ελλάδας, αλλά και η γεωπολιτική της θέση που την ανάγουν σε αμιγώς πολυπολιτισμική χώρα με συνεχείς μεταναστευτικές εισροές, επιτρέπει το νέο τμήμα να αποτελέσει πόλο ανάπτυξης έρευνας και καινοτομίας, αλλά και προσέλκυσης χρηματοδότησης και επιστημονικού προσωπικού μεγάλης εξειδίκευσης και αναγνωρισιμότητας (και κατ΄ επέκταση υψηλού επιπέδου φοιτητικού πληθυσμού)

ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ

Τόσο η Παιδαγωγική Σχολή, όσο και το ΤΕΕΤ μπορούν να υποστηρίξουν σε πρώτη φάση την ανάπτυξη του βασικού προγράμματος σπουδών ενός τέτοιου τμήματος. Σχετικά σύντομα όμως θα χρειαστεί 2-5 θέσεις μελών ΔΕΠ με εξειδίκευση στις ψηφιακές τεχνολογίες και τις μεθόδους ευρετηρίασης και ανάλυσης με ψηφιακά μέσα, ενώ μακροπρόθεσμα μπορεί να αναπτυχθεί σε πολυσυλλεκτικό τμήμα και να έχει τη δυνατότητα προσθήκης νέων κατευθύνσεων στο πρόγραμμα σπουδών.

Σε αρχικό στάδιο μπορούν να προσφερθεί ο βασικός κορμός μαθημάτων που εστιάζουν στις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις τέχνες, τις μεθόδους έρευνας και ανάλυσης και τις ψηφιακές τεχνολογίες. Κατευθύνσεις που μπορούν να ενταχθούν είναι «Δημιουργική Γραφή και Λογοτεχνία», «Γεωγραφικά συστήματα και Πολιτισμός», «Κοινωνιολογικές μελέτες», «Εφαρμοσμένες Ψηφιακές Αφηγηματικές Τεχνικές», «Μεταναστευτικές και Ανθρωπολογικές Μελέτες», «Φιλοσοφία και ανάλυση λόγου», μεταξύ άλλων

ΑΝΑΓΚΕΣ ΣΕ ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ΚΑΙ ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ (αν απαιτούνται)

Αρχικά καμία πρόσθετη υποδομή, εκτός ίσως από ελάχιστους υπολογιστές υψηλών δυνατοτήτων και συσκευές ψηφιοποίησης εγγράφων, τρισδιάστασης καταγραφής και μοντελοποίησης. Ήδη η Παιδαγωγική Σχολή έχει αρχίσει να αναπτύσσει τέτοιο εξοπλισμό και με προσεκτικό σχεδιασμό μπορεί ένα τέτοιο τμήμα να αναπτυχθεί σε ικανοποιητικό επίπεδο μέσω των ΠΔΕ σε βάθος πενταετίας

ΠΡΟΣΘΕΤΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Σε διεθνές επίπεδο, προσφέρονται κυρίως μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, λόγω της ευρύτητας του πεδίου.

Ενδεικτικά:

https://www.kcl.ac.uk/study/Search-results.aspx?q=Digital%20Humanities&level=CourseUndergrad,CoursePostgrad,CourseResearch&mode=&online=

https://humansciences.iit.edu/humanities/programs/undergraduate-programs/bachelor-science-digital-humanities

http://dh.cal.msu.edu/undergraduate-curriculum/required-courses/