Στο φως η αριστοκρατία της Αχλάδας στη Φλώρινα

ΓΙΩΤΑ ΜΥΡΤΣΙΩΤΗ

Πηγή: kathimerini.gr

Νεκρικές χρυσές μάσκες και χρυσά ελάσματα αντανακλούν το ηρωικό παρελθόν και τη φιλολογική εκδοχή μέσω γενεαλογικών μύθων για την προέλευση των βασιλέων Βακχιάδων της Λυγκηστίδας από την Κόρινθο με πατρώο ήρωα τον Ηρακλή. Δίπλα στον πλούτο και στην αριστοκρατία, τα αναπόφευκτα της ζωής στην αρχαϊκή εποχή: μεγάλο ποσοστό παιδικής θνησιμότητας και ενηλίκων άνω των 45 ετών, σκελετικές αλλοιώσεις και τραυματικές παραμορφώσεις ιδιαίτερα στον ανδρικό πληθυσμό.

Την πρώτη εικόνα της αρχαίας Λύγκου σχηματίζει η μελέτη πλήθους ευρημάτων και σκελετικού υλικού από το εκτεταμένο νεκροταφείο διαχρονικής χρήσης στην Αχλάδα Φλώρινας. Εξι χρόνια σκάβει η αρχαιολογική ομάδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας με επικεφαλής την αρχαιολόγο Λιάνα Γκέλου, σε μια συνολική έκταση 26 στρεμμάτων μέσα στα όρια επέκτασης λιγνιτωρυχείου της εταιρείας «Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας Α.Ε.». Μέχρι σήμερα 1.299 τάφοι ήρθαν στο φως που χρονολογούνται από την ύστερη εποχή του Χαλκού (1.350 π.Χ.) έως τα βυζαντινά χρόνια (12ο αι. μ.Χ.). Οι πολυπληθέστεροι ανήκουν στην περίοδο μεταξύ 6ου και 3ου αιώνα π.Χ. αναδεικνύοντας την Αχλάδα σε έναν από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Μακεδονίας. Χιλιάδες είναι τα ευρήματα από τους κτερισμένους τάφους αυτής της περιόδου, αλλά τη χρυσή μακεδονική αριστοκρατία επιφύλασσε η πρόσφατη ανασκαφή (2018-2019) σχεδόν στα τελειώματά της (δύο στρέμματα απομένουν για την ολοκλήρωσή της).

Εξι ταφές μνημειακών διαστάσεων οι οποίες, αν και συλημένες από τυμβωρύχους, διατηρούσαν σπουδαία κτερίσματα. Μαρτυρούν τον ηγετικό ρόλο κάποιων οικογενειών στην πολιτική και κοινωνική ζωή της αρχαίας Λύγκου κατά τα αρχαϊκά χρόνια. Μοναδικό για τη σημασία του εύρημα αποτελεί το χρυσό ωοειδές προσωπείο που εντοπίστηκε σε συλημένη ανδρική ταφή. Η Αχλάδα αποτελεί την τρίτη περιοχή στη γη της Μακεδονίας –μετά τα νεκροταφεία της Σίνδου και του Αρχοντικού Πέλλας– όπου αποκαλύπτεται νεκρική μάσκα, εξηγεί η κ. Γκέλου.

«Χρυσό προσωπείο και ελάσματα ενδυναμώνουν την εκδοχή των ερευνητών Σίνδου και Αρχοντικού, σύμφωνα με την οποία το συγκεκριμένο ταφικό έθιμο ενισχύει τη φιλολογική άποψη για την καταγωγή των βασιλέων της Μακεδονίας από το Αργος και την Κόρινθο (Τημενίδες, Βακχιάδες) με πατρώο ήρωα τον Ηρακλή – προέλευση που δικαιολογούσε την επιβολή πολιτικής ισχύος και επιδίωξης εδαφικών κατακτήσεων. Οι Λυγκηστές, σύμφωνα με τον Στράβωνα, κατάγονταν από τους Βακχιάδες της Κορίνθου που ήταν απόγονοι του Ηρακλή».

Πήλινο πλακίδιο – ειδώλιο ή φόρμιγγα.

Τόσο η οπλική εξάρτυση με αμυντικά όπλα όσο και άλλα κτερίσματα (σιδερένια και χάλκινα ομοιώματα επίπλων) διαφοροποιούν τους νεκρούς από τους υπόλοιπους πολεμιστές. Χάλκινα κράνη «ιλλυρικού τύπου», χάλκινες περικνημίδες, σιδερένια δόρατα και ομοίωμα δίκυκλης αγροτικής άμαξας, χρυσά ελάσματα και αργυρές σόλες υποδημάτων, χρυσά και ασημένια εποφθάλμια, εδώλιο με καθιστή γυναικεία μορφή σε θρόνο και σπάνιο λατρευτικό ειδώλιο – πλακίδιο καθιστής φτερωτής μορφής με κιθάρα/φόρμιγγα από εργαστήριο της Λήμνου, συνόδευαν τους νεκρούς στον άλλο κόσμο.

Μοναδικό δείγμα της αρχαίας χαλκοτεχνίας σε μέγεθος (διαμέτρου 55 εκ.) και διακόσμηση σε σχέση με αντίστοιχα της Σίνδου και της Βεργίνας, είναι ένα χάλκινο αγγείο καύσης πολεμιστή που βρέθηκε πλαισιωμένο από σιδερένια ξίφη, δόρατα και χάλκινο κράνος. Το αγγείο με λαβές ανοιχτής ανθρώπινης παλάμης παραπέμπει σε λεκάνη (ποδανιπτήρα) –σκευή συμποσίου– για το πλύσιμο ποδιών που ήταν το πρώτο μέλημα του οικοδεσπότη προς τους καλεσμένους.

Αν και το αρχαϊκό νεκροταφείο δείχνει συνεχή χρήση επί 280 χρόνια, η θέση του οικισμού της αρχαίας Λύγκου δεν έχει ακόμη εντοπιστεί. Τη ζωή των κατοίκων ωστόσο αποκαλύπτει η οστεολογική και παλαιοπαθολογική μελέτη σκελετικού υλικού από 214 αρχαϊκές και κλασικές ταφές. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, εκτός από την υψηλή βρεφική και παιδική θνησιμότητα (2-7), ελάχιστοι ενήλικοι επιβίωναν μετά το 45ο έτος της ηλικίας τους. Οι συχνότερες παθήσεις προέρχονταν από τραύματα στα οστά και στους σπονδύλους που οφείλονταν στις χειρωνακτικές εργασίες (γεωργία, κτηνοτροφία κ.ά.). Τερηδόνα και πέτρα τόσο από την έλλειψη στοματικής υγιεινής όσο και από την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες και σάκχαρα, ταλαιπωρούσαν τους κατοίκους της αρχαίας Λύγκου.

Τα αρχαία και η ανθρωπολογική μελέτη της Αχλάδας επρόκειτο να παρουσιαστούν στο 33ο Αρχαιολογικό Συνέδριο (5-6 Μαρτίου) Θεσσαλονίκης, το οποίο ωστόσο αναβάλλεται στο πλαίσιο μέτρων πρόληψης για τον κορωνοϊό.