Η επιστροφή στο σχολείο. Ένα ακανθώδες παιδαγωγικό, κοινωνικό, οικονομικό και επιδημιολογικό ερώτημα

Δρ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΣΥΜΕΩΝ

Δυστυχώς δεν έχουμε προσαρμοστεί ακόμη πλήρως στη νέα κανονικότητα. Βρισκόμαστε σε ένα αστείο παιχνίδι της εξισορρόπησης μεταξύ της επιθυμίας του να ζει κανείς υπό κανονικές συνθήκες αυτή την περίοδο του τέλους του καλοκαιριού και του φόβου νέων περιορισμών ( καραντίνα). Και βέβαια αυτό δε θα συμβεί εξαιτίας της ανάγκης του κλεισίματος τοπικών σχολείων ή διαμερισμάτων ή εξαιτίας εστιών εδώ και εκεί της επιδημίας, αλλά κυρίως διότι δεν έχουμε προσαρμοστεί στη νέα κανονικότητα και πραγματικότητα και όλο και πιο πολύ αυξάνεται η ελπίδα μας ότι σε λίγο θα μπορούσαμε να επιστρέψουμε στην προ του Covid – 19 κατάσταση.

Το πρώτο καλοκαίρι με τον του Covid – 19 βρίσκεται προς το τέλος του. Το πολυαναμενόμενο ασφαλές εμβόλιο δεν είναι ορατό στον ορίζοντα, ούτε επίσης μια θαυμαστή θεραπεία εντός λογικού χρόνου. Από ότι φαίνεται ο Covid – 19 θα καθορίζει τη δική μας καθημερινότητα για ακόμη άγνωστο χρόνο. Για εμάς δεμας εναπομένει τίποτα άλλο από το να ζούμε μαζί με την επιδημία, να εργαζόμαστε με αυτήν ακόμη και να μαθαίνουμε με αυτή στο σχολείο.

Βρισκόμαστε έμπροσθεν από τη νέα σχολική χρονιά και σύμφωνα με τις δηλώσεις των αρμοδίων τα σχολεία θα ανοίξουν και πάλι. Επειδή το σχολείο δεν είναι μόνο προσφορά και εκμάθηση ύλης, αλλά επίσης χώροςόπου υλοποιούνται πολύ σημαντικές λειτουργίες, όπως η λειτουργία της συνεισφοράς στη δημοκρατικοποίηση της κοινωνίας, η λειτουργία της εξασφάλισης της ικανότητας του οικονομικού ανταγωνισμού μιας χώρας, η λειτουργία της εξειδίκευσης, η λειτουργία της επιλογής, η λειτουργία της ενσωμάτωσης στην κοινωνία, λειτουργίες που δε θα μπορούσαν να υλοποιηθούν ουδόλως ή πλήρως μέσω της τηλεμάθησης. Τέλος δεν πρέπει να λησμονεί κανείς ότι το σχολείο είναι επίσης χώρος ζωής, χώρος επικοινωνίας, χώρος καθημερινότητας καθώς επίσης και χώρος ασφάλειας των μαθητών.

Το σχολείο επίσης είναι ένας θεσμός κοινωνικοποίησης του ατόμου. Η θεματική της κοινωνικοποίησης γίνεται κατανοητή αν λάβει κανείς υπόψη δύο παραμέτρους. Από το ένα μέρος τις προϋποθέσεις της αναπαραγωγής των κοινωνιών μέσω των πολλών γενεών και από το άλλο τις προϋποθέσεις δημιουργίας ικανών για συμπεριφορά ατόμων, δηλαδή τις προϋποθέσεις της διαμόρφωσης της προσωπικότητας. Με τον όρο κοινωνικοποίηση χαρακτηρίζεται κάθε διαδικασία, μέσω της οποίας συγκροτείται η προσωπικότητα των νέων γενεών και αναπαράγονται οι κοινωνικές σχέσεις. Τα σχολικά συστήματα επεμβαίνουν σε αυτή τη διαδικασία, στην οποία παράγουν τα χαρακτηριστικά των νέων γενεών (εξειδικεύσεις και προσανατολισμούς), χωρίς τα οποία το άτομο δε θα ήταν ικανό για συμπεριφορά και δράση και η κοινωνία στην υφιστάμενη ή την αλλαγμένη μορφή δε θα ήταν ικανή για επιβίωση.

Μια μελέτη ερευνητών με επικεφαλής το Russell Viner του University College London συστήνει την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων στην πρακτική του κλεισίματος των σχολείων. Η εκπαίδευση είναι ένας «από τους πιο ισχυρούς παράγοντες επίδρασης πάνω στην υγεία και την ευημερία» μιας κοινωνίας. Το μακροπρόθεσμο κλείσιμο των σχολείων θα έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στο επίπεδο της εκπαίδευσης, το μελλοντικό εισόδημα των νέων, την κατάσταση υγείας της θιγόμενης γενεάς και πάνω στη μελλοντική οικονομική παραγωγικότητα, σύμφωνα με τους ερευνητές. Η πολιτική θα πρέπει να σταθμίσει τις μακροπρόθεσμες ζημιές απέναντι στα επιδημιολογικά οφέλη.

Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια θα πρέπει να καταστούν ικανά να λειτουργούν και κάτω από τις προϋποθέσεις του Covid – 19. Αυτό δεν είναι μόνο μια επιταγή της ευπρέπειας προς τους γονείς και τους μαθητές- φοιτητές, οι οποίοι απομονώθηκαν εκτενώς κατά τη διάρκεια των περιορισμών (καραντίνα). Αλλά είναι επίσης μια επιταγή της οικονομικής λογικής: τα κόστη του κλεισίματος των σχολείων θα είναι μακροπρόθεσμα ογκώδη, όχι μόνο για τη γενεά της καραντίνας, αλλά συνολικά για την κοινωνία.

Η μη πραγματοποίηση των μαθημάτων στο εκπαιδευτικό σύστημα θα προκαλέσει τεράστια κόστη στο σύνολο της οικονομίας. Ερευνητές του Think- Tank Braoking της Washington έχουν υπολογίσει τα κόστη, τα οποία φθάνουν σε τρομακτικούς αριθμούς. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτούς, το μακροπρόθεσμο κόστος ενός τετράμηνου κλεισίματος των σχολείων θα ανέλθει στα 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή στο 12,7% των οικονομικών επιδόσεων των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κανείς τα κόστη σε παγκόσμιο επίπεδο. Περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο μαθητές και φοιτητές έχουν θιχθεί αυτή τη στιγμή από τις προκαλούμενης ζημιές από το covid-19, σύμφωνα με υπολογισμούς της Unesco.

Όσο πιο πολύ θα διαρκέσει αυτή η φάση, τόσο πιο ανυπόφορες θα είναι οι προκύπτουσες επιβαρύνσεις. Η Ταϊβάν και η Δανία εξαιτίας τέτοιων σταθμίσεων άνοιξαν έγκαιρα τα σχολεία και τα νηπιαγωγεία. Αλλού αντιδρούν με αργό βήμα. Και στην περίπτωση νέων εκρήξεων της πανδημίας υφίσταται η απειλή εκ νέου κλεισίματος των σχολείων

Δε συνυπολογίζονται καθόλου οι υλικές και οι άυλες ζημιές που υπέστησαν οι γονείς των μαθητών σε περιορισμούς (σε καραντίνα). Όποιος προσκολλάται στις Homesscooling-Homeoffice δύσκολα θα αναπτύξει μια πλήρη παραγωγικότητα. Η προσκόλληση αυτή ζημιώνει τη συνολική οικονομική επίδοση μιας χώρας, όπως επίσης και τις ατομικές ευκαιρίες σταδιοδρομίας του ατόμου.

Οι επιδημικές καμπύλες απειλούν να επαναλάβουν τις εκθετικές τους κούρσες. Γι’ αυτό το εκπαιδευτικό μοντέλο θα πρέπει να διακρίνεται από μια ευκαμψία και προσαρμοστικότητα κατά την πορεία των προσπαθειών και του λάθους. Στο επιδημιολογικό πλάνο, το άνοιγμα των σχολείων συνιστά κίνδυνο. Το να εισαγάγει κανείς τους μαθητές στις αίθουσες μπορεί να προκαλέσει εκ νέου την εύκολη και ενεργητική κυκλοφορία του ιού.

Το ερώτημα της μεταδοτικότητας του ιού από τα παιδιά είναι ένα κομβικό πρόβλημα. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι, αντίθετα με αυτό που ειπώθηκε κατά το ξεκίνημα της επιδημίας, τα παιδιά είναι λιγότερο φορείς μετάδοσης του ιού. Τα παιδιά ηλικίας «κάτω των 10 ετών υπόκεινται σε λιγότερες μολύνσεις από ότι οι ενήλικες» επισημαίνει ο καθηγητής Robert Cohen, pédiatreinfectionoloque στο νοσοκομείο Intercommunalde Créteil. Οι μικρότεροι των 18 ετών αντιπροσωπεύουν κατά τι λιγότερο από το 5% του συνόλου των προσβληθέντων από τον Covid-19 που αναφέρθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο και είναι στην πλειονότητά τους λιγότερο βαριές μορφές ή ασυμπτωματικές, σύμφωνα με την«Agencedesécurité Santé publique France (SPE). Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι αφενός μεν τα τεστ στα οποία υποβλήθηκαν οι ηλικίες αυτές είναι συγκριτικά πολύ λιγότερα από αυτά των μεγαλύτερων ηλικιών και αφετέρου οι σχετικές έρευνες σε ότι αφορά στη μεταδοτικότητα του ιού δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί πλήρως.

Η υγεία των παιδιών θα πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα σε όλες τις προϋποθέσεις και όχι μόνο κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Κατά συνέπεια θα πρέπει παράλληλα με τη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για την υλοποίηση θεμελιακής και ποιοτικής εκπαίδευσης να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα διασφάλισης της υγείας.

Επειδή δεν υφίσταται ακόμη καμιά εκπαιδευτική υποδομή αντίστασης κατά του Covid – 19, είναι επιτακτική η ανάγκη να δημιουργηθεί υγειονομικό πρωτόκολλο για ασφαλή παρακολούθηση της διδασκαλίας από τους μαθητές και προστασία των μαθητών από τον covid-19. Θα πρέπει να ληφθούν μέτρα υγιεινής, όπως τονίζουν οι ειδικοί,όπως η πλύση των χεριών, ο τακτικός εξαερισμός των αιθουσών, μάσκες για τις μεγαλύτερες ηλικίες των μαθητών κ.λπ. για να καταστεί δυνατή η ελαχιστοποίηση της μετάδοσης του ιού, καθώς επίσης τα μέτρα καθαριότητας να υλοποιούνται με αυστηρότητα. Ευθύνη της πολιτείας είναι να εγγυηθεί τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις για το άνοιγμα των σχολείων. Και όλα αυτά για να μην έρθουμε αντιμέτωποι και πάλι με την απειλή του κλεισίματος των σχολείων.