Κρίση πανικού – κρίση εαυτού

Γράφει η Αναστασία Δημ. Ράπη,

Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια ενηλίκων

Ολοένα και πιο συχνά ακούμε από συνανθρώπους μας τον όρο ”Κρίση Πανικού”. Οι έντονοι ρυθμοί της καθημερινότητας και η προσπάθεια για επιβίωση και για προσαρμογή στις υφιστάμενες αλλαγές, σαφώς δημιουργούν άγχος στον καθένα μας. Ωστόσο, στις περιπτώσεις όπου το άγχος αυτό δεν είναι διαχειρίσιμο και υπάρχει και το κατάλληλο ψυχολογικό υπόβαθρο, ο οργανισμός αντιδρά και το σώμα μιλά.

Πιο συγκεκριμένα, οι κρίσεις πανικού αποτελούν ένα ”συναισθηματικό τσουνάμι” στο οποίο κυρίαρχο συναίσθημα είναι ο φόβος και συνυπάρχουν σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα σε διαφορετικό βαθμό. Σύμφωνα με μελέτες, η πάθηση είναι δύο ή τρεις φορές συχνότερη στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες χωρίς όμως αυτό να αποκλείει όλα τα ενδεχόμενα. Η κρίση πανικού ενδέχεται να συμβεί στον οποιονδήποτε και οποτεδήποτε χωρίς εμφανή προειδοποιητικά σημάδια, επηρεάζοντας αρνητικά την καθημερινότητα αλλά και την ποιότητα ζωής του ατόμου.

Αναλυτικότερα, ο πανικός εμφανίζεται ως ένας έμφυτος συναγερμός που προστατεύει το υποκείμενο από κινδύνους. Σε πιο έντονες περιπτώσεις, ο συναγερμός αυτός γίνεται υπερευαίσθητος και έτσι εκδηλώνεται η κρίση πανικού, η οποία δυσχεραίνει κατά πολύ την ζωή του πάσχοντος. Και αυτό διότι ασυνείδητα σχετίζεται με κάτι σημαντικό για εκείνον στην ζωή του που δεν έχει επιλυθεί, τον πιέζει και παραμένει ανοιχτός λογαριασμός μέσα του. Το άτομο πλέον νιώθει εγκλωβισμένο σε μία καθημερινότητα που δεν επιθυμεί, νιώθει εγκλωβισμένο από τα δικά του συναισθήματα που δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί, νιώθει εγκλωβισμένο στις δικές του αρνητικές σκέψεις που τώρα έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις.

Ένας πανικός, αποτελεί μια σημαντική ψυχική εκφόρτιση ενός επεισοδίου έντονου άγχους και συνοδεύεται από ποικίλα σωματικά συμπτώματα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η ταχυκαρδία, η τάση λυποθυμίας, η εφίδρωση, η τάση για εμετό και η αίσθηση της απώλειας ελέγχου τόσο του σώματος όσο και του νου. Έρευνες έχουν δείξει πως ο πάσχων βιώνει έντονο τρόμο κατά την διάρκεια του επεισοδίου και για τον λόγο αυτό αποφεύγει να παρευρεθεί στο ίδιο σημείο όπου εκδήλωσε την κρίση, καθώς φοβάται πως αυτό θα ξανασυμβεί.

Παρόλο που οι κρίσεις πανικού αποτελούν μάστιγα της εποχής, τα βαθύτερα αίτια που την προκαλούν παραμένουν άγνωστα. Ωστόσο, παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο είναι οι παρακάτω :

• κληρονομικότητα – γονίδια
• έντονο στρες
• ευάλωτη προσωπικότητα με έφεση στα αρνητικά συναισθήματα
• μεταβολές στην λειτουργία συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου
• οικογενειακό ιστορικό
• στρεσογόνο συμβάν (πχ θάνατος αγαπημένου προσώπου)

Όταν ο οργανισμός επιλέγει τον ”πανικό” ως αντίδραση, σημαίνει ότι το άτομο ξεπερνά πλέον τα όριά του και δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί την παρούσα κατάσταση. Στο σημείο λοιπόν αυτό, κρίνεται αναγκαία η ψυχοθεραπεία, καθώς είναι απαραίτητο να γίνουν κατανοητά τα βαθύτερα αίτια που οδήγησαν σε αυτή την κρίση. Ωστόσο, εάν οι εκδηλώσεις πανικού είναι συχνές και με ακόμα μεγαλύτερη ένταση, κρίνεται απαραίτητη και η φαρμακευτική αγωγή που γίνεται συνήθως με αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό πως πίσω από μία κρίση πανικού αντανακλάται μία κρίση εαυτού. Στον πυρήνα της ψυχικής λειτουργίας του πάσχοντος συνήθως υποβόσκει μία έντονη επιθυμία για εξάρτηση και φροντίδα, για αλληλεπίδραση με τους σημαντικούς γι αυτόν ”άλλους” και για την αίσθηση του ”ανήκειν”. Εάν κανείς κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν ενός ατόμου με κρίση πανικού, είναι πιθανό να συναντήσει έλλειψη φροντίδας στην πρώιμη ηλικία, ανοιχτά ζητήματα που σχετίζονται με τον αποχωρισμό και την αυτονόμηση ή κάποιο τραγικό συμβάν που επηρέασε σημαντικά και καθοριστικά τον ψυχισμό του.

Η εκδήλωση μίας κρίσης πανικού κρύβει τις ανοιχτές πληγές μας ”κάτω από το χαλάκι” που με τόσο κόπο προσπαθούσαμε να μην έρθουμε αντιμέτωποι. Άλλωστε, όπως έχει υπογραμμίσει ο Freud, οι ανοιχτοί λογαριασμοί προκαλούν αρνητικά συναισθήματα και συγκινήσεις τα οποία ποτέ δεν πεθαίνουν. Αντίθετα, θάβονται ζωντανά και θα έρθουν στην επιφάνεια και πάλι, σε μεταγενέστερο χρόνο και σε μία πιο άσχημη μορφή.

Εάν θεωρείς πως είσαι παγιδευμένος στον ίδιο σου τον εαυτό και κατακλύζεσαι από τις αρνητικές σου σκέψεις, ήρθε η ώρα να μιλήσεις. Εάν εσύ σιωπήσεις, το σώμα σου θα φανερώσει αργότερα το πρόβλημά σου πιθανόν με μία κρίση πανικού, καθώς όταν δεν μιλάει το στόμα, μιλάει το σώμα.