Τρώγοντας το άγχος: Όταν τα συναισθήματα οδηγούν σε βουλιμικά επεισόδια
Μήπως τελικά το φαγητό μετατρέπεται σε υποκατάστατο για να «σβήσουμε» το καθημερινό στρες και την ένταση που μας κατακλύζει;
Στον σύγχρονο, ταχύρρυθμο κόσμο της παγκοσμιοποίησης, το φαγητό έχει πάψει να είναι απλώς μια πηγή θρέψης. Πολλοί από εμάς καταφεύγουμε στην υπερφαγία ή ακόμη και σε βουλιμικά επεισόδια, χωρίς να πεινάμε πραγματικά.
Ωστόσο, αξίζει να παρατηρήσουμε πως σε περιόδους ξεκούρασης, όπως τα Σαββατοκύριακα ή οι διακοπές, η σχέση μας με το φαγητό αλλάζει. Ξαφνικά, τρώμε πιο συνειδητά και νιώθουμε λιγότερες ενοχές. Τι αλλάζει λοιπόν; Μήπως τελικά το φαγητό μετατρέπεται σε υποκατάστατο για να «σβήσουμε» το καθημερινό στρες και την ένταση που μας κατακλύζει;
Δεν πρόκειται για πείνα — αλλά για συναισθηματικό πόνο
Για πολλούς ανθρώπους, το φαγητό έχει βαθύτερο συναισθηματικό νόημα. Συμβολίζει την αγάπη, την αποδοχή και την ασφάλεια που πιθανόν βιώσαμε από την παιδική ηλικία. Είναι πηγή απόλαυσης και άνεσης.
Σε αρκετές περιπτώσεις, όμως, η σχέση αυτή γίνεται πιο περίπλοκη: το φαγητό λειτουργεί σαν μηχανισμός διαχείρισης δύσκολων συναισθημάτων, όπως το άγχος, η λύπη ή η μοναξιά. Αντί να αντιμετωπίζονται οι εσωτερικές εντάσεις, αυτές «σκεπάζονται» μέσω της κατανάλωσης φαγητού — με προσωρινή ανακούφιση αλλά και μακροπρόθεσμη ψυχική επιβάρυνση.
Έχετε παρατηρήσει ποτέ να «ορμάτε» στο φαγητό όταν είστε κουρασμένοι, θυμωμένοι ή αγχωμένοι; Δεν είστε μόνοι. Για όσους παρουσιάζουν βουλιμικές τάσεις, οι συναισθηματικές διακυμάνσεις και τα εξωτερικά γεγονότα παίζουν καθοριστικό ρόλο. Ο Christopher Fairburn, ειδικός στις διατροφικές διαταραχές, αναγνωρίζει τη σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη και τη βουλιμική συμπεριφορά.
Ο Τάσος, για παράδειγμα, περιγράφει: Όταν είμαι πιεσμένος από τη δουλειά ή νιώθω ότι δεν αντέχω τις υποχρεώσεις, καταλήγω μπροστά στα ντουλάπια της κουζίνας. Τρώω χωρίς να πεινάω πραγματικά. Ξεκινάω με κάτι μικρό, και καταλήγω να τα έχω φάει όλα. Είναι σαν να προσπαθώ να απενεργοποιήσω το μυαλό μου. Και για λίγο, το καταφέρνω. Μετά όμως, έρχεται το βάρος — κυριολεκτικά και ψυχικά. Νιώθω αποτυχημένος, εκτός ελέγχου. Δεν πρόκειται για πείνα, αλλά για ένα εσωτερικό κενό που προσπαθώ να γεμίσω.
Όταν το άγχος παίρνει τον έλεγχο
Αν έχετε ήδη προσπαθήσει να διαχειριστείτε τα βουλιμικά επεισόδια με πρακτικές αυτοβοήθειας —όπως η καταγραφή των γευμάτων, η σταδιακή επανένταξη «απαγορευμένων» τροφών, η τακτική διατροφή και η αποφυγή περιοριστικών διαιτών— αλλά συνεχίζετε να αντιμετωπίζετε δυσκολίες, τότε ίσως το πρόβλημα να βρίσκεται αλλού. Πιο συγκεκριμένα, ίσως τα εξωτερικά γεγονότα της καθημερινότητας και η συναισθηματική τους φόρτιση να ανατροφοδοτούν τον φαύλο κύκλο των βουλιμικών επεισοδίων.
Παρατηρείτε, για παράδειγμα, αύξηση των επεισοδίων σε περιόδους αυξημένου επαγγελματικού άγχους; Τότε, είναι πιθανό ότι το άγχος λειτουργεί ως καταλύτης.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, η λύση περιλαμβάνει δύο πυλώνες:
- Πρόληψη και διαχείριση εξωτερικών στρεσογόνων παραγόντων, και
- Αποτελεσματική ρύθμιση των συναισθημάτων.
Ο Δρ. Fairburn προτείνει ως πρώτο βήμα την ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων — μιας στρατηγικής που μπορεί να μειώσει την επίδραση των αρνητικών γεγονότων στην ψυχολογία και, κατ’ επέκταση, στις διατροφικές συμπεριφορές.
Πώς η επίλυση προβλημάτων βοηθά στον περιορισμό των βουλιμικών επεισοδίων
Τα βουλιμικά επεισόδια δεν εμφανίζονται τυχαία. Συνδέονται σχεδόν πάντα με εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες. Γι’ αυτό και η ενίσχυση της ικανότητας να διαχειριζόμαστε καταστάσεις που μας πιέζουν μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά. Η στρατηγική περιλαμβάνει 7 στάδια:
1. Άμεσος εντοπισμός του προβλήματος
Μην αποφεύγετε τις δυσκολίες. Ένα πρόβλημα που δεν αναγνωρίζεται, δεν μπορεί να λυθεί. Η έγκαιρη επίγνωση βοηθά στην προετοιμασία και τη μείωση του αντίκτυπου.
Παράδειγμα: Αν ξέρετε ότι αύριο σας περιμένει δύσκολη μέρα στη δουλειά, προγραμματίστε από πριν κάτι που σας χαλαρώνει — μια βόλτα, έναν καφέ με φίλο.
2. Ακριβής προσδιορισμός του προβλήματος
Συχνά συγχέουμε το σύμπτωμα με την αιτία. Το πρόβλημα δεν είναι «έφαγα πολύ», αλλά «ένιωσα αβοήθητος/η στο στρες».
Παράδειγμα: Ο Τάσος που καταφεύγει στο φαγητό λόγω επαγγελματικής πίεσης — όχι επειδή πεινάει.
3. Καταγραφή πολλών εναλλακτικών λύσεων
Μη λογοκρίνετε τις ιδέες σας. Όσο περισσότερες λύσεις καταγράψετε, τόσο περισσότερες πιθανότητες να βρείτε μια που να σας ταιριάζει.
Παράδειγμα: Η Μαρία σκέφτηκε να ζωγραφίσει, να τηλεφωνήσει σε φίλη, να βγει για περίπατο ή να ακούσει μουσική.
4. Ανάλυση υπέρ και κατά κάθε λύσης
Αξιολογήστε τις λύσεις ως προς την πρακτικότητα και την αποτελεσματικότητά τους.
Παράδειγμα: Το περπάτημα βοηθά σωματικά και ψυχολογικά, αλλά εξαρτάται από τον καιρό.
5. Επιλογή της βέλτιστης ή συνδυαστικής λύσης
Καμία λύση δεν είναι τέλεια. Ίσως ένας συνδυασμός να λειτουργεί καλύτερα.
Παράδειγμα: Η Μαρία επιλέγει να περπατά όταν έχει καλό καιρό και να ζωγραφίζει τις υπόλοιπες μέρες.
6. Υλοποίηση του πλάνου
Χωρίς πράξη, δεν υπάρχει αποτέλεσμα. Ξεκινήστε, ακόμα και με μικρά βήματα.
Μην ξεχνάτε: Το σχέδιο που δεν εφαρμόζεται, παραμένει θεωρία.
7. Αξιολόγηση της έκβασης
Επανεξετάστε: Λειτούργησε; Τι θα αλλάζατε; Χτίστε πάνω στην εμπειρία σας και προσαρμόστε το πλάνο σας ανάλογα.
Συμπερασματικά
Αν οι έως τώρα προσπάθειές σας δεν έχουν αποδώσει, ίσως είναι ώρα να στραφείτε στην κατανόηση και διαχείριση των εξωτερικών στρεσογόνων παραγόντων και στην καλλιέργεια συναισθηματικής ανθεκτικότητας. Η αντιμετώπιση των βουλιμικών επεισοδίων απαιτεί συνειδητότητα, πρακτικά εργαλεία και —κυρίως— ετοιμότητα να δουλέψουμε με τον εαυτό μας.
Πηγή: psychologynow.gr
